باز هم صدای انفجار، باز هم در ساعات پایانی روز، اینبار غرب ایران. واپسین دقایق بیست و پنجم دی‌ماه بود که صدایی مهیب از غرب ایران مخابره شد. صدایی که دست کم در 4 استان شنیده شده بود. ساکنان مناطق غربی ایران یکی پس از دیگری در شبکه‌های اجتماعی شنیدن این صدای مهیب را تایید کردند. پس از آن هم اظهارات ضد و نقیض مسئولان یکی پس از دیگری منتشر شد. برخی رسانه‌ها فعالیت پدافند در یک رزمایش تمرینی را دلیل شنیده شدن این صدای مهیب اعلام کردند. موضوعی که از طرف معاون امنیتی استاندار همدان تایید شد اما در ادامه برخی رسانه‌ها رعد و برق را دلیل شنیده شدن این صدا اعلام کردند. موضوعی که از طرف استانداری همدان رد شد ولی ظهر دیروز وزارت کشور به رغم تناقض‌ها، تاکید کرد که صداها ناشی از «رعد و برق» بوده است.

کافی است هشتگ «انفجار» را در شبکه‌های اجتماعی نظیر توئیتر و تلگرام جستجو کنید تا با انبوه اخباری مواجه شوید که هرکدام به تاریخی خاص اختصاص دارد. نقطه اشتراک اکثر آن‌ها اما وقوع در ساعات پایانی روز است. یکبار در کرج، یکبار در غرب تهران، یکبار در شهریار و اینبار در کرمانشاه، ایلام، همدان و البته کردستان. ساعت 24 بیست و پنجم دی‌ماه ساکنان این 4 استان غربی ایران تقریبا به طور همزمان از شنیده شدن صدای انفجاری مهیب خبر دادند. توئیتر شد منبعی برای اطلاع‌رسانی آنان. رسانه‌های رسمی ایران اما مطابق معمول سکوت اختیار کرده بودند ولی در عوض کانال‌های تلگرامی از یک سو و رسانه‌های برون مرزی از سوی دیگر در کنار خبرنگاران در شبکه اجتماعی توئیتر یکی پس از دیگری به انتشار جزئیات این واقعه و تایید ساکنان استان‌های یاد شده پرداختند تا اینکه خبرگزاری فارس بالاخره سکوت رسانه‌های رسمی در ایران را شکست و خبری را به نقل از استاندار همدان منتشر کرد که حالا با گذشت حدود یک روز از اصل واقعه، با بسیاری از اظهارات مطرح شده از سوی مقامات وزارت کشور در تناقض است. این مقام مسئول محلی رسما احتمال شنیده شدن این صدای مهیب به دلیل رعد و برق را رد کرده بود. معاون انتظامی وزارت کشور آخرین فردی بود که به ماجرا پرداخت و بدون ارائه هیچ گونه توضیحی درباره تناقض اظهاراتش با سایر مقامات محلی و البته برخی نشانه‌ها، رعد و برق را دلیل این واقعه اعلام کرد.
ضد و نقیض‌های اولیه
اصولا در ایران رسم بر سکوت در قبال چنین موضوعاتی است اما بامداد بیست و دیروز مقامات استان همدان در اظهاراتی که خبرگزاری‌های مختلف آن را منتشر کردند، به مساله واکنش نشان دادند. سپس نوبت به خبرگزاری ایسنا رسید. مهدی باب‌الحوائجی، معاون سیاسی و امنیتی استانداری همدان به خبرگزاری ایسنا گفته بود در پی شنیده شدن صدای مهیب انفجار در یکی از شهرستان‌های استان همدان «همه دستگاه‌ها و نهادهای امنیتی، انتظامی و اطلاعاتی بسیج شدند تا منشا این صدای انفجار را بیابند.» او گفت که در استان همدان انفجاری رخ نداده و در تماس با استانداران استان‌های مجاور همدان هم، مقامات سایر استان‌ها گفتند که «استان آنها در امنیت کامل است.» این مقام استان همدان احتمال داد که صدا مربوط به برخی از «اقدامات آموزشی بوده باشد.» او افزود که «وزارت کشور در حال پیگیری موضوع است.» اینکه چطور ممکن است معاون امنیتی و سیاسی یک استان از فعالیت نیروهای مسلح بی اطلاع باشد، پرسشی است بی‌پاسخ اما با پیشینه تاریخی. در آخرین مورد و در ماجرای انفجار و صدای مهیب شنیده شده در نطنز نیز مقامات دولتی از موضوع بی اطلاع بودند. نیروهای مسلح اعلام کردند که مشغول برگزاری تمرین پدافندی بوده‌اند.
این اظهارات و انتساب تلویحی موضوع به فعالیت نیروهای مسلح در ادامه بامداد پر ماجرای بیست و ششم دی ماه هم از سوی کانال‌های تلگرامی وابسته مورد تایید قرار گرفت. برخی کانال‌های تلگرامی نزدیک به نهادهای خاص همچون «صابرین نیوز» و کانال‌هایی که عنوان سپاه پاسداران را یدک می‌کشند، در مطالبی به نسبت مشابه، علت شنیده شدن صدای مهیب در 4 استان ایران را چنین اعلام کردند: «صدای انفجار در کرمانشاه، سنندج و همدان، در نتیجه رزمایش پدافند هوایی ایران برای آزمایش سامانه‌های پدافند هوایی جدید است که به تازگی به زرادخانه نیروهای مسلح ایران پیوسته‌اند.» همه این مطالب در کنار هم با واکنش خبرگزاری تسنیم همراه شد. تسنیم به نقل از منابعی آگاه در نیروهای مسلح که نخواست نامش فاش شود، نوشت: «صداهای شنیده شده ارتباطی با فعالیتهای نیروهای مسلح و آزمایش سامانه‌های پدافندی نداشته است.» این منبع آگاه همچنین احتمال «حمله خارجی و عملیات خرابکارانه» را هم رد کرده و علت صدا را «وقوع رعد و برق در غرب» ایران اعلام کرد.
سعید کتابی، فرماندار اسدآبادی همدان هم گفت: «ابتدا گمان رفت که صدای رعد و برق با توجه به شرایط جوی است، اما این امکان رد شد.» او همچنین چون معاون امنیتی استانداری همدان وقوع انفجار را تکذیب و تاکید کرد: «هیچ گونه انفجاری در سطح شهرستان نداشتیم، با دستگاه‌های خدمات‌رسان در تماس هستیم و اتفاقی در حوزه گاز، اورژانس، آتش‌نشانی نبوده و در شهرستان گزارشی نداشتیم. در حال حاضر نیز دستگاه‌های خدمات رسان در حال بررسی هستند و با تمام روسای ادارات در تماس مستقیم هستم و بحثی در جایگاه‌های سوخت نیز رخ نداده است.»
آخرین پاسخ
این بی اطلاعی از منشا صدای مهیب و اظهارات ضد و نقیض اما منحصر به مسئولان دولتی و منابع آگاه نظامی نشد. سخنگوی کمیسیون امنیت ملی هم صبح دیروز خبری از چند و چون ماجرا نداشت. محمود عباس‌زاده‌مشکینی گفت: «علت شنیده شدن صدای انفجار مهیب در نیمه شب هنوز مشخص نشده است.» او گفت که از صبح 26 دی «تماس‌هایی با نهادهای ذی‌ربط» داشته اما هنوز «دلایل اصلی این موضوع مشخص نشده است.» چند ساعت بعد از اینکه این اظهارات از سوی خبرگزاری دانشجو منتشر شد، وزارت کشور به مساله ورود کرد. مجید میراحمدی، معاون امنیتی و انتظامی وزیر کشور دولت سیزدهم در اظهارات کوتاهی که در پایگاه اطلاع‌رسانی این نهاد منتشر شد، دلیل شنیده شدن صدای انفجاری مهیب در 4 استان ایران را این چنین اعلام کرد: «صدای شنیده شده ناشی از رعد و برق بوده و حادثه خاصی رخ نداده است.» اینکه چطور صدای رعد و برق در 4 استان با آن شدت شنیده شده ولی هیچکس رعد آن را ندیده، پرسشی است حداقل تا لحظه نگارش این گزارش، بدون پاسخ. ارتش جمهوری اسلامی هم دیروز اطلاعیه‌ای صادر کرد. این نهاد به منشا حادثه اشاره‌ای نکرد و نامی از رعد و برق به میان نیاورد فقط تاکید کرد که «برابر اطلاع واصله از قرارگاه مشترک پدافند هوایی خاتم الانبیا در شب گذشته هیچ گونه رزمایش، تمرین و اقدامات عملیاتی در شبکه یکپارچه پدافند هوایی کشور صورت نگرفته و کلیه گمانه‌زنی‌ها در این خصوص تکذیب می‌شود.» سپاه پاسداران هم تا این لحظه سکوت اختیار کرده و ترجیح داده به این مساله ورود رسمی نداشته باشد.
آنچه اما اطلاعیه ارتش را با ابهام مواجه می‌کند، Clear شدن آسمان چهار استان همدان، کرمانشاه، کردستان و ایلام در بامداد بیست و ششم دی‌ماه است. درست در ساعاتی که اخبار ضد و نقیض بسیاری در ارتباط با انفجار در این استان‌ها شنیده می‌شد، آسمان این مناطق عاری از هرگونه پرواز بود. معاون سازمان هواپیمایی ایران به خبرگزاری ایلنا گفت که توقف پروازها در آسمان غرب ایران «فقط به دلیل شرایط جوی بوده است.» ابوالقاسم جلالی، گفت که از بامداد یکشنبه «چند پرواز در مسیر آسمان غرب ایران در حالت استند‌بای بوده است و به دلیل حفظ ایمنی جان مسافران لغو شدند تا شرایط جوی بهتر شود.» این اظهارات در شرایطی مطرح شده که نگاهی به نقشه‌های هواشناسی، نشانگر آن خواهد بود که وضعیت جوی این مناطق به شکلی نبوده که نیاز به پاک‌سازی آسمان باشد. واکنش صداوسیما هم در این میان قابل توجه بود. این رسانه که بودجه آن در سال آینده بیش از 50 درصد افزایش یافته، دوربین به دست به خیابان‌های کرمانشاه رفت و از مردم پرسید: «صدای رعد و برق دیشب را شنیده‌اید؟!» برخی از مصاحبه شوندگان پاسخ مثبت دادند و برخی خیر. یکی از آن‌ها اما گفت که «اول فکر کردیم زلزله است!» این اظهارنظر احتمالا نشان دهنده شدت صداست.
خبرگزاری رکنا هم که ساعات اولیه وقوع این حادثه خبری منتشر کرده بود، نوشته بود که «مردم از ترس به خیابان‌ها آمده‌اند». هیچکس اما به طور دقیق و صریح توضیح نداده که این چطور رعد و برقی بوده که چنین شدت و قدرتی داشته است. مساله‌ای که با انتقادهای بسیاری از کاربران شبکه‌های اجتماعی به ویژه خبرنگاران مواجه شده اما نگاهی به رسم معمول اطلاع رسانی در چنین مواقعی در جمهوری اسلامی، گواه آن است که دیگر نمی‌توان انتظار پاسخی بیش از این داشت و باید امیدوار بود که در آینده نه چندان دور، خبری که همه این اظهارات را تکذیب کند، منتشر نشود.