|پیام ما| گاز صنایع یکی پس از دیگری قطع می‌شود زیرا دولت معتقد است در فصل سرما اولویت با مصرف خانگی است. این در حالیست که بنا به گفته مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران ۶۵ درصد از گاز تولیدی در ایران در بخش خانگی و تجاری مصرف می‌شود. معنای این حرف آن است که عملا ایران انرژی را برای ایجاد ارزش افزوده اقتصادی مصرف نمی‌کند و از سوی دیگر وقتی سخن از بدمصرفی شده و مسئولان چاره‌ای برای مدیریت مصرف می‌جویند به یاد نقش زنان در جامعه به‌ویژه در خانه و خانواده می‌ا‌فتند. ایده‌ای که حالا موجب شده مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران به جای اصلاح دیدگاه اقتصادی حاکم بر قیمت‌گذاری حامل‌های انرژی دست به دامان زنان شود تا از بحران روزهای سرد سال عبور کند.

پس اینکه خبر رسید بخشی از پتروشیمی‌ها در پایتخت انرژی ایران، عسلویه، به دلیل قطع گاز فعالیتشان متوقف شده است اینک خبر از توقف فعالیت فولادسازی‌ها نیز به گوش می‌رسد. به تازگی در شبکه‌های اجتماعی نامه‌ای مبنی بر توقف فعالیت شرکت «پارس‌فولاد سبزوار» به سبب قطع گاز منتشر شد. در گزارشی دیگر نیز در روزنامه «پیام ما» به این نکته اشاره کردیم که شرکت ملی گاز اعلام کرده بود اگر میزان مصرف روزانه گاز در فصل سرما کنترل نشود برای تامین گاز مصارف خانگی اولویت قطع گاز صنایع اجرا می‌شود که فولادسازی‌ها و پتروشیمی‌ها در صدر هستند.
این در حالی است که به تازگی «مجید چگینی» مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران اعلام کرد ۶۵ درصد از مصرف گاز تولیدی در ایران در بخش خانگی و تجاری خبر داده است. شاید در نگاه اول تامین رفاه مردم از این طریق منطقی به نظر برسد اما مسئله این است که ایران در همه چیز به‌ویژه در مقوله انرژی یارانه‌های آشکار و پنهان می‌پردازد. از سوی دیگر عملا نقش انرژی در تولید ناخالص ایران ناچیز است. به عبارت دیگر ایران که هم برای مصرف برق، یارانه می‌پردازد و هم برای مصرف گاز اولویت مصرف را به بخش خانگی داده است و این سبب شده اقتصاد ایران از مصرف انرژی حداقل بهره‌مندی را داشته باشد و هیچ‌گاه ارزش واقعی انرژی در معادلات اقتصادی و زندگی عمومی نیز مشخص نشود.

مدیرعامل شرکت ملی گاز:
۶۵ درصد از مصرف گاز تولیدی در کشور در بخش خانگی و تجاری است. در این میان گرانیگاه بحث بهینه‌سازی تغییر در سبک زندگی است. زمانی شما می‌توانید با فرهنگ‌سازی در یک بخش، به نتیجه برسید که آموزش را به فرهنگ تبدیل کرده باشید و این امکان ندارد مگر آنکه تلاش کنیم در سبک زندگی خود تغییر ایجاد کنیم

همه چیز در خدمت مصرف خانگی
گرچه ایران پاییز خشک و بی‌بارشی را تجربه کرده است اما سردی هوا خودش را پیشتر از بارش برف و باران اخیر در پایتخت نشان داده بود. همین موضوع نیز سبب افزایش مصرف گاز برای گرمایش شده بود. در چنین وضعیتی دیروز مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران از مصرف ۶۵ درصد تولید گاز کشور از سوی بخش خانگی و تجاری خبر داد.
به گزارش ایرنا، مجید چگنی در نشست تخصصی «دانش‌افزایی بهینه‌سازی مصرف انرژی در خانواده» که با حضور جمعی از نمایندگان کمیسیون انرژی و فرهنگی مجلس و مشاور وزیر نفت در امور زنان و خانواده برگزار شد، گفت: اکنون انرژی و چگونگی به دست آوردن و مصرف کردن آن، به‌عنوان یکی از مؤلفه‌های مهم اجتماعی-سیاسی در دنیای امروز مطرح است؛ نعمتی که به لطف خدا، ما به‌وفور آن را در کشورمان داریم.
او با بیان اینکه آمارها نشان می‌دهد بخش قابل‌توجهی از انرژی در کشور از سوی خانواده‌ها و به‌صورت غیربهینه مصرف می‌شود، توضیح داد: این روزها مصرف بخش خانگی و تجاری با کاهش دما، به ۵۳۰ میلیون متر مکعب در روز رسید. به آن معنا که چیزی حدود ۶۵ درصد تولید، به مصرف در این بخش تخصیص یافته است.
معاون وزیر نفت در امور گاز تصریح کرد: ما از نظر مصرف، نسبت به نرم جهانی بسیار بالاتر هستیم، این در حالی است که بهینه‌سازی مصرف انرژی در خانواده می‌تواند موجبات خلق ثروت و ارزش افزوده در بخش‌های مولد را فراهم کند.

بهای هر متر مکعب گاز در ترکیه بسته به شیوه گازرسانی و لوله‌کشی و تامین آن بین ۳ تا ۵ لیر است. در حالی که بهای هر متر مکعب گاز در ایران برای مشترکان خانگی ۱۵۰ تا ۲۰۰ تومان است. به این معنا که اگر هر لیر ترکیه را ۲هزارتومان حساب کنیم بهای هر متر مکعب گاز ۶ تا ۱۰هزارتومان می‌شود و ما در ایران برای هر مترمکعب گاز ۲۰۰ تک‌تومانی می‌پردازیم

دست به دامان زنان
جالب اینجاست که مدیران ارشد کشور و تصمیم‌سازان عموما به فکر نقش زنان و تاثیر آنان در جامعه نیستند تا به نقطه‌ای می‌رسند که مصرف افسارگسیخته را با صرفه‌جویی می‌خواهند مدیریت کنند. در حالی که سیاستگذاری‌های اشتباه به‌ویژه در سرفصل مهم اقتصاد سبب بروز و ظهور چنین رفتارهایی شده است. به عبارت دیگر اگر براساس نظریه جامعه‌شناسان با استفاده از انگیزه‌های اقتصادی به سیاستگذاری در عرصه انرژی پرداخته شود نیاز نیست که به زنان برای مدیریت مصرف التماس کرد! با این حال چگنی مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران در در نشست تخصصی «دانش‌افزایی بهینه‌سازی مصرف انرژی در خانواده» گفت: زنان نقشی محوری در عرصه مناسبات تربیتی خانواده به‌عنوان مهم‌ترین بستر تحقق تحولات فرهنگی دارند. به همین دلیل، باید با تلاش بسیار، از همه ظرفیت‌های موجود در این بخش برای اجرای سیاست‌های کلی اصلاح الگوی مصرف، به نحو احسن استفاده کنیم.
او گرانیگاه بحث بهینه‌سازی را تغییر در سبک زندگی دانست و توضیح داد: زمانی شما می‌توانید با فرهنگ‌سازی در یک بخش، به نتیجه برسید که آموزش را به فرهنگ تبدیل کرده باشید و این امکان ندارد مگر اینکه تلاش کنیم در سبک زندگی خود تغییر ایجاد کنیم.
مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران در پایان با اشاره به اینکه ما ۵۶ مشاور زن در کمیته‌های مختلف و با توانمندی و ظرفیت‌های بالا داریم، گفت: همه سازمان‌ها و نهادهای دولتی و خصوصی دست به دست هم داده و نقشه راهی را در این زمینه مدون کنند، ضمن آنکه استفاده از شرکت‌های دانش‌بنیان هم در این حوزه، می‌تواند بسیار موثر باشد.
غفلت از انگیره‌های اقتصادی در سرمای زمستانی
مدیران ارشد کشور در اوج تابستان و زمستان دست به دامن روش‌های فرهنگسازی برای کاهش مصرف می‌شوند. این در حالی است که به نظر می‌رسد غفلت آنها از انگیزه‌های اقتصادی در مدیریت مصرف عمده‌ترین دلیلی است که مردم افسارگسیخته انرژی مصرف می‌کنند.
در حالی که معمولا مدیران ارشد کشور از مقایسه‌ ایران با کشورهای پیشرفته ابا دارند دست‌کم می‌توان در این مقوله یعنی مصرف انرژی ایران را با ترکیه مقایسه کنیم. ترکیه جمعیتی مشابه ایران دارد. اما ترکیه منابع انرژی ندارد و به عبارت دیگر منبعی چون گاز را از ایران وارد می‌کند.
بهای هر متر مکعب گاز در ترکیه بسته به شیوه گازرسانی و لوله‌کشی و تامین آن بین ۳ تا ۵ لیر است. در حالی که بهای هر متر مکعب گاز در ایران برای مشترکان خانگی ۱۵۰ تا ۲۰۰ تومان است. این موضوع وقتی قابل تامل می‌شود که همین الان ماشین حساب دست بگیریم و ببینیم فقط وقتی برای خرید به ترکیه می‌رویم مثل همین جمعه آخر نوامبر!( بلک‌فرایدی) که ورود ایرانی‌ها به ترکیه به اذعان مسئولان این کشور به‌ویژه در شهر وان، رکورد شکست محاسباتی انجام دهیم. به این معنا که اگر هر لیر ترکیه را ۲هزارتومان حساب کنیم بهای هر متر مکعب گاز ۶ تا ۱۰هزارتومان می‌شود و ما در ایران برای هر متر مکعب گاز ۲۰۰ تک‌تومانی می‌پردازیم. نکته این نیست که ترکیه بهای نداشتن انرژی را می‌پردازد. نکته اینجاست که ما در ایران ارزش واقعی انرژی را به سبب شیوه غلط سیاست‌گذاری دولت نمی‌دانیم.
تابستان گذشته، وقتی گزارش موسسه «گلوبال فایر پاور» (GPF) منتشر شد باز هم مقایسه رفتار ایران و ترکیه در قبال انرژی آن هم در حامل‌های انرژی تفاوت معناداری وجود داشت. این به جز آن است که مصرف بنزین در ترکیه ۸۵ میلیونی از ایران بسیار بسیار کمتر است.
خبرگزاری تسنیم ۲۲ مرداد امسال در گزارشی نوشت: متاسفانه آمارها نشان می دهد که مصرف گاز هر ایرانی حدود 6 برابر میانگین مصرف دنیاست و بر اساس داده‌های گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، ایران در سال 2020 میلادی در بین 25 کشور جهان، بالاترین سطح یارانه انرژی مصرفی را تخصیص داده و رتبه نخست را در زمینه پرداخت یارانه انرژی از جمله گاز، برق و فرآورده‌های نفتی داشته و 5 میلیارد دلار یارانه به نفت، 12.5 میلیارد دلار یارانه به برق و 12.2 میلیارد دلار یارانه به گاز تخصیص داده که مجموع آن رقمی نزدیک به 30 میلیارد دلار است و در همان سال، دولت چین با جمعیت یک و نیم میلیارد نفری، تنها 25 میلیارد دلار صرف یارانه انرژی کرده است.
زنان قرار است در مدیریت چه میزان گاز تاثیر بگذارند؟
سخنان مجید چگنی در نشست تخصصی «دانش‌افزایی بهینه‌سازی مصرف انرژی در خانواده» که با حضور جمعی از نمایندگان کمیسیون انرژی و فرهنگی مجلس و مشاور وزیر نفت در امور زنان و خانواده برگزار شده بود این پرسش را مطرح می‌کند که زنان قرار است در مدیریت چه میزان گاز تاثیرگذاری کنند.
براساس آنچه محمدرضا جولایی مدیر دیسپچینگ شرکت ملی گاز ایران گفته است در سال ۱۴۰۰ در مجموع در ایران ۲۳۸ میلیارد و ۵۰۰ میلیون متر مکعب گاز طبیعی در کشور مصرف شد. این میزان مصرف به معنای افزایش ۵ میلیارد متر مکعبی مصرف گاز طبیعی در مقایسه با سال ۱۳۹۹ است.
شاید به همین دلیل است که کارشناسان انرژی مرتب هشدار می‌دهند ایران با وجود اینکه دومین دارنده ذخایر گاز جهان است از صادرکننده گاز به واردکننده آن تبدیل خواهد شد.
براساس گزارش جولایی درباره میزان مصرف سال ۱۴۰۰ از مجموع این مقدار گاز مصرف‌شده، ۱۲۲ میلیارد متر مکعب سهم بخش خانگی، تجاری و صنایع غیرعمده، ۴۵ میلیارد و ۵۰۰ میلیون متر مکعب سهم صنایع عمده و ۷۱ میلیارد متر مکعب گاز تخصیص یافته به نیروگاه‌ها بوده است.
جالب است بدانیم در روزهای سرد سال ۱۴۰۰ بخش خانگی رکورد مصرف ۷۰۰میلیون متر مکعب گاز را شکست و این در حالی است که نیروگاه‌های برق حرارتی که گاز مصرف می‌کنند به طور میانگین در سال ۱۳۹۹ به میزان ۱۸۰میلیون متر مکعب در روز و در سال ۱۴۰۰ به میزان ۱۹۴میلیون متر مکعب در روز گاز مصرف کرده بودند.
این آمارها وقتی ملموس‌تر می‌شود که به گزارش‌هایی با فراگیری بیشتر توجه کنیم. یکی از آن گزارش‌ها هفتاد و یکمین گزارش سالانه شرکت بریتیش پترولیوم (BP) با عنوان «مرور آماری انرژی جهان ۲۰۲۲» است که در آن میزان تولید و مصرف گاز در کشورهای مختلف جهان ذکر شده است. بر این اساس مصرف گاز در ایران بیش از ۳۰ کشور اروپایی است.
این گزارش نشان داده است که نرخ رشد مصرف گاز طی سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۱ نیز بیانگر این است که مصرف گاز ایران نسبت به آمریکا و روسیه، در ۱۰ سال اخیر، بیشتر بوده است.
با توجه به داده‌های شرکت BP درباره میزان تولید و مصرف گاز در جهان در سال ۲۰۲۱، سهم ایران در حوزه تولید گاز دنیا، ۶.۴ درصد و در عرصه مصرف، شش درصد است. این امر به این معناست که میزان تولید به مصرف، بسیار نزدیک و فقط ۰.۴ درصد است.
در بین چهار کشور نخست، در زمینه تولید و مصرف گاز، فقط چین، مصرف بیشتری نسبت به تولید دارد که البته باید جمعیت بالای آن مدنظر قرار گیرد. همچنین با وجود جمعیت و وسعت بیشتر روسیه و آمریکا نسبت به ایران، وضعیت این دو کشور از نظر شاخص تولید به مصرف، نسبت به ایران بهتر است.
یکی از نکات مهم، درباره نسبت بین میزان تولید و مصرف گاز، جمعیت کشورهاست. در بین کشورهای دارای بیشترین تولید و مصرف گاز، چین با حدود یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون نفر رتبه اول جمعیت، آمریکا با حدود ۳۳۳ میلیون نفر رتبه سوم جمعیت، روسیه با حدود ۱۴۲ میلیون نفر رتبه نهم جمعیت و ایران با حدود ۸۵ میلیون نفر رتبه هفدهم جمعیت جهان را داراست.
اگر شاخص جمعیتی را ملاک قرار دهیم، مصرف گاز ایران از چین، بسیار بالاتر و از آمریکا نیز کمی بیشتر است؛ اما از روسیه کمتر است. از این منظر، روسیه، ایران، آمریکا و چین در رتبه‌های اول تا چهارم قرار می‌گیرند و ایران در مصرف گاز، رتبه دوم و روسیه رتبه اول را کسب می‌کند.
در این زمینه، چنانچه شاخص اقلیمی یا سردسیری روسیه را در بیشتر ماه‌های سال و وسعت این کشور و همچنین وسعت آمریکا را لحاظ کنیم، مصرف بالاتر گاز در روسیه نسبت به ایران و مصرف گاز در آمریکا، تا حدی توجیه‌پذیر خواهد بود؛ اما مصرف غیربهینه در ایران غیرقابل توجیه است.
مقایسه ایران با اروپا
مصرف گاز ایران، تقریباً معادل سه کشور اروپایی، آلمان، ایتالیا و انگلستان با مجموع ۲۳۹.۹ میلیارد متر مکعب است که از کشورهای پرمصرف گاز در این قاره محسوب می‌شوند. همچنین اگر غیر از سه کشور یادشده، ترکیه با ۵۷.۳ و فرانسه با ۴۳ میلیارد متر مکعب مصرف گاز را نیز مستثنی کنیم، سایر اروپایی‌ها، حدود ۲۳۰ میلیارد متر مکعب گاز مصرف می‌کنند.
این آمار به این معناست که ایران حتی از مجموعِ بیش از ۳۰ کشور اروپایی، ۱۰ میلیارد متر مکعب، گاز بیشتری مصرف می‌کند. به تعبیر دیگر، مصرف داخلی گاز در ایران، تقریباً نصف مصرف کل اروپا و حتی بیشتر از آن است. البته استفاده از برق به عنوان انرژی غالب کشورهای اروپایی، وابسته بودن برق به گاز و وسعت محدود اغلب کشورهای قاره سبز، در این مقایسه، تأثیرگذار است.