بومگردی بازدید از زیست‌بوم یک منطقه است، به‌طوری‌که به هیچ‌یک از ویژگی‌های محیطی، فرهنگی، طبیعی و اجتماعی اصیل منطقه خدشه‌ای وارد نشود. اقامتگاه‌های بومگردی و تزئیناتشان تداعی‌کنندۀ ویژگی منطقه هستند. ازاین‌رو، باید پیوند میان بومگردی‌ها و صنایع‌دستی را پیوندی ناگسستنی دانست؛ پیوندی که از نگاه «مرتضی طالع ماسوله»، استاد دانشگاه، درواقع ضامن وجودی این اقامتگاه‌هاست و بدون آن نمی‌توان یک اقامتگاه را بومگردی دانست. همین پیوند حالا قرار است در قالب یک تفاهم‌نامه شکل علمی‌تری به خود بگیرد.

درحالی‌که هنوز یک اقامتگاه از اقامتگاه‌های پلمب‌شده به بهانۀ بی‌حجابی، تعطیل است و پلمب‌ برخی دیگر از اقامتگاه‌ها ادامه دارد، معاونت صنایع‌دستی و جامعۀ انجمن‌های حرفه‌ای اقامتگاه‌های بومگردی ایران تفاهم‌نامه‌ای امضا کرده‌اند تا طی آن از ظرفیت‌ها و قابلیت‌های محوری اقامتگاه‌های بومگردی برای ایجاد بستر مناسب و رونق کسب‌وکار و رشد تولید صنایع‌دستی به‌ویژه در مناطق روستایی و بومی و کمتر توسعه‌یافته استفاده کنند؛ اتفاقی که شاید در تناقض با پلمب‌ها و تعطیلی کسب‌وکارها باشد، اما اجرای درست آن می‌تواند گره‌ای از مشکلات جوامع محلی باز کند.
اهداف تفاهم‌نامه چه بود؟
تفاهم‌نامۀ همکاری میان جامعۀ انجمن‌های حرفه‌ای اقامتگاه‌های بومگردی ایران و معاونت صنایع‌دستی و هنرهای سنتی وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در نشستی در حاشیۀ پنجمین نمایشگاه توانمندی‌های صادراتی ایران امضا شد. «بهره‌برداری مطلوب از ظرفیت‌ها و قابلیت‌های محوری اقامتگاه‌های بومگردی برای ایجاد بستر مناسب و رونق کسب‌وکار و رشد تولید صنایع‌دستی به‌ویژه در مناطق روستایی و بومی و کمتر توسعه‌یافته»‌، «ارائۀ الگوهای مناسب در قالب انگاره‌خانه ایرانی در زمینۀ چیدمان صحیح اقامتگاه‌های بومگردی با استفاده از صنایع‌دستی اصیل و بومی» و «زمینه‌سازی برای گسترش فعالیت اقامتگاه‌های بومگردی در شهرها و روستاهای ملی و جهانی صنایع‌دستی» از اهداف این تفاهم‌نامه ذکر شده است.

مهمترین رویکرد تفاهم‌نامۀ معاون صنایع‌دستی و اقامتگاه‌های بومگردی در حوزۀ اشتغال‌زایی، ایجاد تعاونی‌ صنایع‌دستی در هر استان برای اقامتگاه‌هایی است که در این حوزه فعالیت‌ می‌کنند

ایجاد تعاونی برای بومگردی‌ها
سه‌هزار و ۴۰۰ اقامتگاه بومگردی در سراسر کشور فعال هستند که به‌طور میانگین هریک برای سه تا پنج نفر اشتغال‌زایی مستقیم دارند. با در نظر گرفتن حداقل این اشتغال‌زایی (سه نفر)، بیش از 10 هزار نفر در این اقامتگاه‌ها فعالیت می‌کنند که حالا تفاهم‌نامه‌ای برای رونق کسب‌وکارشان امضا شده است.
آن‌طور که «یاور عبیری»، رئیس هیأت مدیرۀ جامعۀ اقامتگاه‌های بومگردی ایران، به «پیام ما» می‌گوید، به‌دلیل فاصله به‌وجود آمده بین اقامتگاه‌ها و معاونت صنایع‌دستی است که فکر امضای چنین تفاهم‌نامه‌ای به ذهن مسئولان رسیده، زیرا بخشی از فعالیت‌های اقامتگاه‌ها چه در حوزۀ تولید و چه در حوزۀ فروش در حوزۀ صنایع‌دستی است.
عبیری مهم‌ترین رویکرد این تفاهم‌نامه را در حوزۀ اشتغال‌زایی، ایجاد تعاونی‌ صنایع‌دستی در هر استان برای اقامتگاه‌هایی می‌داند که در این حوزه فعالیت‌ می‌کنند و درنهایت همۀ این تعاونی‌ها در کنار هم تعاونی کشوری را شکل می‌دهند. شرکت تعاونی درواقع مشارکتی است که افراد این ‌صنف برای دستیابی به منافع مشترک گردهم می‌آیند و به‌هم کمک می‌کنند.

یک استاد دانشگاه: نتیجۀ آشنایی گردشگران با صنایع‌دستی در بومگردی‌ها و خریدشان، روشن‌شدن یک موتور اقتصادی بزرگ برای مردم و جوامع محلی است

حضور در نمایشگاه‌های خارجی و همایش صنایع‌دستی، آموزش، تسهیل صدور مجوز برای اقامتگاه‌هایی که موزه دارند، از دیگر مواردی است که به گفتۀ عبیری در این تفاهم‌نامه مورد توجه است.
او توضیح می‌دهد که معاونان صنایع‌دستی استانی طبق تفاهم‌نامه باید هرچه سریع‌تر با انجمن‌های اقامتگاه‌های بومگردی استانی جلسه داشته باشند تا بتوانند مفاد این هم‌افزایی را اجرا کنند.
نکتۀ دیگری که رئیس هیأت مدیرۀ جامعۀ اقامتگاه‌های بومگردی ایران به آن اشاره می‌کند، توجه به جوامع محلی در این تفاهم‌نامه است. اقامتگاه‌هایی که در یک جامعه فعال هستند حتی اگر خودشان در زمینۀ صنایع‌دستی فعال نباشند، می‌توانند محصولات اهالی بومی منطقه را در اقامتگاه بفروشند و این کار مستقیم و غیرمستقیم به جوامع محلی سود می‌رساند.
نقش بومگردی‌ها در اشتغال‌آفرینی
بومگردی به‌عنوان یکی از شاخه‌های صنعت گردشگری تقریبا 27 درصد سفرهای بین‌المللی را در برمی‌گیرد و چنانچه به‌صورت مناسب مدیریت شود، می‌تواند به اشتغال محلی، فرصت‌های توسعۀ بومی و حفظ محیط طبیعی منجر شود. این نکته‌ای است که «محمد روشنعلی» و «محمد ریاحی» در مقالۀ «نقش بومگردی در توسعۀ اقتصادی مناطق روستایی» که سال 1396 در نشریۀ جغرافیایی «فضای گردشگری» منتشر شده بود، به آن اشاره کردند. آن‌ها در پژوهشی به این نتیجه رسیدند که بومگردی‌ها در ایجاد و افزایش اشتغال، ارتقای سطح درآمد مردم و افزایش میزان سرمایه‌گذاری منطقه تأثیر مثبت و معنادار دارند.
«امیرعلی فریدی» و «محمد کاوسی کلاشمی» هم در پژوهشی با عنوان «ارزیابی مالی و ارائۀ بوم‌کسب‌وکار پروژۀ بومگردی در گیلان» اعلام کردند که کاهش نرخ بهره توسط بانک‌ها و سایر ارگان‌های مربوطه و همچنین برگزاری دوره‌های ترویجی در روستاها می‌تواند کمک شایان توجهی به رونق کسب‌وکار بومگردی کند؛ همان‌ نکته‌ای که البته به گفتۀ یاور عبیری، رئیس هیأت مدیرۀ جامعۀ اقامتگاه‌های بومگردی ایران، در تفاهم‌نامه با معاون صنایع‌دستی مورد توجه قرار گرفته است.
«مرتضی مفیدی چلان» نیز در مقاله‌ای با عنوان «اثرات بومگردی بر توانمندسازی جوامع محلی روستایی و عشایری» که سال 1399 در «دهمین همایش سراسری محیط‌زیست انرژی و منابع طبیعی پایدار» ارائه شده بود، بومگردی را سفری مسئولانه به منابع‌طبیعی دانسته که حافظ محیط زیست است و موجب بهبود کیفیت زندگی بهره‌برداران می‌شود.
آن‌طور که مفیدی چلان نوشته است، آثار بومگردی در سه حیطۀ اقتصادی، اجتماعی-فرهنگی و زیست‌محیطی مورد توجه است که آثار فرهنگی-اجتماعی مثبت و مهم بومگردی بر جوامع بومی می‌تواند خودکفایی و تقویت اقتصاد محلی، احترام بیشتر به جامعۀ محلی و فرهنگ آن‌ها، سرمایه‌گذاری مجدد درآمد بومگردی در منابع فرهنگی، تقویت و تداوم سنت‌های فرهنگی باشد. از مهمترین آثار اقتصادی بومگردی منافع حاصل از اشتغال‌زایی، تنوع فعالیت‌های شغلی ایجادشده در بومگردی، ارتقای زندگی مردم منطقه و بهبود امکانات و زیرساخت‌هاست.
مواردی که چلان در مقالۀ خود ذکر کرده همان نکاتی است که به‌نظر می‌رسد می‌تواند با تعامل بیشتر بومگردی‌ها و حوزۀ صنایع‌دستی پررنگ‌تر شود و سهم بومگردی‌ها را در اقتصاد محلی و کسب‌وکار روستاییان بیشتر کند.
استفاده از صنایع‌دستی در اقامتگاه
«یعقوب گویلیان»، مدیرکل پیشین میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌‌دستی کردستان، نیز پیش از این و در هم‌اندیشی با مدیران اقامتگاه‌های بومگردی کردستان تأکید کرده بود: «اقامتگاه‌های بومگردی یکی از بهترین محرک‌های رونق اقتصادی در روستاها هستند و می‌توانند زمینۀ ایجاد اشتغال پایدار در این مناطق را نیز فراهم کنند.»
به اعتقاد او، اقامتگاه‌های بومگردی باید محلی برای معرفی آداب و رسوم هر منطقه باشند و این، همان موضوعی است که در تفاهم‌نامه مورد توجه قرار گرفته؛ استفاده از صنایع‌دستی در نمایش این آداب و رسوم و چگونگی فرهنگ هر منطقه.
اقامتگاه‌های بومگردی در واقع بنیانشان بر غذاهای محلی، صنایع‌دستی، فرهنگ و آداب و رسوم و خرده فرهنگ‌های روستایی بنا گذاشته شده است و با همین ویژگی‌ها محبوب شده‌اند.
یک هم‌افزایی برای توسعۀ جامعۀ محلی
تأکید بر استفاده بومگردی‌ها از صنایع‌دستی را یک پژوهشگر توسعۀ گردشگری و میراث‌فرهنگی هم تأیید می‌کند. «مرتضی طالع ماسوله» که سال 1398 نخستین همایش ملی «توسعۀ پایدار کسب‌وکار و کارآفرینی هنرهای سنتی و صنایع‌دستی در بومگردی» را در شهرستان فومن برگزار کرده بود به «پیام ما» می‌گوید: «وقتی برای اقامتگاهی از واژۀ بومگردی استفاده می‌کنیم، یعنی قرار است تمام اصالت‌ها و سنت‌ها و آیین‌های منطقه در بومگردی نشان داده شوند که یکی از آن‌ها صنایع‌دستی است.»
او بومگردی را نمایشگاهی از اصالت منطقه می‌داند و معتقد است بدون استفاده از صنایع‌دستی اقامتگاه نمی‌تواند نام بومگردی داشته باشد.
آن‌طور که این استاد دانشگاه برمی‌شمرد آشنایی گردشگران با صنایع‌دستی در بومگردی‌هاست و بعد از آن تمایل به خرید صنایع‌دستی از سوی آن‌ها: «نتیجۀ این دو اتفاق، روشن‌شدن یک موتور اقتصادی بزرگ برای مردم و جوامع محلی است.»
طالع ماسوله تأکید می‌کند که صنایع‌دستی و گردشگری باید یک هم‌افزایی داشته باشند و به کمک هم بیایند و درواقع، تفاهم‌نامۀ امضاشده میان معاونت صنایع‌دستی و جامعۀ انجمن‌های حرفه‌ای اقامتگاه‌های بومگردی ایران در راستای همین هم‌افزایی است که اگر درست اجرا شود می‌تواند بسیار مؤثر باشد: «هماهنگی و همکاری بین معاونت گردشگری و صنایع‌دستی برای تقویت اقتصاد جامع محلی در این راستا الزامی است.»
نکتۀ دیگری که طالع ماسوله به آن اشاره می‌کند، رویکرد صاحبان بومگردی‌هاست. او معتقد است اگر صاحبان این کسب‌وکار فقط به درآمد اقامتگاه بیاندیشند و کمکی به جامعۀ محلی نکنند، نمی‌تواند مدعی داشتن یک بومگردی باشد. آن‌ها زمانی می‌توانند ادعای داشتن بومگردی به‌معنای واقعی را داشته باشند که ضمن نمایش و فروش صنایع‌دستی، جوامع محلی را به مشارکت دعوت کنند تا این مشارکت به توسعۀ منطقه منجر شود.
در شرایطی که بومگردی‌ها به‌عنوان یکی از زیرمجموعه‌های بخش گردشگری، علاوه‌بر حفظ زیست‌بوم از منظر درآمدزایی و رونق اقتصاد محلی مورد توجه قرار گرفته‌اند تا شاید سهمی در کاهش وابستگی اقتصاد ایران به نفت برعهده بگیرند، چنین تفاهم‌نامه‌هایی می‌تواند به این هدف کمک کند. اما نباید فراموش کرد در همین زمانی‌که تلاش‌ها برای رونق بومگردی‌ها در جریان است، پلمب و تعطیلی‌شان به بهانه بی‌حجابی، این مسیر را سخت و دور نکند.