بارندگی‌ها در سال آبی جاری با کاهش چشمگیری روبه‌رو است، خروجی سدها کم شده است و منابع آبخوان‌های زیرزمینی هم با کسری روبه‌رو هستند. همه این شرایط نشان می‌دهد که تابستان سختی در پیش روست چرا که ما در محاصره خشکسالی شدیدی قرار گرفته‌ایم. در این شرایط مدیریت و کاهش مصرف می‌تواند نقش مهم در کاهش تبعات این خشکسالی شدید داشته باشد.بر اساس آخرین آماری که روز گذشته شرکت مدیریت منابع آب ایران منتشر کرده است، میزان بارش‌ها در کشور، در سال آبی 1399-1400 نسبت به سال گذشته 54 درصد کاهش داشته است. در برخی از حوضه‌های آبریز همانند مرز شرقی با 86 درصد کاهش بارندگی روبه‌رو هستیم و بارندگی در بخش‌هایی از کشور مانند قسمتی از استان سیستان‌وبلوچستان که در حوضه آبریز خلیج فارس و دریای عمان قرار دارد، صفر گزارش شده است.
این اتفاق در شرایطی است که فصل بارش در سال آبی جاری پشت سر گذاشته شده است و نمی‌توان امیدی برای جبران به 5 ماه باقی مانده از سال آبی داشت.
صادق ضیائیان مدیرکل پیش‌بینی و هشدار سازمان هواشناسی در مورد این مساله به فارس گفت: عمده بارش‌های کشور، در اغلب نقاط کشور، معمولا در فصول پاییز و زمستان انجام می‌شود و در فروردین‌ماه هم بخشی از بارش‌ها در کشور انجام می‌شود، در این راستا با درنظر گرفتن آنچه از ماه‌های آینده تا پایان سال زراعی جاری (مهر ۱۴۰۰) باقی‌مانده است، مشخص است‌ بارش‌های زیادی تا پایان سال زراعی نداریم.
مدیرکل پیش‌بینی و هشدار سازمان هواشناسی افزود: اگر کل سهم بارندگی‌های اردیبهشت ماه کشور را که معمولا ۸ درصدِ کل بارندگی‌های سال است را برای امسال هم در نظر بگیریم، ‌همچنین با احتساب کل سهم بارندگی‌های خردادماه کشور که معمولا ۳ درصد کل بارندگی‌های سال است و با احتساب کل سهم بارندگی‌های تابستان کشور که معمولا ۳ درصد کل بارندگی‌های سال است، در خوشبینانه‌ترین حالت،‌ کل سهم بارشی بلند مدت اقلیمی کشور در ماه‌های باقی‌مانده سال زراعی، حدود ۱۵ درصد است.
ضیائیان اضافه کرد: در خوشبینانه‌ترین حالت حتی اگر این ۱۵ درصد بارندگی هم محقق شود، با کاهش زیادی در میزان بارش سال زراعی مواجه خواهیم بود.
او نتیجه گرفت که بنابر اطلاعات عنوان شده در پایان سال زراعی جاری، امسال یا یکی از کم بارش‌ترین سال‌ها را در ۵۰ سال اخیر تجربه می‌کنیم و یا کم‌بارش‌ترین سال ۵۰ سال اخیر را تا مهر ۱۴۰۰ خواهیم داشت و احتمال این وجود دارد که حتی در موضوع کم بارشی رکورد بزنیم.
افت 50 درصدی خروجی سدها
در اسفند ماه سال 1399، میزان خروجی آب سدهای کشور با ثبت عدد 1948 میلیون متر‌مکعب نسبت به مدت مشابه سال گذشته افت 52 درصدی را مشخص می‎کند. بر اساس آماری که فارس منتشر کرده است، این آمار حتی در حوضه آبریز خلیج فارس که عمده ظرفیت سدهای کشور را در خود جای داده با کاهش 50 درصدی مواجه شده است، این درحالی‌ست که میزان کاهش خروجی آب سدهای کشور در 5 ماهه نخست سال آبی جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته از 20 درصد فراتر نرفته بود.
روز گذشته مدیر دفتر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه‌ای تهران هم گفت: در نخستین ماه فصل بهار تنها با ثبت 2 میلی‌متر بارندگی، شاهد کم بارش‌ترین فروردین ماه استان تهران در طول 53 سال اخیر بودیم و بر این اساس میزان بارندگی نسبت به فروردین سال گذشته و متوسط بلندمدت کاهش چشمگیری داشته است.
مدیر دفتر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه‌ای تهران افزود: کاهش سهم ارتفاعات و حوضه آبریز سدها در میزان نزولات جوی بسیار نگران کننده‌تر است؛ به‌گونه‌ای که حوضه آبریز سدهای تامین کننده آب استان تهران، نسبت به فروردین سال گذشته و بلندمدت، بین 85 تا 97 درصد کاهش بارندگی‌ها را طی فروردین سال جاری تجربه کرده است. علاوه بر این نتایج حاصل از آخرین عملیات برف‌سنجی نیز نشان دهنده کاهش قابل توجه ذخیره برفی در حوضه آبریز سدها است.»
او ادامه داد: «از ابتدای سال آبی 1400-1399 مجموع بارندگی استان تهران از مهر سال گذشته تا فروردین سال جاری، 235 میلی‌متر بوده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته با کاهش 41 درصدی ریزش‌های جوی مواجه شده‌ایم.»
وضعیت بد آب‌های زیرزمینی
علاوه بر آب ذخیره شده پشت سدها که امسال در وضعیت نامناسبی قرار دارند، منبع دیگر تامین آب شرب، منابع آب‌های زیرزمینی است، بنفشه زهرایی، مدیرکل دفتر مدیریت مصرف و ارتقای بهره‌وری آب و آبفای وزارت نیرو در مورد این موضوع به «پیام‌ما» گفت: «در سال‌هایی همانند امسال که با خشکسالی شدید روبه‌رو هستیم، آب بسیاری از شهرها از طریق منابع آبی زیرزمینی ناپایدار تامین می‌شود که این روش بر منابع آب فشار مضاعفی تحمیل می‌کند.»
او در پاسخ به اینکه آیا این منابع ظرفیت این برداشت مضاعف را دارند یا خیر؟ توضیح داد:« منابع آبی زیرزمینی ما در وضعیت نامناسبی است.
ما با 130 میلیارد متر‌مکعب کسری تجمعی آبخوان زیرزمینی روبه‌رو هستیم که از مقدار آب تجدیدپذیر کل کشور بیشتر است. یعنی اگر در یک سال بارندگی خوبی داشته باشیم میزان نفوذی آب از روان‌‌آب‌های سطحی نمی‌تواند این کسری را جبران کند.
او تاکید کرد: «وضعیت منابع آب زیرزمینی بد است و هم اکنون هم بسیاری از شهرهای بزرگ از این منبع استفاده می‌کنند که می‌تواند موجب افت آبخوان و فرونشست زمین شود.»
افزایش شهرهای دارای تنش آبی
زهرایی همچنین در مورد کاهش بارندگی‌ها در سال جاری گفت:«ظرفیت تامین آب شهرها محدود است امسال به دلیل خشکسالی شدید شهرهای دارای تنش آبی در سطوح مختلف افزایش پیدا می‌کنند.»
به گفته او در وضعیت کنونی راهبرد «کاهش مصرف» می‌تواند تاثیر زیادی داشته باشد و از فشار بر روی منابع آب ناپایدار بکاهد.
پیش از این هم در اسفند سال 99 مدیرعامل شرکت مهندسی آب‌و‌فاضلاب کشور نسبت به احتمال افزایش تعداد شهرهای دارای تنش آبی در کشور هشدار داده بود.
حمیدرضا جانباز اعلام کرده بود: «تابستان سال 99 تعداد شهرهای دارای تنش آبی ۲۲۵ شهر بود که پیش‌بینی می‌شود با توجه به وضعیت بارش‌ها و به‌رغم اینکه تعداد زیادی از طرح‌های آب‌رسانی انجام شده، تعداد شهرهای دارای تنش آبی افزایش یابد.»