|پیام ما| گرد‌و‌غبار حالا دیگر به خبر هر روزه بدل شده، مانند آلودگی هوا در زمستان. از شروع سال جدید تاکنون، هفته‌ای نبوده که در آن خبری از آمدن گرد‌و‌غبار گسترده در استان‌های مختلف نباشد. حالا در جدیدترین خبرها سامانه‌ای در شمال عربستان، عراق و سوریه در حال شکل‌ گرفته و از دیروز به تدریج وارد خاک ایران شده است. آنطور که پیش‌بینی‌ها می‌گوید این سامانه ابتدا نوار غربی کشور را فرامی‌گیرد و بعد به مناطق مرکزی کشور کشیده می‌شود و با درگیر کردن 21 استان تا روزهای آخر هفته ادامه دارد. این در حالی است که گویا تنها اتفاقی که در حال رخ دادن است، پیش‌بینی آمد گرد‌و‌غبار است و خبری از اقدامات اساسی و یا پیگیری دیپلماسی دقیق در میان نیست و حالا مردمی که روزهایشان در تیرگی می‌گذرد می‌خواهند تا بالاخره اقدامات کوتاه مدت دراین‌باره عملی شود.

 

دیروز ویدیویی در فضای مجازی پخش شد که در آن یک مجری که البته مشخص نیست در کدام شبکه تلویزیونی صحبت می‌کند، با هشدارهای دلهره‌آمیزی به مردم می‌گفت: «از همین الان شروع کنید. کانال کولر را ببندید. درزهای در و پنجره را چسب کاری کنید. ذرات این بار اینقدر ریز هستند که به راحتی وارد خانه‌ها می‌شوند. حتی در خانه هم ماسک بزنید. این بار دیگر بیماران عفونی و تنفسی و یا گروه‌های سنی حساس معنی ندارد. شرایط برای همه خطرناک است.» این هشدار برای بسیاری از اهالی جنوب و غرب کشور که حالا دست به گریبان غبار شده‌اند ترس مضاعفی داشت. آن هم در شرایطی که در آبادان و بعد از فروریختن برج دوقلو «متروپل» و در میان آن ترس و زیر آوار ماندن شماری از شهروندان، غبار هم به شهر رسید و چهره آبادان بیش از پیش در هم فرو رفت.
صادق ضیائیان، رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا هم در روزهای اخیر از آمدن این موج جدید گرد‌و‌غبار صحبت کرده و گفته بود که گرد‌و‌غبار، در برخی نقاط شرق، جنوب شرق، مرکز و جنوب کشور با وزش باد شدید و گاهی گردوخاک پیش‌بینی می‌شود و در منطقه زابل توفان گرد و خاک رخ خواهد داد.
بعد از آن هم گفته بود که از بعدازظهر دوشنبه و روز سه‌شنبه با شکل‌گیری‌ توده گرد و خاک روی عراق و انتقال آن به کشور در استان‌های واقع در شمال غرب، غرب، جنوب غرب، مرکز و استان‌های واقع در دامنه‌های شمالی و جنوبی البرز مرکزی هم درگیر گرد و خاک می‌شوند.

غلامرضا تاتار، فرماندار قصرشیرین از تعطیلی تمام مدارس، دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی و ادارات و بانک‌های قصرشیرین به دلیل گرد‌و‌غبار و آلودگی هوا خبر داد. این در حالی است که از ابتدای امسال تاکنون قصرشیرین ۳۸روز درگیر غبار بوده که شامل ۱۸ روز در فروردین و ۲۰روز در اردیبهشت‌ماه است، همچنین پارسال در مجموع این شهرستان ۷۵روز غبارآلود بوده است

تعطیلی قصرشیرین
وضعیت اما در شهرهای غربی هم بد بود. دیروز با ورود گرد‌و‌غبار به جو استان هوای شهرستان‌های قصرشیرین، سرپل‌ذهاب و گیلانغرب در وضعیت بحرانی قرار گرفت. این چهارمین روز خطرناک آلودگی هوا در قصر شیرین بود. علی پناهی، معاون توسعه و پیش بینی اداره کل هواشناسی کردستان به ایرنا گفت که با توجه به شکل گیری توده گرد و خاک در کشور‌های همسایه و انتقال آن به کشورمان در روز‌های آینده، وضعیت هوای استان تا پایان هفته غبارآلود است.
غلامرضا تاتار، فرماندار قصرشیرین هم از تعطیلی تمام مدارس، دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی و ادارات و بانک‌های این شهرستان پیش از ظهر دیروز و به دلیل گرد‌و‌غبار و آلودگی هوا خبر داد. این در حالی است که از ابتدای امسال تاکنون قصرشیرین ۳۸روز درگیر غبار بوده که شامل ۱۸ روز در فروردین و ۲۰روز در اردیبهشت ماه است، همچنین پارسال در مجموع این شهرستان ۷۵روز غبارآلود بوده است و ریزگردها مردم شهرستان‌های قصرشیرین، سرپل‌ذهاب و گیلانغرب را کلافه کرده است.
توفان گرد و خاک همچنین در سیستان‌و‌بلوچستان هم حدود ۸ هزار شهر و روستای این استان را درگیر کرد. خبر این درگیری را هم محسن حیدری، مدیرکل هواشناسی سیستان‌و‌بلوچستان داد و در ادامه به ایرنا گفت: «میزان دید قابل قبول افقی ۱۰ هزار متر است افزود: توفان در شمال استان دید افقی را در زهک به ۱۰۰ متر و در زابل به ۱۵۰ متر هم کاهش داده است. دید افقی در زاهدان ۳۰۰، ایرانشهر، مهرستان و نیکشهر ۵۰۰، خاش ۲۰۰، سراوان و میرجاوه یک‌هزار، نصرت‌آباد یک‌هزارو ۵۰۰، چابهار سه هزار و راسک پنج هزار متر است.»
او وجود این گرد‌و‌غبار را برای گروه‌های سنی آسیب‌پذیر خطرناک توصیف کرد و افزود: «خشکسالی‌های شمال استان و در پی آن خیزش گرد و خاک، می‌تواند برای کل استان تهدیدآمیز باشد و شاخص کیفیت هوا را به شدت کاهش دهد.»

نکته‌ای که حالا بیش از هر چیز نگرانی‌ها را افزایش داده این است که به گفته ضیائیان همه کانون‌های گرد و خاک در اطراف کشور فعال شده‌اند و همچنین عمده کانون‌های خارجی گرد و خاک در عربستان، عراق و سوریه است

منشا داخلی گرد‌و‌غبار اخیر در سه استان
نکته‌ای که حالا بیش از هر چیز نگرانی‌ها را افزایش داده این است که به گفته ضیائیان همه کانون‌های گرد و خاک در اطراف کشور فعال شده‌اند و همچنین عمده کانون‌های خارجی گرد و خاک در عربستان، عراق و سوریه است.
به گفته او پدیده گرد و خاک به نوع سامانه و منطقه‌ای که این سامانه قرار دارد، بستگی دارد. برای مثال گرد و خاکی که در روزهای اخیر سیستان‌وبلوچستان، شرق هرمزگان و استان کرمان را گرفت، صددرصد منشا داخلی دارد. اما گرد‌و‌غبار در برخی مناطق مانند نوار غربی کشور منشا داخلی و خارجی همراه با هم دارد.
این در حالی است که در هفته گذشته کشور ترکیه خود را در شکل‌گیری گرد‌و‌غبار فعلی منطقه تا حدودی بی‌تقصیر دانسته بود و گفته بود توفان‌های گردوغبار ایران از ناحیه صحرای آفریقا است. این هم دلیلی شد تا رضا بیانی، مشاور سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور این اظهارات را رد کند و بگوید: «پایش‌ها و بررسی‌های روزانه ما از طریق تصاویر ماهواره‌ای مدیس نشان می‌دهد منشا گردوغباری که ۷ آوریل –یعنی یک ماه قبل- به سمت ایران آمد از ناحیه کانون گردوغبار غرب موصل و از جنوب ترکیه در مرز با عراق است و این تصاویر را ثبت و آرشیو کرده‌ایم.»
به گفته او براساس مستندات و تصاویر دریافتی از ماهواره مدیس می‌توان گفت کانون گردوغبار در بین دجله و فرات، ایران را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد. «رصد تصاویر ماهواره‌ای مدیس، حرکت گردوغبار به سمت ایران از منطقه صحرای آفریقا را نشان نمی‌دهد و ما با اظهاراتی از این دست کاملاً مخالفیم. مهم‌ترین کانون‌های داخلی گردوغبار در ایران به‌غیر از کانون شرق اهواز که جنگل‌کاری شده‌، مربوط به هامون و جازموریان است.»
بیانی با بیان اینکه گردوغبار، ذرات میکرونی هستند و اگر از صحرای آفریقا برخیزند در بین راه رسوب می‌کنند هم ادامه داد «چند سال پیش گردوغبار از سمت کشور الجزایر برخاست، اما در لبنان، عربستان و فلسطین اشغالی رسوب کرد. ترکیه با احداث سد آتاتورک بر سرشاخه‌های رودخانه‌های دجله و فرات که ۱۰ تا ۱۵ برابر سدهای ایران هستند، میزان آب این رودخانه‌ها که دشت‌های عراق را مشروب می‌کند کم کرده و از این رو بسیاری از هورها در پایین‌دست حوضه دجله و فرات از بین رفته‌اند.»
او از سوی دیگر عنوان کرد که در سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ میزان بارندگی در عراق خوب و میزان آب ورودی از ترکیه به حوضه‌های دجله و فرات، وضع بهتری داشت و از این رو شرایط تالاب‌ها و پوشش گیاهی در عراق و ایران هم به نسبت امروز بهتر بود.
چالش‌های محیط زیستی جزای عملکرد گذشته است
پنج روز قبل، ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور، در جلسه هیات دولت، با اشاره به افزایش آلایندگی‌ها و گرد‌و‌غبار در استان‌های مختلف کشور به ویژه استان خوزستان، گفت که حل ریشه‌ای این موضوع نیازمند همکاری با کشورهای منطقه و همسایه است. رئیس‌جمهور همچنین به سازمان محیط زیست ماموریت داد با همکاری وزارت امور خارجه و دیگر دستگاه‌های ذی‌ربط، از طریق رایزنی با کشورهای همسایه مشکل آلایندگی هوا را حل کنند.
از سوی دیگر علی سلاجقه، معاون رئیس‌جمهوری هم در همان زمان و در نخستین کنفرانس چالش‌های محیط زیست، صنعت و معدن سبز گفته بود که در بحث مهار ریزگردها با تعاملات بین‌المللی و دیپلماسی محیط زیست که حتی می‌تواند تقویت‌کننده دیپلماسی سیاسی کشور باشد، به دنبال سامان‌دهی منشاهای ریزگردها هستیم. «بر این اساس در تیرماه امسال نشستی با ۱۵ وزیر محیط زیست کشورهای منطقه برگزار خواهیم کرد و امیدواریم که دستاوردهای خوبی برای محیط زیست منطقه به دنبال داشته باشد. چالش‌های ‌محیط زیستی که امروز با آن دست به گریبان هستیم، جزای عملکرد گذشته خودمان است. نمونه آن همین گردوخاکی است که پایتخت را تعطیل کرد و ۲۵ استان کشور را تحت تاثیر قرار داد.» حالا با وجود آنکه قرار است در تیرماه چند کشور مانند سوریه و عراق برای کم کردن فشار گرد‌و‌غبار به ایران بیایند. اما همچنان رها شدن از چنین وضعیتی که دیگر به زیست روزمره بدل شده آسان به نظر نمی‌رسد و هر روز هم بر شدت نگرانی‌ها ناشی از اثرات آن افزوده می‌شود.