به گفته رئیس پارک ملی توران، این زیستگاه امروز در وضعیت حفاظتی به مراتب بهتر از چیزی است که 5 سال پیش بوده است. اجرای برنامه تکثیر در اسارت یوزپلنگ آسیایی در پارک ملی توران باعث شد، که انتقاداتی علیه وضعیت حفاظتی این منطقه مطرح شود. منتقدان می‌گویند که حفاظت از توران فدای برنامه تکثیر در اسارت و حفاظت از آخرین زیستگاه یوز بدتر از قبل شده است. به همین دلیل و برای طرح این سوالات و انتقادات کسی را بهتر از مردی که در 5 سال گذشته ریاست پارک ملی توران را بر عهده داشته است؛ پیدا نکردیم. احمد رادمان، رئیس فعلی پارک ملی توران در سال 1388 استخدام محیط‌ زیست شده و در تمام طول دوران خدمتش در پارک ملی توران حضور داشته است. او از تیر 96 ریاست این پارک را بر عهده گرفته است؛ جایی که شاید آخرین سنگر برای برای حفاظت از یوزپلنگ آسیایی باشد. هرچند بر اساس آمارهای موجود از پایش‌های انجام‌شده، با اطمینان خوبی می‌توان گفت که اگر جمعیت یوز در پارک ملی توران افزایش نیافته باشد، کاهش نیز نیافته است.

آقای رادمان، اجرای برنامه تکثیر در اسارت در قلب پارک ملی توران چه اثری روی حفاظت از منطقه داشته است و آیا آن‌طور که گفته می‌شود، باعث لطمه جدی به وضعیت حفاظتی آخرین زیستگاه زادآور یوز شده است؟
در مورد تاثیر منفی راه‌اندازی سایت تکثیر بر حفاظت از توران من چند مرتبه این مسئله را توضیح داده‌ام. هفت واحد حفاظتی در منطقه توران فعال است. یک واحد سیار، واحد طرود، واحد عباس‌آباد، احمدآباد، زمان‌آباد به علاوه خود سایت و واحد دلبر. این که بگوییم که تکثیر در اسارت به حفاظت لطمه زده است یعنی همه این هفت واحد درگیر تکثیر شده‌اند در حالی که ابدا این‌طور نیست. در فصل زایمان هم من و معاون اداره کمی درگیر شده‌ایم، اما کس دیگری درگیر این مسئله نشده است. من نمی‌گویم روی دلبر تاثیر ندارد اما بقیه واحد‌های حفاظتی مشغول کارشان هستند که بیشتر از واحد‌های 5 سال پیش است. کسانی این حرف را می‌زنند که توران را ندیده‌اند. اگر یک روز حتی در گشت‌های دلبر یا مدیریت منابع آبش کوتاهی شده است، می‌شود چنین ادعایی مطرح کرد. اما همین‌طوری روی هوا چنین ادعایی مطرح کردن با واقعیات سازگار نیست.
اما گفته می‌شود که وضعیت حفاظتی توران بدتر از قبل شده است، در حالی که شما می‌گویید تعداد واحد‌های حفاظتی توران از 5 سال پیش بیشتر شده است.
ببینید، برای رد یا تایید چنین ادعایی می‌توان به اعداد و ارقام موجود مراجعه کرد. وقتی من مسئولیت توران را بر عهده گرفتم، پارک ملی 24 نفر نیرو داشت که در چهار ایستگاه محیط‌بانی و یک گشت سیار مشغول کار بودند. من در ابتدای کارم 2 هدف بلندمدت داشتم؛ یکی از آن‌ها افزایش واحد‌های حفاظتی توران بود و دیگری مدیریت پایدار منابع آب، چون یکی از مشکلات مهم توران منابع آب است. به واسطه سابقه قبلی‌ام در توران، می‌دانستم که در طرود و زمان‌آباد به دلیل وسعت منطقه، حضور دو محیط‌بان کم است و منطقه عملا نیروی موثر حفاظتی نداشت. بنابراین هدف من این بود که به هر شیوه ممکن حفاظت فیزیکی توران را افزایش دهم. مثلا به دلیل کمبود نیرو در منطقه طرود، متخلفان در حاشیه پارک ملی به راحتی شکار می‌زدند. هدف ما این بود که برای پارک حاشیه امنی ایجاد کنیم تا شکارچی نتواند وارد منطقه شود، که در این کار موفق بودیم. البته من خودم هم تصور نداشتم که بتوانم 2 واحد حفاظتی به منطقه توران اضافه کنم. یکی از دغدغه‌های ما این بود که در ورودی منطقه زمان‌آباد (در نزدیکی منطقه درونه یا کال سبز) که روستای احمد‌آباد هم همان‌جا است جان‌پناهی ساخته شود. دلیل مسئله این بود که در نزدیکی احمدآباد به دلیل چاه‌های کشاورزی جمعیت خوبی از آهو وجود دارد و همین امر تخلف را زیاد می‌کرد. اما به جای ساختن پاسگاه در این منطقه، پاسگاهی در حاشیه منطقه کال شور در گذر ابویحیی در مرز پارک ساخته شده بود که حتی درش تا به حال باز نشده و مورد استفاده قرار نگرفته است.
یعنی در جایی یک پاسگاه ساخته شده که مورد استفاده قرار نگرفته است؟
بله همین‌طور است. اما خوشبختانه در روز معارفه من، نامه‌ای از شورای روستای احمدآباد به دستم رسید که برای ساخت یک پاسگاه در این روستا ابزار تمایل کرده بودند. اما سنگ‌اندازی‌ها باعث شد که این کار 3 سال طول بکشد و بالاخره با حضور آقای دکتر عبدوس، کار ساخت این محیط‌بانی را شروع کردیم و با وجود وضعیت بد اقتصادی موفق به ساخت یک پاسگاه 70 متری و یک مهمانسرای 50 متری شدیم که خوشبختانه با تامین دو دستگاه موتورسیکلت توسط آقای عبدوس پاسگاه از شهریور پارسال فعال شده است. هدف ما این است که آن جان‌پناه دیگر را هم در حوزه طرود فعال کنیم که کوچک‌تر است و حدود 40 تا 50 متر مربع زیربنا دارد. در سفر آقای دکتر اکبری به منطقه این موضوع را با ایشان مطرح کردم و با توجه ایشان در کمتر از یک هفته موتور‌سیکلت‌ها آماده شد. اما هنوز به دلایلی نیروهای لازم برای پاسگاه دوم تامین نشده و با وصل شدن بیسیم (‌چون پاسگاه در منطقه‌ای است که هیچ وسیله ارتباطی ندارد) به هر طریقی نیروی لازم را برای این پاسگاه تامین خواهیم کرد.
در مورد نیرو چطور؟ شما گفتید که در شروع کار شما 24 نیرو در توران خدمت می‌کردند. امروز چند نیرو در توران حضور دارند؟
آمارهای سال 88 را دقیق در اختیار ندارم اما به دلیل مشکلات اداری در حد 3 یا 4 نفر نیروی رسمی به ما اضافه شده‌اند. البته این نیرو هنوز هم کافی نیست و این غیرقابل انکار است، چون بر اساس چارت سازمانی بیشتر از 60 نفر نیرو نیاز داریم و الان تقریبا نصف این تعداد نیرو داریم و شمار واحد‌های محیط‌بانی ما هم هنوز کم است. با این همه تلاش کردیم با استخدام همیاران محیط‌بان این کمبود‌ها را تا حد ممکن کاهش دهیم. در یکی دو سال اخیر 7 همیار محیط‌بان با کمک سازمان‌های مردمی و شرکت‌ها برای توران استخدام شده‌اند که به کار حفاظت از توران کمک می‌کنند.
شما به مدیریت منابع آبی اشاره کردید. با توجه به وضعیت بارندگی‌ها در حال حاضر وضعیت منابع آبی و مراتع توران چطور است؟
برای توضیح وضعیت فعلی باید کمی درباره وضعیت قبلی و برنامه ما برای مدیریت منابع آب توضیح بدهم. درباره مدیریت منابع آب برنامه کوتاه‌مدت ما استفاده از تانکر آب بود؛ در همان ابتدای خدمت من به عنوان رئیس پارک ملی، به کمک خیرین 4 تانکر اهدا شد و 3 تای آن‌ها در طرود کار گذاشته شد که وضعیت آبی آن مشکل داشت. همچنین در ابتدای مدیریت من توران 5 دستگاه تلمبه بادی بیشتر نداشت، این تلمبه‌ها مهم هستند و پایدارترین منبع تامین آب شرب حیات‌وحش در توران به غیر از چشمه محسوب می‌شوند، چون مخزن‌ها باید مرتب آب‌رسانی شوند و ممکن است بر اثر مشکلی کلا آب مخزن خالی شود. اما از آن 5 دستگاه 3 تایش خراب بود. در همان تابستان با کمک فعالان محیط‌ زیست آن 3 تا تلمبه بادی هم تعمیر شد و به خدمت برگشت. از همان زمان با آموزش‌هایی که نیروهای ما دیدند، برای تعمیرات جزئی، دیگر نیازی به تعمیرکار یا بردن تلمبه‌ها به جای دیگر نداریم و این کار را خودمان انجام می‌دهیم. بنابراین ما تلاش کردیم این تلمبه‌های بادی را در هر بخشی از منطقه که شرایط و نیازش را دارد نصب و اضافه کنیم. در این 5 سال توانستیم 9 دستگاه تلمبه بادی به منطقه توران اضافه کنیم و در حال حاضر 14 دستگاه تلمبه بادی فعال در منطقه وجود دارد. از آن 9 دستگاه 3 مورد اهدایی است، که توسط مردم قلعه‌بالا، انجمن نذر طبیعت و انجمن یوزپلنگ ایرانی اهدا شده است. در بحث خشکسالی و تامین علوفه هم بعد از خروج دام از پارک، طرح احیای مراتع اجرا شد که به دلیل انتخاب نامناسب بذر موفق نبود، اما به دلیل نبود دام مراتع در حال احیاست و در موارد لزوم علوفه‌ریزی هم انجام می‌شود. با این همه خشکسالی همیشه یک آسیب بوده و حالا یک تهدید جدی است.
به نظر شما مهم‌ترین اولویت‌های حفاظتی توران در حال حاضر چه هستند؟
خروج کامل دام از منطقه توران که تنها منطقه زادآور فعلی یوز است، یکی از مهم‌ترین اقداماتی است که باید برای حفاظت بیشتر از یوز انجام شود. یعنی خرید سامانه‌های عرفی باید هرچه سریع‌تر اتفاق بیفتد تا آینده بهتری را بتوان برای یوز متصور بود. اما در گام بعدی باید شتر هم از منطقه اخراج شود چون دام غیرمجاز است و تقریبا هر جای زیستگاه یوز بوده و هست یک معضل مهم است. دلیلش هم این است که به‌شدت منابع آب را تحت تاثیر قرار می‌دهد و تنها با خارج شدن شترها است که می‌توان به مدیریت بهتر منابع آب امید داشت. در قدم بعدی هم نیاز داریم که نیروهای گشتی و حفاظتی‌مان بیشتر شود.
اما گفته می‌شود که خرید مراتع در توران، در این چند سال اخیر چندان سریع نبوده است حتی گفته می‌شود یکی دو مرتع خریداری شده مثل مرتع جنیرد هم در راستای حفاظت نبوده و بیشتر با هدف توسعه سایت تکثیر خریداری شده‌اند.
راستش این حرف قبلا هم مطرح شده و مطرح کردنش ناشی از ناآشنایی افراد طرح‌کننده با منطقه است. مرتع جنیرد یکی از مراتع بسیار خوب در مرز منطقه توران است. هر بار که از من برنامه و اولویت برای خرید مراتع خواسته‌اند، اولویت را همین مرتع اعلام کرده‌ام چون بخشی داخل پارک و بخشی داخل منطقه حفاظت‌شده توران است، حتی قبل‌تر از آن‌که موضوع تکثیر مطرح شود. این مرتع ارتباط زیادی با سایت تکثیر هم ندارد، خنده‌دار و عجیب است که این‌طور گفته می‌شود. این مرتع عریض و طویل که یک سرش در پاسگاه دلبر است و سر دیگرش به مرتع تلخاب وصل می‌شود اصلا ربطی به سایت تکثیر ندارد و فقط 700 هکتار که بخش کوچکی از این مرتع است به سایت تکثیر ارتباط دارد. با توجه به این‌که پارسال مرتع دلبر و مرتع علی آهنگر هم خریداری شده است، اقدام بعدی خرید مرتع تلخاب است و در این صورت اتفاق خوبی برای منطقه خواهد افتاد. اما این موضوع اصلا ارتباطی با سایت تکثیر ندارد. این منطقه (مرتع جنیرد) زیستگاه بسیار مناسبی و اکثر گونه‌های پارک مثل گورخر، یوز، کفتار و… در تصاویر دوربین‌های تله‌ای این مرتع ثبت شده است.
یکی از فرضیه‌ها درباره کاهش جمعیت یوز، کاهش طعمه این حیوان است. وضعیت طعمه‌های یوزپلنگ در پارک ملی توران چطور است؟
من قبلا در یک برنامه تلویزیونی هم گفته‌ام؛ چرا هر مدیری که بر سر کار می‌آید می‌گوید توران تنها زیستگاهی است که تمام گونه‌های خشکی‌زی خودش را حفظ کرده است؟ چون اولا مردم بسیار خوبی دارد؛ به طور مثال مردم خارتوران و بیارجمند و قلعه‌بالا بسیار همراه هستند. شما ببینید مردمی که با وجود مشکلات اقتصادی و درآمد کم، به ساخت پاسگاه محیط‌بانی کمک می‌کنند، چقدر مردم خوب و همراهی هستند. نکته بعدی هم این است که توران محیط‌بان‌های بسیار متعصبی دارد. اما درباره گونه‌های طعمه، خشکسالی اگر نباشد جمعیت افزایش خوبی خواهد داشت. در این 13 سالی که در توران هستم، فقط دوسال بارندگی خوبی بوده است. امسال و سال گذشته که بسیار بد بوده و با این شرایط نباید انتظار زیادی داشت. در همین دوسال ما در مناطقی گزارش ورود حیات‌ وحش به باغ و مزرعه را داشته‌ایم که قبلا هرگز رخ نداده بود. این مسئله به‌طور خاص کمی بر پراکنش آهو تاثیر گذاشته است. اما وضعیت همه طعمه‌های یوز در توران، از جمله آهو هیچ‌وقت بد نبوده و امروز هم اگر بهتر نشده باشد، بدتر نشده است. شاید هم به همین دلیل است که توران هنوز زیستگاه زاد‌آور یوز است.