بیش از یک میلیارد کودک نیاز به حمایت فوری اجتماعی دارند. در تازه‌ترین و دومین گزارش مشترک سازمان جهانی کار و یونیسف مشخص شده که سالانه به تعداد کودکان نیازمند پوشش اجتماعی، اضافه می‌شود. به بیان دیگر یک میلیارد کودک در سراسر جهان از فقر چندبعدی رنج می‌برند و 1.77 میلیارد کودک بین سنین 0 تا 18 سال نیز از هر گونه حمایت اجتماعی محروم هستند. بر اساس این گزارش، کودکان دو برابر بیشتر از بزرگسالان در معرض فقر قرار می‌گیرند و حدود 800 میلیون کودک در خانواده‌هایی زیر خط فقر با درآمد روزانه کمتر از 3.20 دلار زندگی می‌کنند. این در حالی است که اهداف توسعه پایدار به دنبال ایجاد جهانی عاری از فقر و کاهش نابرابری‌ها با تمرکز بر حمایت‌های اجتماعی و ایجاد جهانی عادلانه‌تر بود.

کشورها قرار بود تا سال 2030، نابرابری‌ها و سیاست‌های تبعیض‌آمیز را کاهش دهند تا به این ترتیب با افزایش حمایت‌های اجتماعی، فرصت‌های برابری برای همه اقشار جامعه ایجاد شود. اما حالا پس از گذشت 8 سال از تصمیم دولت‌ها برای اجرای اهداف و شاخص‌های توسعه پایدار، گزارش مشترک سازمان جهانی کار و یونیسف می‌گوید که هیچ کشوری در راستای هدف کاهش نابرابری گام برنداشته است. بر اساس این گزارش در فاصله سال‌های 2016 تا 2020، نرخ پوشش کمک هزینه کودک و خانواده در همه نقاط جهان کاهش یافته و عملاً در وضعیت رکود قرار گرفته است.
سقوط جهانی حمایت اجتماعی
این گزارش مشترک از دو سازمان بین‌المللی معتبر می‌گوید که وضعیت حمایت اجتماعی در هیچ جا چندان تعریفی ندارد. مثلا بارزترین کاهش پوشش‌های اجتماعی در قاره آمریکا رخ داد، جایی که سطح حمایت‌‎های اجتماعی تا 6.4 درصد کاهش یافت و از 63.8 به 57.4 درصد رسید. در آمریکای لاتین و دریای کارائیب نیز، پوشش اجتماعی به طور قابل توجهی از تقریباً 51 درصد به 42 درصد کاهش یافته است و در بسیاری از مناطق دیگر هم یا اصلا خبری از حمایت اجتماعی گروه‌های کم‌برخوردار نیست یا این حمایت‌ها قطره‌چکانی است. وضعیت حمایت‌های اجتماعی در آسیا هم تقریبا در پایین‌ترین میزان خود قرار دارد و در شش سال اخیر بی‌تغییر باقی مانده است. از سال 2016 تا امروز، دولت‌ها در آسیای مرکزی و جنوب آسیا تا حدود 21 درصد از اقشار فقیر حمایت کرده و می‌کنند.

با وجود افزایش تعداد نیازمندان، میزان پوشش‌های اجتماعی در جهان طی سال‌های 2016 تا 2020، 0.8 کاهش یافته و مسیری خلاف تعهد برای دستیابی به توسعه پایدار را طی کرده است

در آسیای شرقی و آسیای جنوب شرقی، حمایت‌های اجتماعی تا سطح 14 درصد است. غرب آسیا و شمال آفریقا تا حدود 28 درصد سیاست‌هایی برای حمایت اجتماعی به کار گرفته‌اند. بین تمام مناطق دنیا، پوشش موثر در آفریقا کمترین میزان را دارد و این نرخ از سال 2016 به سختی از 12.8 به 12.6 درصد تغییر کرده است. در اروپا و آسیای مرکزی میزان پوشش از 84.6 به 82.3 درصد کاهش یافته است. در کشورهای عربی هم حمایت‌های اجتماعی نسبتاً پایین و برابر 15.4 درصد است. این وضعیت در حالتی ادامه دارد که پس از همه‌گیری کرونا، تعداد کودکانی که به فقر چندبعدی دچار شده و از دسترسی به آموزش، بهداشت، مسکن، تغذیه، بهداشت، یا آب محروم شده‌اند؛ 15 درصد افزایش یافته است. به این ترتیب ادامه روند پوشش‌های اجتماعی به سیاق سابق، نه تنها فقر را کاهش نخواهد داد بلکه کودکان بیشتری را در معرض آن قرار می‌دهد. فقدان حمایت اجتماعی کافی از کودکان، آنها را در معرض بیماری، از دست دادن امکان تحصیل و آموزش و تغذیه نامناسب قرار‌ داده و همچنین خطر ازدواج و کار کودکان را افزایش می‌دهد.
بازتولید فقر با بی‌توجهی به سیستم‌های حمایتی
بررسی‌ها نشان می‌دهد که بی‌توجهی دولت‌ها به سرمایه‎گذاری در سیستم‌های حمایتی از اقشار کم‌درآمد باعث بازتولید فقر می‌شود. زیرا وقتی افراد به‌ویژه کودکان در سال‌های اولیه زندگیشان با فقر و رفاه کم رو‌به‌رو شوند، احتمال اینکه بتوانند در سال‌های آینده این وضعیت را اصلاح کنند بسیار پایین و دشوار است. همچنین جمعیت کودکان در حال افزایش است و فقط طی 4 سال از 2016 تا 2020، 1.46 میلیارد کودک زیر 15 سال به جمعیت کودکان اضافه شده است. این افزایش جمعیت را بگذارید کنار ثابت ماندن نرخ پوشش و حمایت‌های اجتماعی دولت‌ها و متوجه می‌شوید که چه فاجعه‌ای در برابر کودکان است. کودکانی که 1.5 میلیاردشان به نظام‌های حمایتی هیچ دسترسی ندارند. به طور مثال در سال 2020، فقط 26.4 درصد از کودکان زیر 15 سال توانسته‌اند شکلی از حمایت‌های اجتماعی نقدی را در سراسر جهان دریافت کنند. به بیان دیگر فقط 523 میلیون نفر تحت حمایت‌های اجتماعی دولت‌ها قرار گرفته و 1.4 میلیارد نفر رها شده‌اند. نکته جالب اینکه این رقم در سال 2016، 27.2 درصد بود یعنی طی این چهارسال با وجود افزایش تعداد نیازمندان، میزان پوشش‌های اجتماعی در جهان 0.8 کاهش یافته و مسیری خلاف تعهد برای دستیابی به توسعه پایدار را طی کرده است. این وضعیت به طور مستقیم بر سلامت کودکان و میزان دسترسی آنها به مراقبت‌های بهداشتی و به‌طور غیرمستقیم بر اشتغال والدین‌شان و رفاه آنها تاثیر می‌گذارد.
کرونا رفت اما آثارش ماند
در دوره همه‌گیری کرونا، بیش از 200 کشور برنامه‌های جدیدی را معرفی کردند تا از اقشار مختلف حمایت کنند. برنامه‌هایی که در مجموع به حدود 4 هزار سیاست‌گذاری تازه برای تقویت کمک‌های اجتماعی و حمایت از کودکان و خانواده‌ها رسید اما با پایان گرفتن کرونا این برنامه‌های حمایتی نیز حذف شدند. این درحالی است که آثار کرونا باقی مانده و نیازهای کودکان و خانواده‌ها همچنان در حال افزایش است. اثرات اقتصادی کووید 19 ادامه دارد و بحران هزینه زندگی و فقر کودکان شدیدتر کرده‌است.
دولت‌ها یک راه بیشتر ندارند
این گزارش تاکید می‌کند که همه کشورها، صرف نظر از سطح توسعه‌شان، یک راه بیشتر ندارند و آن این است که در بهترین حالت استراتژی برای افزایش سرمایه‌گذاری در ارائه «کمک هزینه و هدیه مالی دولتی به نوزادان و کودکان» به خانواده‎ها برای تقویت سیستم‌های حمایت اجتماعی بچینند و آن را دنبال کنند. در غیر این صورت سرمایه‌هایشان را از دست می‌دهند و میلیون‎ها کودک فدای تصمیم‌گیری‌های اشتباه می‌شوند. سازمان جهانی کار و یونیسف از سیاستگذاران می‌خواهند که این روند کاهش حمایت‌های اجتماعی را تغییر دهند تا حقوق اولیه کودکان رعایت شود. آنها توصیه می‌کنند که دولت‌ها از راه سرمایه‌گذاری در ارائه کمک هزینه دولتی به نوزادان که یک راه اثبات شده و مقرون به صرفه برای مبارزه با فقر کودکان و تضمین رشد کودکان آنهاست، می‌توانند این وضع را تغییر دهند. همچنین ارائه مزایای دولتی و کمک هزینه‎ای برای نوزادان از طریق سیستم‌های ملی حمایت اجتماعی به نحوی که خانواده‌ها را به خدمات بهداشتی و اجتماعی حیاتی متصل کند. مثلا خانواده‌ها در هر قشری بتوانند از امکان مراقبت مقرون به صرفه و با کیفیت بالا و رایگان کودکانشان مطمئن باشند. ایجاد و طراحی سیستم‌های حمایت اجتماعی که مبتنی بر حقوق اولیه باشند. همچنین این نظام حمایتی باید به جنسیت‌ها حساس و به همه گروه‌های اجتماعی پاسخگویی لازم را داشته باشد تا اساساً بتواند در جهت کاهش نابرابری‌ها حرکت کند و نتایج بهتری را برای دختران و زنان، کودکان مهاجر و کودکان کار ارائه دهد. در نهایت این گزارش برای تقویت نظام‌های حمایتی دو پیشنهاد دیگر مطرح می‌کند. یکی تامین مالی پایدار از طریق بسیج منابع داخلی و افزایش تخصیص بودجه به کودکان و دیگری تقویت حمایت اجتماعی برای والدین و مراقبان با تضمین دسترسی به کار شایسته و مزایای کافی از جمله بیکاری، بیماری، زایمان، از کار افتادگی و مستمری. ناتالیا ویندر روسی، مدیر سیاست اجتماعی و حفاظت اجتماعی یونیسف در‌این‌باره گفته است: «از آنجایی که خانواده‌ها با مشکلات اقتصادی فزاینده، ناامنی غذایی، درگیری‌ها و بلایای مرتبط با آب و هوا مواجه هستند، ارائه کمک‌ها و حمایت‌های دولتی به شکل جهانی به کودکان می‌تواند تنها راه نجات باشد. همچنین نیاز فوری به تقویت و گسترش و سرمایه‌گذاری در سیستم‌های حمایت اجتماعی سازگار با کودک از الزامات است. این برای محافظت از کودکان در برابر زندگی در فقر و افزایش تاب‌آوری، به‌‌ویژه در میان فقیرترین خانواده‌ها ضروری است.»