از روزی که آپارتمان‌های قدونیم‌قد با نماهای رومی و سنگ‌های گرانیتی بخشی از هویت شهرهای ایران شدند، بسیاری از متخصصان حوزه معماری، امیدشان را به آینده پایدار از دست دادند. این در حالی است که معماری سنتی ایران به دلیل هارمونی با ویژگی‌های اقلیمی و فرهنگی توانسته بود به نیازهای اجتماعی و اقتصادی شهر و شهروندان پاسخ دهد. شاید به همین دلیل است که وقتی صحبت از توسعه پایدار در حوزه معماری و شهرسازی به میان می‌آید، هنوز هم برخی بازگشت به معماری گذشته را راه‌حل مناسب می‌دانند. اما فرزانه سفلایی، استاد دانشکده معماری دانشگاه همپتون ویرجینیا نظر دیگری در این باره دارد. او که سال‌ها در حوزه معماری پایدار در ایران، چین و ایالات متحده آمریکا تحقیقات گسترده‌ای داشته، معتقد است که بازگشت به گذشته درست نیست، بلکه باید با استفاده از تجربه معماری سنتی ایران و تکنولوژی روز جهان به توسعه پایدار در حوزه معماری و شهرسازی رسید. به گفته او، معماری امروز ایران دچار تجمل‌گرایی شده است.

به‌گفتهٔ گذشتگان، باغ عدن زمانی بین دو رودخانهٔ دجله و فرات قرار داشت، اما اکنون تالاب‌های این منطقه در حال خشک شدن هستند و این درحالی‌است که مبارزه برای نجات این مرداب‌ها توأم با خطر جانی برای فعالان محیط‌زیست است. «جاسم الاسدی»، یک فعال محیط‌زیست عراقی، مستقیم جلوی بلم (نوعی قایق چوبی) باریک ایستاده و به دوردست نگاه می‌کند. باد ملایم صورتش را نوازش می‌کند و قایق او در این روز زمستانی اما آفتابی، به‌آرامی در مرداب نزدیک شهر «الجبایش» واقع در جنوب عراق پیش می‌رود. گاومیش‌های اهلی آسیایی در کنار آلونک‌های بافته از نی می‌چرند و حواصیل‌‌ها بالای سرشان چرخ می‌زنند. بالهٔ رنگارنگ یک شاه‌ماهی زیر نور آفتاب می‌درخشد.

درحال حاضر بیش از ۱.۳ میلیارد تن پسماند جامد شهری در سراسر جهان تولید و با توجه به توسعهٔ شهرنشینی و روند رشد جمعیت، پیش‌بینی می‌شود این مقدار در طی سال‌های آینده به‌طرز چشمگیری افزایش پیدا کند. این میزان پسماند، تأثیر قابل‌توجهی در گرمایش جهانی و پدیدهٔ تغییراقلیم دارد. ازاین‌رو، در پژوهشی جدید که توسط پژوهشگران ایرانی به‌همراه پژوهشگران دانشگاه‌های تگزاس و پلی‌تکنیک مادرید انجام گرفته و در ماه اخیر در مجلهٔ energy reports به چاپ رسیده است، برای تخمین میزان انتشار ناشی از مسیرهای متداول مدیریت پسماند جامد شهری از جمله، دفن به‌عنوان اولین راهکار و زباله‌سوز جامد شهری به‌عنوان تکنولوژی قابل‌توجه در کشورهای درحال‌توسعه، مدل محاسباتی جهت تخمین ردپای کربن نیروگاه‌های زباله‌سوز و دفن پسماند، ارائه شده است. در این تحقیق به‌طور خاص به مطالعه و بررسی میزان انتشار دی‌اکسیدکربن در مرکز دفن پسماند آرادکوه تهران و نیروگاه زباله‌سوز سه مگاواتی با ظرفیت پذیرش پسماند ۲۰۰ تن در روز واقع در این مجموعه پرداخته شده است. نتایج نشان می‌دهد که راه‌اندازی زباله‌سوز شش هزار تنی که در دستورکار است و تاکنون مطالعات محیط زیستی، پیوست سلامت و پدافند غیرعامل نداشته، عواقب جبران‌ناپذیری برای پایتخت به‌همراه می‌آورد.

سرطان، دومین عامل مرگ‌و‌میر بعد از بیماری‌های قلبی و عروقی در جهان است و آخرین پژوهش «سازمان جهانی بهداشت» از ابتلای سالانه حدود ۲۰ میلیون نفر به این بیماری می‌گوید. این آمار در سطح کشور به گفتهٔ «محمدرضا سهرابی»، معاون امور بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی برابر ابتلای سالانه بیش از ۱۳۵ هزار نفر است و تا سال ۱۴۲۰ با افزایش ۱۰۰ درصدی تعداد مبتلایان به این بیماری، آمار مبتلایان به بیش از ۲۹۰ هزار نفر در سال خواهد رسید. آن‌طورکه در پژوهش‌ها آمده، این وضعیت همزمان ناشی از شیوهٔ زندگی و عوامل محیطی چون افزایش مصرف سوخت‌های فسیلی و آلاینده‌ها است. «انجمن آنکولوژی بالینی آمریکا» و «آژانس بین‌المللی تحقیقات سرطان» دراین‌باره می‌گویند تغییر‌اقلیم و رویدادهای شدید آب‌و‌هوایی همزمان با افزایش ناامنی غذایی و استفاده از سوخت‌های فسیلی نه‌فقط ریسک ابتلا به سرطان را بالا برده است، بلکه تبدیل به چرخهٔ معیوبی شده که بدون مداخلهٔ دولت‌ها اثر ویرانگری بر آینده جهان خواهد گذاشت.

سناریوهای تغییراقلیم آیندهٔ خوشی را از نظر منابع آب و محیط زیست برای کشورمان پیش‌بینی نمی‌کنند. به‌گزارش ۲۰۲۲ هیئت بین دولتی تغییراقلیم (IPCC) ایران از معدود کشور‌هایی است که اقدام مؤثری در سطوح راهبردی، سیاستی و برنامه‌ریزی برای سازگاری با تغییراقلیم انجام نداده است و چنین به‌نظر می‌رسد که دخالت نهاد‌های قانونگذاری و اجرایی کشور به مسئلهٔ سازگاری اقلیمی تنها و مؤثر‌ترین راه برای فائق آمدن بر مشکلات و کاستی‌های موجود باشد و این در‌حالی‌است که پیش‌نویس برنامهٔ هفتم توسعه در این مورد ساکت بود و هیچ سرفصل جداگانه‌ای به آن اختصاص داده نشده است. این‌بار اما وزیر راه‌وشهرسازی اعلام کرده است که لایحه‌ای با عنوان «تغییراقلیم» در دولت تدوین شده است که گسترش اقتصاد سبز، رونق صنایع کم‌کربن و اصلاح الگوی تولید را مدنظر قرار داده است. در حال حاضر جزئیاتی از این لایحه و اینکه قرار است چه زمانی به مجلس شورای اسلامی تقدیم شود، منتشر نشده است. وزیر راه‌وشهرسازی همچنین بر لزوم اینکه همهٔ پروژه‌های توسعه‌ای کشور باید پیوست محیط زیست داشته باشند، تأکید کرده است.

مقدمهٔ مترجم: بحران اقلیمی بحرانی جدی و جهانی است. هم گسترده است و هم عمیق. هم انسان، زیستش، محیط پیرامونی‌اش و آینده‌اش را دربر می‌گیرد و دچار می‌کند، هم طبیعت و همهٔ زیستمندانش را. اینجا و اکنونی هم نیست، همه‌گستر است و فرانسلی، گشوده به آینده، تعین‌بخش؛ آینده‌ای با این اوضاع و احوال تار و تیره و وخیم. زایش بیابان و حذف جنگل‌ها و کم‌بارشی و پربارشی سیل‌وار، بالاآمدن آب دریاها و محو شهرها، انقراض گونه‌ها، اسیدی‌شدن اقیانوس‌ها، کاهش شدید آب سالم در دسترس، کاهش بارآوری کشاورزی و قحطی و گرسنگی و مهاجرت. بشر اینها را که دانست راه به چاره برد. دم‌دستی‌ترین راه همان پنهان‌کردن واقعیات است و انکار عواقب. عده‌ای اما در چارچوب نظم موجود جهانی و یا خارج از آن، با نیات اصلاح‌طلبانه، با قصد سودآوری از شرایط موجود، با اهداف انقلابی، با قصد زیر و زبرکردن بنیان‌هایی که مسبب وضع بحرانی روبه‌گستر امروزند، اندیشه‌ورزی عملی می‌کنند و چشم‌اندازهایی می‌گسترند بر پایهٔ امکانات موجود و پتانسیل‌هایی که علم و دانش تجربی و فنی و نظری برای غلبه بر بحران یا تعدیل آن مهیا کرده‌اند. از اقتصادسبز و سرمایه‌داری سبز و بازیافت و اقتصادچرخه‌ای، که درون‌سیستمی‌اند و اصلاح‌طلبانه با قصد حداقلی در تغییر سازوکارهای موجود تولید و مصرف تا آنها که ضدسیستمی‌اند و بنیان‌کن که طرح نویی پیش می‌کشند برای مهار و تغییر و دگرگونی اساسی در شیوهٔ تولیدی که بنا بر تجربیات عملی و مقتضیات نظریِ چند دههٔ گذشته ناتوان از حل بحرانی است که خود رشدش داده است. سوسیالیسم بوم‌محور یا اکوسوسیالیسم یکی از گرایش‌های رادیکال در مقابله با بحران جهانی اقلیم است. این گرایش مبانی سوسیالیسم را با مبانی اکولوژی و مبانی زیست‌بوم تلفیق می‌کند و مسئلهٔ پایداری و حقوق طبیعت و حقوق نسل‌های آینده را وارد نظام اندیشه‌ای خود می‌کنند. از دید اینان در شیوهٔ تولیدی متفاوت از سرمایه‌داری، تولید صورت می‌گیرد ولی با بازتوزیعی متفاوت، نه برای فروش و سودآوری که برآوردن نیازهای اساسی جامعه: مسکن و آموزش و بهداشت، با حذف هزینه‌های گزاف اقتصادی و زیست‌محیطی در راه تولیداتی چون صنایع نظامی و کالاهای بی‌مصرف تجملاتی. دیگر مفهوم رفاه در گروی داشتن کالاهای بیش از اندازه و متعدد نیست بلکه وجهی کیفی می‌یابد. از منظر جامعه‌گرایی بوم‌گرا، اکوسوسیالیسم، عدالت توزیعی اصلی مهم است اما کافی نیست. مسئلهٔ محیط‌زیست و حقوق نسل‌های آینده و حقوق طبیعت را هم باید مد نظر قرار داد. تولید و مصرف با درنظر گرفتن توان بازیابی و ظرفیت‌های بازتولیدی و زیستی اکوسیستم انجام می‌شود. هدف اکوسوسیالیسم رعایت اصل پایداری طبیعت است همراه با رفاه همگانی. تضاد انسان و طبیعت به کنش متقابل متعاملانه‌ای تبدیل می‌شود که در آن توسعه و پیشرفت و رفاه در تقابل با تعادل طبیعت نخواهد بود، یا در کم‌مخرب‌ترین وجه خود است. چیزی که شیوهٔ تولید سرمایه‌داری کاملاً در تضاد با آن است. تزهای زیر را یکی از اندیشه‌ورزان این گرایش برای صورت‌بندی بحران و پاسخ به بحران نوشته که مختصر و مفید است و از این رو، هم جای نقد دارد و هم جای بسط و ایضاح بیشتر.

|پیام ما| «دستکاری ابرهای باران‌زا» و «جنگ اقلیمی» از چند روز قبل کلیدواژه و سوژهٔ داغ رسانه‌ها است. موضوعاتی که نخستین بار رئیس سازمان حفاظت محیط زیست آنها را محتمل دانسته و خواستار بررسی علمی آنها شده بود. هرچند او روز شنبه گفته بود که موضوع جنگ اقلیمی فقط در حد نظریه است. اما رئیس سازمان هواشناسی کشور با قاطعیت موضوع جنگ اقلیمی را رد می‌کند و می‌گوید چنین چیزی «مبنای علمی ندارد».

خرس‌های قطبی لاغر، صخره‌های مرجانی سفیدشده، کوچک‌شدن لایه‌های یخ...؛ اقلیم‌شناسان و دیگر محققان، اغلب از تصاویر تأثیرگذار احساسی مانند اینها برای نشان‌دادن تأثیرات گرمایش جهانی استفاده می‌کنند. بااین‌حال، میکروبیولوژیست‌ها با چالش‌هایی مواجه هستند تا مردم به تأثیرات اقلیمی روی موجودات کوچکی که مطالعه می‌کنند اهمیت دهند. پروفسور «شادی امین» که در دانشگاه نیویورک ابوظبی بر روی میکروبیوم‌های دریایی (جوامع میکروبی دریایی) مطالعه می‌کند، می‌گوید: «هیچ‌کس به میکروب‌ها فکر نمی‌کند، زیرا شما نمی‌توانید آنها را ببینید.»