شکافتن مرزها با تجارت جهانی

پیوستن به سازمان تجارت جهانی و دستیابی به مزایایی که می ‌تواند تجارت آزاد داشته باشد، در ماه‌های اخیر و به ‌دنبال حصول توافق هسته ای بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است. این موضوع مانند گذشته موافقان و مخالفانی دارد که هر کدام استدلال‌های شنیدنی دارند. موافقان، تجارت آزاد را گام اول برای توسعه قلمداد می ‌کنند، حال آنکه مخالفان می ‌گویند تا زمانی که یک کشور اقتصاد پویا و قدرتمندی نداشته باشد، نمی تواند حرفی در حوزه تجارت جهانی داشته باشد و باز کردن مرز‌ها تنها به ضرر آن کشور تمام می ‌شود.
سازمان تجارت جهانی (WTO) تلاش می ‌کند تا در روابط تجاری کشورها ثبات ایجاد کند و سیاست‌های تجاری دولت‌ها را در عرصه داخلی و خارجی سازمان دهد. عملکرد سازمان تجارت جهانی دارای فواید زیادی بوده، به ‌طوری که مناقشات و اختلافات اقتصادی بین کشورها را کاهش می دهد، رعایت قوانین اقتصادی را برای کشورها آسان، و امکان تجارت آزاد را برای کشورها فراهم می ‌کند. به دنبال این تسهیلات حق انتخاب کالا بیشتر شده و کیفیت‌ها بالا می ‌رود.
پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی
پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی مستلزم عدم وضع مالیات بر واردات است که موجب کاهش درآمدهای گمرکی می شود. ایران برای پیوستن به این سازمان به اصلاحات زیادی در زمینه‌های اقتصادی، تجاری، کشاورزی و صنعتی نیازمند است. ایران نخستین درخواست خود مبنی بر عضویت در سازمان تجارت جهانی را در سال 1375 به دبیرخانه این سازمان ارسال کرد که با مخالفت آمریکا روبه رو شد. با این حال، درخواست الحاق ایران در سال 1384 برای بیست و دومین بار مورد بررسی قرار گرفت و این بار عضویت ایران مورد پذیرش اعضا قرار گرفت و ایران به عنوان عضو ناظر این سازمان، روند عضویت کامل را آغاز کرد. براساس نظر کارشناسان فرایند پیوستن به این بازار بین هشت تا 10 سال طول می کشد. البته این پروسه برای برخی از کشورها از جمله ارمنستان دو ماه طول کشید و برای کشوری مانند روسیه و چین در حدود 10 سال به طول انجامید. بنابراین پذیرش ایران به عنوان عضو ناظر در WTO به معنای عضویت سریع ایران در سازمان تجارت جهانی نیست، چنانکه اکنون پس از 10 سال هنوز این تبدیل وضعیت اتفاق نیفتاده است.
معضلات پیش روی ایران
براساس قوانین سازمان تجارت جهانی کشورها باید تعرفه‌های وارداتی را به تدریج حذف کنند. بر این اساس، مشکل بزرگ ایران و کشورهای نفت خیز این است که در حال حاضر این کالای ارزشمند از شمول موافقت ‌نامه‌های سازمان تجارت جهانی خارج است. این در حالی است که بخش اعظمی از صادرات کشور ما را نفت تشکیل می دهد که برای پیوستن به این سازمان به ضرر ما خواهد بود. همچنین با پیوستن به این سازمان و افزایش واردات ممکن است در کوتاه مدت با کمبود منابع ارزی مواجه شویم که این مساله بر اقتصاد کشور اثر منفی می گذارد.
کاهش طبقات تعرفه ‌ای
خرداد امسال محمدرضا نعمت زاده وزیر صنعت، معدن و تجارت میانگین تعرفه‌ها در کشورمان را برای عضویت در سازمان تجارت جهانی 7/18درصد دانست و عنوان کرد: برای تسهیل پیوستن ایران به این سازمان باید طبقات تعرفه ای از ۱۴طبقه به ۱۰طبقه کاهش یابد و این طبقات در سال آینده به هشت و در سال ۹۶ به شش طبقه نزول یابند. او همچنین عنوان کرد: مالکیت معنوی برای الحاق به این سازمان بسیار مهم است که در این زمینه تلاش داریم با رفع تحریم ها، سریع تر بتوانیم بخش مالکیت معنوی را در کشور مورد توجه قرار دهیم. برخی نگران الحاق ایران به سازمان تجارت جهانی و صدمه خوردن به بخش تولید کشور هستند، در حالی که این نگرانی وارد نیست، چرا که قانون برخی استثناها را در این زمینه در نظر گرفته است و اگر متوجه شویم بخشی از تولید دچار ضرر و زیان شده، حتما از سیستم های آنتی دامپینگ بهره خواهیم گرفت.
شکوفایی و رونق با ثبات قوانین
ثبات قوانین و مقررات اقتصادی مهم ترین شرط لازم برای پیوستن به سازمان تجارت جهانی است. مهدی پورقاضی عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران در این زمینه عنوان می کند: ایران باید هر چه زودتر به این سازمان ملحق شود و قوانین مربوط به حوزه کسب و کار ثبات لازم را بیابد تا بتوانیم تضمین کنیم که این ۱۰ گروه کالایی که برای واردات در نظر گرفته اند، طی دو سال آینده نیز به همین شیوه کنونی باقی می ماند و تغییری نخواهد کرد. با این عمل اقتصاد کشورمان به سمت شکوفایی و رونق حرکت خواهد کرد. اگرچه ممکن است در ابتدای امر فشارهایی متوجه کشور شود، اما بعد از گذشت زمانی همه چیز به روال عادی بازمی گردد و افق های روشنی پیش روی ما قرار خواهد داشت. علاقه مندی دولت ها برای پیوستن به این سازمان بر کسی پوشیده نیست، اما برای ورود به این سازمان نیازمند برنامه ریزی های مدون هستیم و باید نسبت به کاهش تعرفه‌های خود اقدام کنیم. در غیر این صورت بعد از طی فرایند الحاق، صنایع کشورمان با مشکلات جدی دست و پنچه نرم خواهند کرد.
توصیه ها و الزامات
همانطور که از 153 کشور عضو در این سازمان در حدود 30 کشور جزو کشورهای کمترتوسعه یافته هستند، باید این نکته را هم در نظر گرفت که برای برخی از آنان این عضویت تبعات مثبتی را به همراه نداشته است. خصوصی سازی، تصویب قانون جذب سرمایه گذاران خارجی، کاهش مالیات بر درآمد کشورها و… بدون تغییر در ساختار اقتصادی کشور موفقیت آمیز نخواهد بود. عضویت در سازمان تجارت جهانی، مستلزم رعایت مبانی و شرایطی است که قدرت رقابت پذیری کشور را تقویت کند. بازنگری در سیاست‌های صادارتی، جذب تکنولوژی های نوین، تقویت زیرساخت‌های کشور، توانمندسازی و آموزش‌های تخصصی نیروی انسانی، تمرکز بر تولید و صادرات کالاهای پیچیده، تسریع در توسعه سیاست‌های متنوع سازی صادراتی و تغییرات ساختاری بنیادین برای تطابق با تغییرات سریع در بازارهای جهانی از الزامات پیش روی کشور برای پیوستن به این سازمان جهانی است.
جلوگیری از رکود با پیوستن به WTO
یک کارشناس اقتصادی درباره پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی می گوید: این سازمان قدیمی است و تسهیلاتی برای اعضای خود ایجاد می کند. این سازمان موافقت نامه‌های تجاری را کنترل می کند. کشورهای عضو در اجلاس این سازمان شرکت کرده و سعی می کنند موانعی مثل تعرفه و حقوق گمرکی و ممنوعیت و سهمیه را کاهش دهند. مهدی تقوی می افزاید: هدف این کشورها در این سازمان رشد تجارت در جهان است و این کار را از زمانی انجام دادند که دعواهای تعرفه‌ای وجود داشت و این مساله باعث می شد کالاها گران شوند و قدرت خرید مردم به آن شدت افزایش پیدا نمی ‌کرد و باعث رکود در اقتصاد جهان می ‌شد. وی عنوان می کند: سازمان تجارت جهانی سعی کرد تا مشکلات موجود بر سر راه تجارت کشورها کاهش و مبادلات کشورها با هم افزایش پیدا کند. در واقع، هدف این بود تا هم مبادله بین کشورها و هم سطوح درآمد و نرخ رشد اقتصادی و اشتغال بالا رود. تقوی ادامه می دهد: کشورها همه باید به دنبال تولید کالاهایی بروند که می توانند آنها را ارزان تر از بقیه کشورها تولید کنند. در واقع، کارویژه تجارت آزاد که پیوستن به سازمان تجارت جهانی آن را محقق می کند، امکان دسترسی به کالای باکیفیت و ارزان ‌تر است./ آرمان