|پیام ما| «اینجا عسلویه است. ساعت هفت صبح وضعیت کارگران اینه… گفتن ادارات بوشهر به‌خاطر گرمای شدید تعطیل باشن. شما که زیر کولرید ولی به‌خاطر گرما تعطیلتون کردن… اما کارگر از 5 صبح تا 7 عصر تو این گرما باید کار کنه. این همه تبعیض برای چیه؟» گرما رکورد زده است. مرد در گرمای عسلویه لباس خیسش را می‌فشرد و از تبعیض در تعطیلی به‌دلیل گرما می‌گوید. ماجرا فقط عسلویه یا شهرهای جنوبی کشور نیست. در هفته‌ای که گذشت و هفتۀ پیش رو، کل کشور و البته بسیاری از کشورهای دیگر اسیر گرمای طاقت‌فرسا شده‌اند. از یک‌سو کشورهای عربی در انتظار موج گرمای هفت‌روزه‌اند و از سوی دیگر ژاپن پس از 150 سال داغ‌ترین روزهای خود را از سر گذرانده و با تلفات انسانی مواجه بوده است. ایتالیا برای 15 شهر هشدار قرمز صادر کرده است، اسپانیا درگیر آتش‌سوزی‌های جنگلی است که با وزش بادهای گرم، گُر گرفته و از هلند خبر می‌رسد که آمار مرگ‌ومیر به‌علت گرما افزایش پنج درصدی داشته است. وضعیت در قارۀ آمریکا هم همین است. آنجا گنبد حرارتی کشورهای مختلف را در برگرفته و به مردم هشدار داده‌اند که برای نجات از گرمای شدید، در خانه بمانند. تصاویر ماهواره‌ای کره زمین را توپی گرم و سوزان نشان می‌دهد.

گرما در ایران حتی استان‌های غربی را هم درنوردیده است؛ استان‌هایی چون کرمانشاه و ایلام که به نسبت سایر مناطق باید آب‌وهوای بهتری داشته باشند. دیروز «سیروس نادری زرنه»، مدیرکل هواشناسی استان ایلام، با اعلام هشدار زرد شماره ۲۱ اداره‌کل هواشناسی استان، از تداوم موج گرما خبر داد. شهرستان دهلران با 50 درجه دما بیشترین دما را در استان ایلام داشت که باعث تعطیلی ادارات در این شهرستان شد و از روز گذشته هم احتمال تعطیلی‌های گسترده‌تر به‌دلیل افزایش دمای هوا در سایر استان‌های کشور به گوش می‌رسد.
این موج گرما از خردادماه شروع شد و ادامه یافت. در دو هفتۀ گذشته هم با شروع تابستان، همانطور که انتظار می‌رفت، وضعیت بهتر نشد. اما گرما فقط گریبان ایران را نگرفت. عراق در همسایگی ایران، گرمای تابستانی و توفان‌های مکرر گردوغبار را از سر می‌گذراند. در روزهای گذشته شبکۀ تی‌آر‌تی عربی از شروع پدیدۀ «گنبد حرارتی» در هفت کشور عربی خبر داد، همان پدیده‌ای که این روزها کشورهای آمریکایی هم با آن درگیرند. این پدیده، موج گرمای شدید به‌همراه دارد و می‌تواند جان افراد را تهدید کند. پیش‌بینی‌های هواشناسی نشان می‌دهد که گرمای هوا در مصر، عراق، عربستان، سوریه، لبنان، فلسطین و اردن به بیش از ۵۰ درجه خواهد رسید و ممکن است دو تا هفت روز ادامه پیدا کند. پیش از این مرگبارترین موج گرما در سال ۲۰۰۳ در اروپا رخ داد و باعث مرگ ۳۰ هزار نفر شد.

موج گرما نزدیک به 115 میلیون نفر را در بیش از 15 ایالت آمریکا تحت‌تأثیر قرار داده است و قبل از بهبود شرایط به‌طور قابل‌توجهی تشدید خواهد شد. گرما آنقدر شدید و طولانی است که در بسیاری از مناطق، به‌ویژه در جنوب غربی و بخش‌هایی از غرب، تهدیدی مرگبار به حساب می‌آید

سایۀ نگهبان جهنم بر سر اروپا
محافظ جهنمی دنیای مردگان بر اروپا سایه انداخته است. موج گرما را «سربروس» (Cerberus) نام نهاده‌اند؛ موجودی برآمده از اساطیر یونان باستان، سگی سه‌سر که دمی مارگونه دارد. هیولایی که نگهبان جهان مردگان است و مانع خروجشان از جهان مرده می‌شود. موج گرمایی که اروپا را در بر گرفته، مثل سربروس قدرتمند و ترسناک است. کارشناسان هشدار داده‌اند که دما ممکن است از رکورد 48.8 درجه سانتی‌گراد فراتر رود و گزارش‌ها حاکی از تعطیلی جاذبه‌های گردشگری و رکود موقت این حوزۀ اقتصادی و فرهنگی است.
دیروز و امروز یعنی 15 و 16 ژوئیه برای اهالی جنوب اروپا آغاز سختی در گرما بود. آنها با موج جدید و بی‌سابقۀ گرمای بالای 45 درجه سانتی‌گراد روبه‌رو شدند و سازمان هوافضای اروپا (Esa) نسبت به این موج گرما هشدار و احتمال داد که حتی رکورد گرما جابه‌جا شود. ایتالیا از جمله کشورهایی است که بسیار تحت‌تأثیر این موج گرما قرار گرفته و جزیرۀ «سیسیل» هم با دمای 48 درجه سانتی‌گراد از جمله گرم‌ترین نقاط اروپا عنوان گرفته است.
گرما در اسپانیا هم بحرانی شده است. سازمان هواشناسی این کشور برای جزیرۀ «گران کاناریا» وضعیت اضطراری قرمز اعلام کرد. از سوی دیگر گرما خود را با آتش‌سوزی جنگلی نشان داده است. در یکی از جزایر این کشور حداقل 500 نفر مجبور به تخلیۀ خانه‌های خود شده‌اند. بر اثر آتش‌سوزی «لاپالما»، 346 هکتار از اراضی جنگلی سوخته و از بین رفته است و فرار از این وضعیت، به زمان توقف وزش بادهای سوزان بستگی دارد.
آنطور که خبرگزاری فرانسه 24 نوشته یونان نیز «در حال کباب شدن» است. به گزارش سرویس آب‌وهوای ملی EMY، بخش‌هایی از این کشور روز شنبه شاهد بیشینه دمای 44 درجه سانتی‌گراد بود و شهر مرکزی «تبس» نیز روز جمعه دمای 44.2 درجه را تجربه کرد.
دیروز اداره آمار هلند هم خبر داد که در سه ماهه دوم سال ۲۰۲۳، بیش از ۳۹ هزار نفر در هلند جان خود را از دست داده‌اند و این افزایش آماری، همزمان با موج گرما در این کشور گزارش شده است. بر پایه گزارش ندرلندتایمز، شمار مرگ و میرها ۱۹۰۰ نفر یا ۵ درصد بیشتر از پیش‌بینی‌ها برای این بازه زمانی بوده است.
از سوی دیگر مناطقی از فرانسه، آلمان و لهستان نیز در دمای بسیار بالایی به‌سر می‌برند. این موج گرما و تغییر اقلیم در حالی است که ناسا هم در روزهای اخیر تصاویری منتشر کرده که در آن رنگ بیش از نیمی از اقیانوس‌های کره زمین به دلیل تغییر اقلیم سبز شده است.
ده‌ها میلیون آمریکایی زیر گنبد حرارتی
قارۀ آمریکا قرمز است و بسیاری از ایالت‌‌ها اسیر گرمای بی‌سابقه. AXIOS دیروز در گزارشی نوشت: «موج گرما نزدیک به 115 میلیون نفر را در بیش از 15 ایالت تحت‌تأثیر قرار داده است و قبل از بهبود شرایط به‌طور قابل‌توجهی تشدید خواهد شد. گرما آنقدر شدید و طولانی است که در بسیاری از مناطق، به‌ویژه در جنوب‌ غربی و بخش‌هایی از غرب، تهدیدی مرگبار به حساب می‌آید.» در ادامه این گزارش به شهر فونیکس اشاره شده که از جمله گرم‌ترین شهرهای آمریکاست. «دمای هوا در فونیکس، در تمام 15 روز گذشته به بالای 110 درجه فارنهایت (43 درجه سانتی‌گراد) رسیده یا از آن فراتر رفته است.»
این گزارش همچنین می‌نویسد که براساس پیش‌بینی‌ها در لاس‌وگاس، دما رکورد 47 درجه سانتی‌گراد را زده و از آن هم عبور می‌کند. «نکتۀ قابل توجه این است که در درۀ مرگ، کالیفرنیا، یکی از داغ‌ترین مکان‌های سیاره، دما می‌تواند با بالاترین دمای ثبت‌شده در رکوردهای اخیر یعنی 55 درجه سانتی‌گراد برابری کرده یا از آن عبور کند. دامنۀ موج گرما و تداوم آن نادر است. گرما از فلوریدا به کالیفرنیا می‌رسد و قرار است کنترل خود را به حوضۀ بزرگ و بخش‌هایی از شمال غربی اقیانوس آرام گسترش دهد.»
مرکز پیش‌بینی آب‌وهوا NWS پیش‌بینی کرده است شدت گرما امروز (یکشنبه) به اوج خود برسد و دما ممکن است به رکوردهای تاریخی نزدیک شود. موج گرما می‌تواند به ایالت‌های مرکزی و جنوبی گسترش یابد و تا 22 ژوئیه ادامه یابد. در هشدارها آمده است که «گرما را جدی بگیرید و از حضور در فضای باز خودداری کنید». دفتر مرکز پیش‌بینی NWS در لاس‌وگاس نیز هشدار داده است این موج گرما، مثل گرمای معمولی بیابان نیست. همه باید این گرما را جدی بگیرند، از جمله کسانی که در بیابان زندگی می‌کنند. همزمان برای درمان بی‌خانمان‌های مانده در گرما، کلینیک‌های سیار دست به کار شده‌اند تا آنها را از سوختگی و کم‌آبی شدید نجات دهند. جنوب کالیفرنیا هم در روزهای اخیر و همزمان با موج گرما درگیر آتش‌سوزی گسترده شده است. آتش‌سوزی‌ها همه در فاصلۀ 40 مایلی از یکدیگر در مناطق عمدتاً روستایی در سراسر شهرستان ریورساید، جنوب شرقی لس‌آنجلس بوده‌اند و نزدیک به هزار خانه دستور تخلیه گرفته‌اند.
رد پای تغییر اقلیم در موج گرما
رسانه‌ها موج گرما را در بخش خبرهای فوری و زندۀ خود جای داده‌اند و مدام به‌دلایل این پدیده و روند تغییرات دمایی در کشورهای مختلف می‌پردازند. «کریس انگلند»، کارشناس هواشناسی اسکای‌نیوز، معتقد است که «احتمالاً» تغییر اقلیم دلیل اصلی گرمای توفانی در اروپا و آمریکا است. به گفتۀ او در هر دو مورد دلیل اولیۀ گرما فعالیت سیستم‌های پرفشار طولانی‌مدتی است که هوای گرم را با خود به‌همراه می‌آورند و گنبد حرارتی را ایجاد می‌کنند، اما از سوی دیگر باید به تغییر اقلیم اشاره داشت. این کارشناس هواشناسی می‌گوید: «به‌نظر می‌رسد که تغییر اقلیم محتمل‌ترین علت گرمای بیش از حد باشد. اگرچه تأیید این نظریه زمان‌بر است.»
«بن زیتچیک»، استاد گروه زمین و علوم سیاره‌ای در دانشگاه جانز هاپکینز، نیز وقوع رویدادهای شدید آب‌وهوایی را قابل پیش‌بینی ‌می‌داند. او به ان‌بی‌سی گفته است: «همۀ این اتفاقات کاملاً با آنچه گرمایش ناشی از انتشار گازهای گلخانه‌ای سبب می‌شود، مطابقت دارد و انتظار چنین روندی را داشتیم. بااین‌همه، وقتی می‌بینیم اتفاقات دمایی با شدت و به دفعات تکرار می‌شود، باز هم متعجب و شگفت‌زده می‌شویم.»