پیام ما؛ رسانه توسعه پایدار ایران | دعوا بر سر «برنج طلایی»

دادگاهی در فیلیپین به توقف کشت نوعی برنج تراریخته در این کشور رأی داد

دعوا بر سر «برنج طلایی»

برخی دانشمندان هشدار داده‌اند که با توقف کشت این نوع از برنج تراریخته، ممکن است هزاران کودک جان خود را از دست بدهند





دعوا بر سر «برنج طلایی»

۹ خرداد ۱۴۰۳، ۲۲:۲۱

|پیام ما| دادگاهی در فیلیپین تأییدیهٔ کاشت رقمی از برنج تراریخته موسوم به «برنج طلایی» (Golden Rice) را در این کشور لغو کرد. فیلیپین در سال ۲۰۲۱ اولین کشوری بود که کشت تجاری برنج طلایی را با هدف مبارزه با کمبود ویتامین آ به‌عنوان عامل اصلی ناتوانی و مرگ در میان کودکان، توسعه داد. اما کارزارهای اعتراضی «صلح‌سبز» (Green Peace) و کشاورزان محلی در ماه گذشته، دادگاه استیناف فیلیپین را متقاعد کرد که این تأییدیه را لغو کند. این گروه‌ها استدلال کرده بودند برنج طلایی ایمن شناخته نشده است و این ادعا نیز مورد حمایت دادگاه قرار گرفت؛ تصمیمی که صلح‌سبز آن را «یک پیروزی بزرگ» خواند. اما در مقابل برخی دانشمندان هشدار داده‌اند تصمیم دادگاه برای جلوگیری از کشت برنج طلایی به‌عنوان محصولی تراریخته (اصلاح‌شدهٔ ژنتیکی) در فیلیپین می‌تواند عواقب فاجعه‌باری داشته باشد. آنها استدلال می‌کنند ممکن است ده‌ها هزار کودک در پی این حکم بمیرند. آنها می‌گویند نه‌تنها هیچ مدرکی مبنی‌بر خطرناک بودن برنج طلایی وجود ندارد بلکه این محصول یک نجات‌دهنده است.

پروفسور «متین قائم» (Matin Qaim)، از دانشگاه بن و یکی از اعضای هیئت بشردوستانهٔ برنج طلایی که معرفی این محصول را ترویج می‌کند، به گاردین گفت: «تصمیم دادگاه یک فاجعه است. این کاملاً خلاف علم است که هیچ مدرکی دال بر خطر مرتبط با برنج طلایی پیدا نشده است و [این تصمیم] منجر به مرگ هزاران کودک می‌شود.» 

عضو هیئت بشردوستانهٔ برنج طلایی: وضعیت بسیار نگران‌کننده است. کاشت برنج طلایی انتفاعی نبود. هیچ‌کس به‌دنبال کنترل آنچه کشاورزان می‌کارند یا آنچه مردم می‌خورند نیز نبود. این کار برای نجات جان افراد انجام می‌شد

این تصمیم قرار است توسط دولت فیلیپین به‌ چالش کشیده شود و کارشناسان کشاورزی می‌گویند احتمالاً در آیندهٔ نزدیک حکم دادگاه استیناف لغو خواهد شد. اما همین حکم احتمالاً تأثیرات عمیقی خواهد داشت. کشورهای دیگری مانند هند و بنگلادش که در آنها نیز کمبود ویتامین آ گسترده است، تصمیم به کاشت برنج طلایی گرفته‌اند؛ اما با این حکم، بعید نیست که آنها نیز در تصمیم خود تجدیدنظر کنند. 

 

«آدریان دوبوک» (Adrian Dubock)، یکی دیگر از اعضای هیئت بشردوستانهٔ برنج طلایی، نیز به گاردین گفته‌ است: «وضعیت بسیار نگران‌کننده است. کاشت برنج طلایی انتفاعی نبود. هیچ‌کس به‌دنبال کنترل آنچه کشاورزان می‌کارند یا آنچه مردم می‌خورند، نبود. این کار برای نجات جان افراد انجام می‌شد.» 

 

مشکل کمبود ویتامین آ

ویتامین آ در اکثر غذاهای غربی یافت می‌شود، اما در کشورهای درحال‌توسعه به‌طور آشکاری در رژیم غذایی کمبود دارد، کمبودی که «با عوارض و مرگ‌ومیر قابل‌توجهی در اثر عفونت‌های رایج دوران کودکی مرتبط است و مهمترین علت قابل پیشگیری نابینایی کودکان در جهان است.» برآوردهای سازمان بهداشت جهانی نشان می‌دهد این امر باعث مرگ بیش از صد هزار کودک می‌شود. 

رئیس صلح‌سبز فیلیپین: راه‌حل‌های عملی و آزمایش‌شده‌تری برای مقابله با کمبود ویتامین آ مانند برنامه‌های مکمل غذایی و حمایت از مردم برای پرورش طیف وسیعی از محصولات از جمله محصولات غنی از ویتامین آ وجود دارد

به‌عنوان راه‌حلی برای این مشکل، «پیتر بیر» (Peter Beyer)، استاد زیست‌شناسی سلولی دانشگاه فرایبورگ آلمان، و «اینگو پوتریکوس» (Ingo Potrykus) از مؤسسهٔ علوم گیاهی سوئیس، در دههٔ ۱۹۹۰ کار خود را با استفاده از فناوری جدید دستکاری ژنتیکی آغاز کردند. آنها ژن‌هایی را در DNA برنج معمولی وارد کردند تا گونه‌ای بسازند که می‌تواند «بتاکاروتن»، رنگدانه‌ای غنی به‌ رنگ نارنجی بسازد و همچنین یک مادهٔ شیمیایی پیش‌ساز کلیدی است که توسط بدن برای ساختن ویتامین آ استفاده می‌شود.

 

محصول آنها برنج طلایی بود که از آن زمان به‌عنوان یک منبع مؤثر ویتامین آ در انسان شناخته می‌شود. کشورهایی از جمله آمریکا، استرالیا و نیوزلند حکم داده‌اند که برنج طلایی بی‌خطر است. بااین‌حال، سه دهه پس از توسعهٔ آن، این محصول هنوز باید از نظر تجاری رشد کند. اما از طرفی برخی گروه‌های محیط‌زیستی مانند صلح‌سبز، صرف‌نظر از مزایای بالقوه‌ای که برخی محصولات تراریخته می‌توانند داشته باشند، مخالفت‌های پرسروصدایی با کشت هرگونه از این محصولات انجام می‌دهند. 

 

پوتریکوس چندروز قبل به «آبزرور» (Observer) گفته بود: «برنج طلایی اولین محصول تراریخته‌ای بود که ایجاد شد و به‌نفع مردم بود، نه‌ شرکت‌ها یا کشاورزان. اما استفاده از آن از همان ابتدا به بن‌بست خورد. من به‌شدت نگران تصمیم دادگاه فیلیپین هستم، نه‌تنها به‌دلیل تأثیر آن بر توسعهٔ برنج طلایی، بلکه تأثیر آن بر کشت سایر محصولات تراریخته.» 

 

دعوای قدیمی دانشمندان و صلح‌سبز 

این دیدگاهی مشترک بین بسیاری از دانشمندان است. در سال ۲۰۱۶، بیش از ۱۵۰ دانشمند برندهٔ جایزهٔ نوبل، نامه‌ای سرگشاده امضا کردند که در آن به صلح‌سبز به‌دلیل مبارزه علیه برنج طلایی و سایر محصولات تراریخته حمله شده بود. آنها در نامهٔ خود نوشته بودند که صلح‌سبز خطرات، مزایا و تأثیرات گیاهان غذایی تغییریافتهٔ ژنتیکی را نادرست معرفی کرده است: «هیچ مورد تأییدشده‌ای مبنی‌بر پیامد منفی سلامتی برای انسان یا حیوانات ناشی از مصرف این محصول وجود نداشته است.» 

 

صلح‌سبز: راه‌های دیگری برای تأمین ویتامین آ وجود دارد

بااین‌حال، صلح‌سبز همچنان بر موضع خود پافشاری می‌کند. «ویلهلمینا پلگرینا» (Wilhelmina Pelegrina)، رئیس صلح‌سبز فیلیپین، هفتهٔ گذشته اعلام کرده بود: «مشکلات خاصی در مورد برنج طلایی وجود دارد. کشاورزانی که در این مورد با ما همراه هستند و دانشمندان محلی، در حال حاضر انواع مختلف برنج، از جمله بذرهای باارزشی را که برای نسل‌ها با آنها کار کرده‌اند و در کنترل خود دارند، پرورش می‌دهند. آنها به‌درستی نگران این هستند که اگر گونه‌های ارگانیک آنها با برنج ثبت اختراع و دستکاری‌شدهٔ ژنتیکی مخلوط شود، این امر می‌تواند گواهینامه‌های آنها را خراب کند، جذابیت بازار آنها را کاهش دهد و درنهایت معیشت آنها را تهدید کند.» 

 

پلگرینا همچنین گفته بود تکیه بر یک سیستم تک‌محصولی برای کاهش سوءتغذیه باعث کاهش انعطاف‌پذیری و افزایش آسیب‌پذیری در برابر تأثیرات اقلیمی می‌شود که این یک مشکل جدی در یکی از آسیب‌پذیرترین کشورهای جهان از نظر اقلیمی است: «اگر کارها درست پیش نرفت، این کشاورز و مصرف‌کنندگان هستند که مشخص می‌کنند چه‌کار باید کرد.» 

 

او مدعی شد راه‌حل‌های عملی و آزمایش‌شده‌تری نیز برای مقابله با کمبود ویتامین آ مانند برنامه‌های مکمل غذایی و حمایت از مردم برای پرورش طیف وسیعی از محصولات از جمله محصولات غنی از ویتامین آ وجود دارد: «چنین فعالیت‌هایی باید جایی باشد که توجه و سرمایه‌گذاری‌ها را به‌خود جلب کند.»

منبع: متن اصلی این گزارش با عنوان ‘A catastrophe’: Greenpeace blocks planting of ‘lifesaving’ Golden Rice روز پنجم خردادماه در روزنامهٔ گاردین منتشر شده است. 

 

اختلاف بر سر چیست؟

اختلاف و کشمکش بر سر محصولات دستکاری‌شدهٔ ژنتیکی که در ایران با نام محصولات تراریخته شناخته می‌شوند، از چند دهه قبل آغاز شد. برخی فعالان حوزهٔ سلامت می‌گویند این محصولات به‌دلیل دستکاری مستقیم در آنها، برای انسان خطرناک هستند و می‌توانند موجب بیماری‌هایی همچون سرطان برای انسان شوند. آنها می‌گویند تأثیرات این محصولات بر بدن انسان بلندمدت است و ممکن است روش‌های علمی بررسی این محصولات نتوانند این تأثیرات بلندمدت اما خطرناک بر انسان را تشخیص دهند؛ به‌همین دلیل نمی‌توان با قطعیت دربارهٔ بی‌خطر بودن این محصولات اظهارنظر کرد. از طرفی چند مطالعهٔ علمی نیز دربارهٔ تأثیرات خطرناک این محصولات بر بدن موش‌های آزمایشگاهی و انسان انجام شده است که برخی نهادهای علمی دربارهٔ درستی نتایج آنها تردید دارند و برخی مطالعات نیز به‌کلی مردود اعلام شده است. فعالان محیطزیست نیز توسعهٔ محصولات تراریخته را تهدیدی برای تنوع زیستی می‌دانند. آنها می‌گویند به‌همان صورتی‌ که محصولات تراریخته در درازمدت می‌توانند بر انسان تأثیر منفی داشته باشند، بر سایر موجودات زنده نیز می‌توانند تأثیر داشته باشند. آنها می‌گویند ارگانیسم‌هایی که با روش‌های دستکاری مستقیم انسان به وجود می‌آیند، به‌دلیل آنکه حاصل تکامل طبیعی و ساخت طبیعت نیستند، می‌توانند به‌عنوان تهدیدی برای تنوع زیستی مطرح باشند. بااین‌حال، این دیدگاه مخالفان زیادی نیز در بین دانشمندان دارد. دانشمندان می‌گویند این ادعاها را باید از طریق بررسی‌های دقیق به روش‌های علمی انجام شود؛ چراکه مانند هر پدیدهٔ دیگری، تنها راه قابل‌اتکا برای بررسی دقیق مسائل، روش‌های علمی شناخته‌شده است و تا زمانی که بررسی موضوعات از روش‌های علمی انجام نشود، نمی‌توان به ادعاها اعتنایی کرد. البته درمقابل مخالفان نیز مدعی هستند که وقتی شرکت‌های تجاری‌ای که از توسعهٔ تراریخته‌ها منتفع می‌شوند، حامی مالی آزمایش‌ها و پژوهش‌های علمی بررسی این محصولات هستند و نمی‌توان به نتایج این مطالعات که معمولاً به‌نفع تراریخته‌ها است، اطمینان داشت. اما یکی از مهمترین موارد مخالفت با تراریخته‌ها، ابعاد اقتصادی آن است. بسیاری از محصولات تراریخته در آزمایشگاه شرکت‌های تجاری تولید شده‌اند و به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که کشت آنها به‌صورتی انحصاری انجام شود. به‌عنوان مثال، محصول بسیاری از ارقام گندم و برنج تراریخته دانه‌هایی فاقد قوهٔ نامیه است. به این معنا که این دانه‌ها قابلیت کشت ندارند و کشاورزان نمی‌توانند بخشی از محصول خود را به‌عنوان بذر برای کشت سال آینده نگه دارند و همواره مجبورند بذر خود را از شرکت‌های تولیدکننده خریداری کنند. این پدیده در دهه‌های گذشته، خسارت‌های اقتصادی سنگینی به بسیاری از کشاورزان در غرب آسیا وارد کرد که به‌عنوان مثال در هندوستان کشاورزان زیادی در دههٔ ۱۹۹۰ و ۲۰۰۰ زمین‌های زراعی خود را از دست دادند و مجبور به کارگری روی زمین‌هایی شدند که قبلاً خودشان مالک آن بودند. چنین مواردی، بدبینی‌هایی گسترده دربارهٔ محصولات تراریخته و برخی شرکت‌های بزرگ چندملیتی به‌وجود آورد. اگرچه بسیاری از فعالان حوزهٔ کشاورزی تراریخته‌ها معتقدند این مشکلات با وضع قوانین و مقررات قوی قابل رفع است، اما هنوز بدبینی در این باره وجود دارد. پژوهشگران، دانشمندان و تولیدکنندگان محصولات تراریخته این محصولات را راه‌حلی برای کاهش فقر و گرسنگی و کاهش فشار به منابع زمین برای تغذیهٔ هشت میلیارد انسان می‌دانند. اما در مقابل گروه‌های محیط‌زیستی همچون صلح‌سبز این ادعا را با بدبینی رد می‌کنند و می‌گویند روش‌های زیادی برای ریشه‌کنی فقر و گرسنگی وجود دارد و به‌جای تأمین مالی شرکت‌های بزرگی که خود می‌توانند عاملی برای فقر و نابرابری باشند، باید به سراغ چنین روش‌هایی رفت.

به اشتراک بگذارید:





مطالب مرتبط

سودای مسکن‌سازی در تالاب «خانمیرزا»

«پیام ما» از مقاومت ادارۀ کل محیط‌زیست استان چهارمحال‌وبختیاری در مقابل سایر نهادهای استانی برای تصاحب اراضی تالابی گزارش می‌دهد

سودای مسکن‌سازی در تالاب «خانمیرزا»

تداوم توفان غبار در سیستان

گردوغبار بیش از ۶۰۰ نفر را روانهٔ بیمارستان کرد

تداوم توفان غبار در سیستان

گشاده‌دستی از جیب «آب» کشور

«پیام ما» وعده‌های «سعید جلیلی» در حوزۀ آب و کشاورزی را بررسی کرد

گشاده‌دستی از جیب «آب» کشور

هفت متهم سیل ویرانگر

چرا در «سوادکوه» سیلاب آمد و برای جلوگیری از تکرار آن چه باید کرد؟

هفت متهم سیل ویرانگر

چراغ سبز به تولید بنزین بی‌کیفیت؟

هیئت وزیران برای افزایش میزان تولید بنزین، «تولید بنزین با کیفیت معمولی» را تصویب کرد

چراغ سبز به تولید بنزین بی‌کیفیت؟

در جست‌وجوی نسخه شفابخش آلودگی هوا

نگاهی به یک مقاله علمی دربارهٔ آلودگی هوای کلانشهر تهران

در جست‌وجوی نسخه شفابخش آلودگی هوا

تخریب گَهَر، ویرانی اشترانکوه

فعالان محیط‌زیست لرستان از بی‌جواب‌ماندن نامه‌شان دربارۀ توقف جاده‌کشی در اشترانکوه از سوی سازمان محیط‌زیست گلایه‌ دارند

تخریب گَهَر، ویرانی اشترانکوه

رودخانه سن برای شنا آلوده است

ناکامی پاریس در آماده‌سازی‌های المپیک ۲۰۲۴

رودخانه سن برای شنا آلوده است

سالِ حادثه‌خیزِ سیستان‌وبلوچستان

پژوهشگاه سوانح طبیعی گزارشی از حوادث غیرمترقبه منتشر کرد

سالِ حادثه‌خیزِ سیستان‌وبلوچستان

الگوی جلوگیری از انقراض

براساس یک مطالعۀ جدید حفظ ۱.۲ درصد از سطح زمین، می‌تواند به جلوگیری از انقراض گونه‌های در معرض خطر منجر شود

الگوی جلوگیری از انقراض

نظر کاربران

نظری برای این پست ثبت نشده است.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

بیشترین بازنشر