دیابت یکی از تنها بیماری‌های غیرواگیردار جهان است که خطر مرگ زودهنگام در آن در جهان، به جای کاهش در حال افزایش است. بیماری‌ای که هم می‌تواند به سابقه خانوادگی و افزایش سن برگردد و هم به شدت با عوامل محیطی چون سبک زندگی و الگوی مصرف پیوند معناداری دارد. طبق آخرین آمارهای جهانی فدراسیون بین‌المللی دیابت(IDF) تقریباً 537 میلیون بزرگسال 20 تا 79 سال با دیابت زندگی می‌کنند. پیش‌بینی می‌شود که تعداد کل افراد مبتلا به دیابت تا سال 2030 به 643 میلیون نفر و تا سال 2045 به 783 میلیون نفر افزایش یابد. وضعیت ایران هم از جهان جدا نیست و طبق آخرین پژوهشی که با مشارکت متخصصان و پژوهشگران پژوهشکده غدد دانشگاه علوم پزشکی ایران در سال 2021 بر روی بیش از ۱۶۳ هزار ایرانی به انجام رسید، شیوع دیابت و پیش دیابت به ترتیب در بین بزرگسالان ایرانی 35 تا 70 ساله، برابر با 15.0 و 25.4 درصد بوده است. پژوهشگران این پژوهش که از سال 2011 در حال پیگیری این مسئله بوده‌اند با ذکر این نکته که در طی این سال‌ها همواره دیابت در ایران روندی صعودی داشته، توجه ویژه به وضعیت این بیماری در کشور را ضروری دانستند. اسدالله رجب، رئیس انجمن دیابت ایران در این رابطه به «پیام ما» می‌گوید که شیوع دیابت و بیماری‌های غیرواگیردار از نبود رویکرد و فرهنگ پیشگیری در ایران، رنج می‌برند.

این یک زنگ خطری جدی برای ایرانیان است. دیابت، چهارمین عامل مرگ و میر در جهان است و در ایران نیز به سرعت در حال افزایش است. البته این بیماری مزمن جدی و غیرواگیردار، قابل پیشگیری است ولی نکته قابل‌توجه این است که بیش از سه چهارم مبتلایان به دیابت در کشورهای در حال توسعه زندگی می‌کنند. با اینکه سال‌هاست متخصصان دارند در این زمینه هشدار می‌دهند، اما روند ابتلا به این بیماری در ایران همچنان رو به افزایش است.
زنگ خطر دیابت 35 سال پیش زده شد
اسدالله رجب، رئیس انجمن دیابت ایران در رابطه با شیوع قابل‌توجه این بیماری در ایران می‌گوید: «این افزایش ابتلا، چیز جدیدی نیست. 35 سال پیش ما بلند گفتیم که ایران در وضعیت خطرناکی قرار دارد. منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا همواره دچار شیوع بالای دیابت بوده و ما از همان زمان در همه‌گیری دیابت بودیم.»

اسدالله رجب، رئیس انجمن دیابت ایران: در کشورهای اروپایی به ویژه اروپای شمالی، شیوع دیابت 12 درصدی است به بیان دیگر یعنی 88 درصد این کشورها توانسته‌اند از شیوع این بیماری، پیشگیری کنند. در حالی که میزان شیوع دیابت در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا، 97 درصدی است

آگاهی از دیابت، آن را کنترل نکرده است
هرچند یکی از عوامل مبارزه با هر بیماری، آگاهی نسبت به وجود آن است، اما تحقیقات پژوهشگران دانشگاه ایران نشان می‌دهد که اگرچه بیش از ۷۹ درصد از افراد نسبت به ابتلای خود به دیابت، آگاه بودند اما فقط حدود ۴۱ درصد از آنها موفق به کنترل این بیماری شده‌اند. نسبت آگاهی زنان مبتلا به دیابت از بیماری خود، بیشتر از مردان بود. زنان تحت درمان دیابت بودند و بیشتر از مردان قند خون ناشتای کنترل‌شده داشتند. رئیس انجمن دیابت ایران در این رابطه می‌گوید: «به نظر من علت اینکه آگاهی نسبت به ابتلا کمکی به کنترل دیابت نکرده، این نکته است که هزینه‌های آموزش و پیشگیری برای ابزار و تجهیزات لازم کنترل دیابت، هیچ متولی ندارد و بیمه هم آنها را گردن نمی‌گیرد و فقط به دنبال پرداخت هزینه‌ داروهاست.»
فقدان رویکرد پیشگیرانه مسئله اصلی بیماری‌های غیرواگیردار
این متخصص درباره علل شیوع دیابت اضافه می‌کند: «دلیل اصلی این مسئله آن است که در کشور ما به مسئله پیشگیری توجه نمی‌شود. دیابت قابل پیشگیری است اما نه بیماران نه پزشکان و نه متولیان حوزه سلامت، هیچ کدام رویکرد پیشگیری ندارند. ابتلای به دیابت برای هر کسی ممکن است پیش بیاید، اما مهم این است که اقدامات پیشگیرانه برای جلوگیری از عوارض آن در دستور کار قرار بگیرد.» رجب ضمن انتقاد از رویکرد دارومحور در بخش درمان ادامه می‌دهد: «اساساً بیماری‌ای مثل دیابت با مسئله پیشگیری بیش از هر چیزی گره خورده است. اگر نحوه برخورد ما با آن پیشگیرانه باشد، آموزش و توانمندسازی افراد در معرض دیابت را اولویت قرار می‌دهیم. آموزش باید در این زمینه به نحوی باشد که فرد برخلاف میل باطنی خود عمل کند و نسبت به شرایطش توانمند شود و مسئولیت اجتماعی خود را به عنوان فرد دیابتی به انجام برساند.»
پیشگیری ممکن است
رجب در ادامه درباره کنترل دیابت می‌گوید: «در کشورهای اروپایی به ویژه اروپای شمالی، شیوع دیابت 12 درصدی است به بیان دیگر یعنی 88 درصد این کشورها توانسته‌اند از شیوع این بیماری، پیشگیری کنند. در حالی که میزان شیوع دیابت در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا، 97 درصدی است.» او با بیان اینکه بیش از 30 سال است این آمارها بیان شده، می‌گوید: «نبود فرهنگ پیشگیری و صرف نکردن هزینه برای آن مشکل عمده ما است.»
ابتلای یزدی‌ها به دیابت بیشتر از سایر مناطق
طبق تحقیقات پژوهشگران دانشگاه ایران، بررسی شیوع دیابت در مناطق مختلف ایران نشان داد که بیشترین شیوع دیابت به ترتیب در یزد حدود ۲۰.۸ درصد و کم‌ترین شیوع در ارومیه حدود ۸.۳ درصد مشاهده شده است. همچنین بیشترین شیوع پیش‌دیابت در ساری حدود ۴۲.۸ درصد و کم‌ترین شیوع در فسا حدود ۶.۵ درصد است. به علاوه در تازه‌ترین اخبار 200 هزار نفر در مازندران به دیابت مبتلا هستند که از این جمعیت، 60 درصدشان زن هستند.
سبک زندگی و تغذیه نامناسب عامل ابتلا به دیابت
رئیس انجمن دیابت ایران با اشاره به تغییر سبک زندگی از روستانشینی به شهرنشینی در ادامه گفت: «بیش از 80 درصد ایرانیان شهرنشین هستند و شهرنشینی مشکلات متفاوتی با روستانشینی دارد. تغییر شیوه زندگی به سمت کم‌تحرکی، استرس، تغذیه نامناسب همگی وضعیت تحمیلی سختی برای مردم ایجاد کرده است.» این متخصص در آخر با اشاره به این نکته که دیابت و بیماری‌های مشابه آن با رویکرد انداختن امروز به فردا رفع نمی‌شود و باید به موقع به متخصصان مراجعه کرد تاکید کرد که فرهنگ پیشگیری باید در ارتباط با این بیماری درونی شود همانطور که سایر کشورها توانسته‌اند آن را کنترل کنند.