دور هشتم مذاکرات وین پس از وقفه‌ای نسبتا کوتاه از امروز، نوزدهم بهمن ماه با حضور نمایندگان جمهوری اسلامی، روسیه، چین، آلمان، فرانسه، بریتانیا و البته ایالات متحده آمریکا از سر گرفته می‌شود با این تفاوت که از زمان ترک وین تا امروز، هم آمریکا با احیای برخی معافیت‌های هسته‌ای ایران، عزم خود برای توافق را نشان داده و هم ایران لحنی متفاوت‌تر در پیش گرفته است. کنش و واکنش‌هایی که در کنار مذاکرات غیررسمی سبب شده تا نماینده دائم روسیه در سازمان‌های بین‌المللی از قرارگیری مذاکرات در مرحله نهایی بگوید. همزمان سخنگوی وزارت امور خارجه ایران هم خبر از حصول برخی توافقات در مذاکرات وین داده تا عملا توافق هسته‌ای موسوم به برجام تنها یک گام تا احیا و آغاز دوباره فعالیت خود فاصله داشته باشد.

همین چند روز پیش بود که ایالات متحده آمریکا بدون اعلام قبلی با دستور وزیر امور خارجه دولت جو بایدن، برخی از معافیت‌های هسته‌ای در نظر گرفته شده براساس برجام برای ایران را دوباره احیا کرد. دونالد ترامپ، رئیس جمهوری سابق آمریکا با خروج خود از برجام، این معافیت‌ها را لغو کرد. آمریکا اعلام کرد که این اقدام را نباید پالسی برای از سرگیری توافق دانست و برخی اختلافات همچنان پابرجاست ولی وزیر امور خارجه ایران همزمان و طور تلویحی اعلام کرد که این اقدام واشنگتن، پس از مطالبه تهران برای اقدام عملی آمریکا صورت گرفته است. ایران البته احیای برخی معافیت‌های هسته‌ای خود را ناکافی دانست و خواستار لغو تحریم‌های اقتصادی شد. حالا و در آستانه بازگشت طرفین به میز مذاکرات برجام به نظر می‌رسد که تهران و واشنگتن درک بهتری از مقدورات خود دارند و همین مساله امیدها را برای احیای برجام دو چندان کرده است. دور هشتم مذاکرات وین بنا به اعلام اتحادیه اروپا قرار است از امروز، نوزدهم بهمن‌ماه در وین آغاز شود. وقفه ایجاد شده برای بازگشت طرفین به پایتخت‌ها و کسب تکلیف بود. ایران در تمام این مدت تاکید داشت که این آمریکاست که باید گام‌های لازم را بردارد و با اتخاذ تصمیم پا به مذاکرات وین بگذارد. اینکه تصمیمات از سوی واشنگتن اتخاذ شده یا خیر، هنوز مشخص نیست ولی تاکید سه باره نماینده روسیه بر نهایی بودن این دور از مذاکرات وین شاید نشانه‌ای باشد از اثر بخشی مذاکرات غیررسمی.
جزئیات دور جدید دور هشتم
اتحادیه اروپا به عنوان مرجع اولیه خبر آغاز دور جدید مذاکرات دور هشتم در وین، با اعلام این خبر که «پس از وقفه‌ای کوتاه، دور هشتم مذاکرات در چارچوب برنامه جامع اقدام مشترک(برجام) فردا سه شنبه، هشتم فوریه از سر گرفته می‌شود»، در بخشی از بیانیه خود آورده است: «مشارکت‌کنندگان مذاکرات پس از مشورت با دولت‌هایشان در پایتخت‌ها به مذاکرات درباره چشم‌انداز بازگشت احتمالی آمریکا به برجام و چگونگی اطمینان یافتن از اجرایی شدن کامل و موثر توافق توسط تمامی طرفین، ادامه خواهند داد.» پس از این بیانیه، انریکه مورا، معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز با انتشار پیامی در صفحه شخصی خود در شبکه اجتماعی توئیتر نوشت: «دور هشتم مذاکرات ایران و ۱+۴ برای بازگشت آمریکا به برجام و رفع تحریم های ایران که با حضور غیرمستقیم مذاکره کنندگان آمریکایی در وین، پایتخت اتریش انجام می شود، روز سه شنبه هشتم فوریه (فردا) از سرگرفته می‌شود.» او در بخش دیگری از توئیت خود، سازش را راز دستیابی به توافق برای احیای برجام دانست و تاکید کرد: «ما به روحیه سازش نیاز داریم تا ما را به اجرای کامل (برجام) بازگرداند. با توجه به روندهای نامطلوب مختلفی که برجام را تضعیف می کند، لازم است که این مذاکرات به سرعت به نتیجه برسد.» پیش از این جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز در یک توئیت خاطرنشان کرده بود که «برای پایان سریع مذاکرات و بازگشت به اجرای کامل برجام به تلاش‌هایی مبتنی بر حسن نیت و روحیه سازش از سوی تمام طرف‌ها نیاز داریم.» او همچنین در گفت‌وگوی تلفنی اخیر خود با حسین امیرعبدللهیان، وزیر امور خارجه با بیان اینکه «هم اکنون مذاکرات در برهه زمانی مهمی قرار دارد»، گفته بود: «انتظار این است همه طرفها با یک دستور کار مشخص و در راستای رسیدن به توافق به وین بیایند و آماده اتخاذ تصمیم های سیاسی باشند.» وزیر امور خارجه ایران نیز در پاسخ به او گفته بود که «تحولات مثبتی در مذاکرات رخ داده است اما هنوز انتظارات ما را برآورده نمی سازد. ما با قاطعیت و صراحت به دنبال توافق خوب هستیم، اما با همین صراحت و قاطعیت بر حراست از خطوط قرمز و منافع ملی خود تاکید داریم.»
مطالبات تهران
جزئیات دقیقی از مطالبات تهران منتشر نشده ولی پیشتر رفع کامل تحریم‌ها و تضمین واشنگتن مبنی بر پرهیز از خروج دوباره دولت آینده این کشور از برجام به عنوان اصلی‌ترین خواسته‌های تهران اعلام شده بود. از قرار معلوم در مورد رفع تحریم‌ها توافقاتی صورت گرفته و همزمان ایران تضمین مدنظر خود را از مطالبات سیاسی جلوتر برده و به حوزه‌های اقتصادی رسانده تا امکان پذیرش آن از سوی آمریکا وجود داشته باشد. دیروز نیز سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران در جریان نشست خبری خود گفت: «طبیعی است که ایران انتظار دارد که تصمیمات لازم و ضروری از سوی طرف‌های مقابل به ویژه واشنگتن اتخاذ شده باشد، در موضوع رفع تحریم‌ها و انتفاع ایران از برجام. انتظار ما این است که هیات‌ها از جمله آمریکایی‌ها با دستورالعمل روشن برای عمل به تعهداتشان در راستای برجام و رفع تحریم‌ها به وین برگردند. موضوعات قابل توجهی در دستور کار است که جز با تصمیمات سیاسی واشنگتن احتمالا گشایشی در آن متصور نیست. این انتظار وجود دارد که اظهارنظرهای مثبت در مورد مذاکرات و برجام در عمل تبدیل به اجرای تعهدات شود. مقامات آمریکایی باید بدانند که هزینه تصمیمات مخرب و غلط آن ها در خصوص خروج غیرقانونی از برجام و عدم انجام تعهداتشان را نمی‌توانند از جیب ملت ایران بپردازند. آن‌ها باید اعتماد ملت ایران را کسب کنند و در عمل نشان دهند که از مسیری که رفته‌اند برگشته‌اند و برخی از اظهارات که بیانگر این است که آن‌ها حاضر نیستند هزینه تصمیمات غلط خود را بپردازند مانع بزرگی در این زمینه است. ما منتظر می‌مانیم که در وین این تغییر رفتار را به صورت عملی ببینیم. اروپایی‌ها نیز در حوزه برجام بی‌عملی‌های مفصل و مکرری داشته‌اند. تنها راه این است که به تعهدات خود عمل کنند و از بی عملی مطلق عبور کنند و برای یک بار نشان دهند که از اراده و توان لازم برای انجام تعهداتشان برخوردار هستند و کنشگران قابل اتکایی در نظام بین‌الملل هستند.» وزیر امور خارجه ایران نیز دیروز از بی توجهی به بخشی از مطالبات تهران در حوزه رفع تحریم‌ها توسط تروئیکا و آمریکا انتقاد کرد و گفت: «در مرور آخرین متون به دست آمده از مذاکرات وین هنوز در حوزه رفع تحریم‌ها بخش هایی از مطالباتمان مورد توجه قرار نگرفته است. همکار ما آقای باقری و کارشناسان ارشد ما در روزهای آینده در روند مذاکرات وین بر روی سندی که قرار است مورد توافق قرار گرفته شود تمرکز می‌کنند و در آن سند طرف‌های مختلف بازگشت و پایبندی خود را به تعهداتشان در برجام اعلام می‌کنند و نشان خواهند داد.» او در نهایت گفت: «امیدواریم در این مرحله بتوانیم به توافق نهایی نزدیک شویم.»
دور نهایی؟!
در این میان و به رغم اظهارات مقامات ایرانی مبنی بر لزوم اقدام عملی از سوی کشورهای اروپایی و آمریکایی و اشاره‌شان به تداوم برخی از اختلافات، مقامات روس از قرار گرفتن مذاکرات در مرحله نهایی می‌گویند. میخائیل اولیانوف، نماینده دائم روسیه نزد سازمان‌های بین‌المللی در وین در یک پیام توئیتری نوشت: «پس از یک توقف کوتاه، مذاکرات وین فردا (سه‌شنبه، ۱۹ بهمن ماه) ازسرگرفته می‌شود. به نظر می رسد مذاکرات در مرحله نهایی است که نیازمند عزم و تلاش‌های پر انرژی از سوی تمام طرف‌ها برای رسیدن به نقطه مقصد است که شامل احیای کامل برجام و ازجمله رفع تحریم‌ها است.» این اظهارات در شرایطی مطرح شده که امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران ترجیح داده همه چیز را به عزم طرف‌های اروپایی و آمریکایی برای تامین مطالبات تهران گره بزند و بگوید: «این که در روزهای آینده می توانیم در جریان این مذاکرات به یک توافق خوب برسیم بستگی به نیت و اتکا و رفتار سه کشور اروپایی و آمریکا دارد و این که آیا آنها به معنای واقعی با حسن نیت و جدیت به دنبال رسیدن به یک توافق خوب هستند یا نه و این موضوعی است که باید در طرف‌های مقابل جستجو کرد. ما با حسن نیت و خوش بینی و با جدیت به تلاش‌هایمان برای رسیدن به یک توافق خوب و حتی جدی ادامه می‌دهیم.» همزمان ولادیمیر یِرماکوف، رئیس بخش منع اشاعه تسلیحات هسته‌ای و کنترل تسلیحاتی وزارت امور خارجه روسیه از تهران حمایت کرده و خواستار جبران مافات دولت فعلی آمریکا شده و گفته است: «نیروهای عاقل در جهان واقفند که برجام هیچ جایگزین معقولی ندارد و اشتباهات فاحش دولت قبلی آمریکا و تخطی‌های آن از قطعنامه۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل باید اصلاح شود. این امر شرایطی را برای ایران ایجاد می‌کند تا اجرای تعهدات داوطلبانه‌اش را که در پاسخ به اقدامات خرابکارانه واشنگتن به تعلیق در‌آورده بود، از سر بگیرد.» بدین ترتیب باید دید در دور جدید دور هشتم مذاکرات وین چه بر سر برجام خواهد آمد و طرفین یک گام باقی مانده تا احیای این توافق را برخواهند داشت یا اینکه بازهم احیای برجام به رغم تاکید همه طرف‌ها بر محدودیت زمان، به تعویق خواهد افتاد.