در بی‌آبی زاینده‌رود، سیل اعتراضات کشاورزان غرب و شرق اصفهانی رودخانه را بُرد؛ اعتراضی مدنی و مسالمت‌آمیز که در روز گذشته با همراهی انبوهی از مردم اصفهان در بستر رودخانه روبه رو شد. جمعیت انبوهی که شانه به شانه پیکر بی‌جان زاینده‌رود به سوگ نشستند و با کشاورزانی که چند روزی است در بستر رودخانه خیمه زده‌اند، هم صدا شدند. یازده شبانه‌روز؛ همه شب‌ها و روزهای سردی که کشاورزان شرق و غرب اصفهان که نزدیک به دو دهه است، خشکی زاینده‌رود چشم‌های آن را تَر کرده در بستر رودخانه و در دمای 16 درجه، زیر آسمان آلوده شهر و شانه‌به‌شانه پل خواجو همدم و همزبان دیرینه زاینده‌رود، بست نشستند و سرمای استخوان‌سوز پاییز را به جان خریدند تا برای چندمین بار مطالبه خود را فریاد بزنند: « حق‌آبه حق قانونی کشاورزان است.»

کشاورزان اصفهانی که ماه گذشته با تجمع و درخواست خواندن نماز باران در مقابل دفتر حسین میرزایی، نماینده مجلسی که راه‌حل کوتاه مدت حل معضل آب زاینده رود را توسل به معصومین به ویژه امام موسی جعفر (ع) و نماز باران دانسته بود، نتیجه‌ای نگرفتند، روز دوشنبه 17 آبان‌ ماه با تجمع در مقابل شرکت آب منطقه‌ای اصفهان و صدا و سیما به عدم تخصیص آب برای کشت پاییزه اعتراض کردند و خواستار بازگشایی زاینده‌رود شدند. اما باز پاسخی دریافت نکردند و هیچ کدام از مسئولان نه تنها صدای آنها را نشنید بلکه حاضر به حضور در جمع آنها نیز نشد؛ موضوعی که این بار بیش از همه دل کشاورزان را به درد آورد. شنیده نشدن صدای کشاورزان و عدم توجه به مطالباتی همچون بازگشایی و توزیع عادلانه آب، سبب شد تا زن و مرد راهی بستر رودخانه شوند و با علم کردن چادر در کف‌زاینده‌رود تا به الان بست بنشینند و خواستار بازگشایی آب همزمان با فرا رسیدن موعد کشت پاییزه شوند. دامنه این اعتراض‌ها اما فقط به شهر اصفهان، محدود نمی‌شود و بلکه بسیاری از کشاورزان در شهرستان‌های مختلف هم با تجمع در بستر خشک رودخانه خواستار جاری شدن آب در زاینده‌رود شدند؛ مطالبه‌ای که در همه این سال‌های خشکسالی بسیار تکرار، اما کمتر شنیده شده. این را کشاورز 75 ساله‌ای می‌گوید که آفتاب پوستش را سوزانده و دست‌های پیر و تاول‌زده‌اش، گواه رنج و سختی‌هایی است که پشت سر گذاشته. اهل «زیار» است و یازده روز است که 25 کیلومتر از خانه‌اش دور شده و به همراه دیگر کشاورزان در رودخانه بست نشسته. می‌گوید: «نزدیک به دو هفته است که اینجاییم، اما هیچ کدام از مسئولان حتی به خودشان یکبار هم زحمت نداده‌اند که به میان ما بیایند و صدایمان را بشنوند. نمی‌دانیم دیگر باید چه کار کنیم تا بتوانیم حق و حقوقمان را بگیریم. همه جا رفته‌ایم و شکایت به آنها برده‌ایم؛ مسئولان استانی گرفته تا وزارت نیرو. اما تاکنون هیچ کدام به ما پاسخ درستی نداده‌اند؛ هر چند برخی‌هایشان می‌گویند باید قید کشاورزی را بزنید و شغل دیگری برای خودتان دست و پا کنید.» بغض راه گلوی پیرمرد را می‌گیرد. غم دنیا توی چشم‌هایش می‌نشیند: «مگر با این سن و سال دیگر می‌توانم شغلم را تغییر بدهم. سوال من این است، آیا کسانی که این حرف را به ما می‌زنند، خودشان حاضر هستند، برای یک لحظه صندلی‌شان را رها کنند. خسته شده‌ایم از این وضعیت. به تنگ آمده‌ایم. خدا شاهد است یخچال‌مان خالی است. این وضعیت بیست سال است که ادامه دارد. دیگر صبرمان تمام شده. از روی زن و بچه‌مان خجالت می‌کشیم.»
انتقال آب، بلای جان زاینده‌رود
کشاورزان اصفهانی سال‌هاست که با فقر دست و پنجه نرم می‌کنند؛ از همان روزهایی که زاینده‌رود به لطف طرح‌های غیرکارشناسی انتقال آب، بخیل شد و از سخاوت دست کشید. حسین، کشاورزی که 62 سال دارد، می‌گوید انگشت انتقاد خود را به سمت این طرح‌ها که در سال‌های دور به تصویب درآمده و اجرایی شده، می‌گیرد و می‌گوید: «خواسته ما توزیع عادلانه آب است. اگر آب نیست، پس چرا برای استان‌های همجوار تامین می‌شود. ولی برای کشاورزان اصفهانی که سال‌هاست دارند می‌سوزند و می‌سازند آب نیست؟» حسین 5 هکتار زمین داشته که در این سال‌های بی‌آبی به ناچار بخش زیادی از آنها را فروخته تا توانسته شب به شب نان به خانه ببرد: «دیگر چیزی برای فروش نداریم. اصلا مگر زمینی که آب ندارد را کسی می‌خرد. سال‌های قبل، زمین‌های کشاورزی را برای تبدیل کردن به باغ می‌خریدند، اما حالا آب برای تر کردن همان باغات هم نیست.» سرمای 16 درجه سیلی می‌زند به صورت تک تک کشاورزان؛ کشاورزانی که از بس صورتشان را با سیلی سرخ کرده‌اند، دیگر جانشان به تنگ آمده. عبدالله که به خاطر خشکسالی چند سالی است بیکار مانده، می‌گوید: «فقط تا برج 9 می‌توانیم، برای کشت پاییزه اقدام کنیم، بعد از آن دیگر فایده‌ای ندارد؛ بنابراین الان باید آب جاری شود. کشاورزان جزء حقابه‌بران اصلی رودخانه هستند. پول داده‌اند، آب خریده‌اند. اصلا آب مهریه زنان‌شان است. از وقتی آب را به جاهای دیگر بردند و صنعت را گسترش دادند، ما را بدبخت کردند. حرف همه این است که آب باید در زاینده‌رود جاری شود. در خردادماه شورای تامین آب استان تصویب کرد که 250 میلیون مترمکعب آب به کشاورزان اختصاص یابد.» این در حالی است که کشاورزان می‌گویند از این میزان سهمیه آبی تنها 62 میلیون مترمکعب آب به آنها تخصیص داده شده و حالا که موعد کشت پاییزه فرا رسیده، دیگری خبری از اختصاص میزان آب باقی‌مانده نیست؛ سهم آبی که براساس گفته‌های مسئولان استانی اختصاص آن به کشاورزان دور از ذهن می‌رسد؛ چرا که حسن ساسانی، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای اصفهان در گفت و گو با «ایسنا» گفته بازگشایی زاینده‌رود، فعلا امکان‌پذیر نیست و باید چشمان‌مان به آسمان باشد: «درحال حاضر تامین آب امکانپذیر نیست و امیدواریم با بارش‌های آذر و دی و با پایش حجم مخزن سد زاینده‌رود و میزان ورودی به حجم مخزن، در کارگروه سازگاری با کم آبی در این خصوص تصمیم‌گیری کنیم.»
دست از طلب نداریم…
کشاورزها، اما با شنیدن این حرف‌ها نیز دست از تکرار مطالبات خود برنداشتند و همچنان در بستر زاینده‌رود خشک به همراه جمعیت بسیاری از شهروندان اصفهانی دیگر به امید جاری شدن آب به انتظار نشسته‌اند؛ تجمع حداکثری که تصاویر و فیلم‌های آن به سرعت در شبکه‌های اجتماعی مخابره شد و دست به دست گشت و باعث شد تا بالاخره صدای آنها به گوش محمد مخبر، معاون اول رئیس جمهور برسد و او پس از یازده روز تصمیم به شکستن سکوت خود بگیرد. او در گفت و گوی تلفنی با شبکه خبر از دستور خود به دو وزیر نیرو جهاد کشاورزی برای حل مشکل آبریز زاینده‌رود در هر سه استان چهارمحال‌و‌بختیاری، اصفهان و یزد خبر داد و گفت که به دنبال حل مشکلات این استان ها هستیم. از سوی دیگر سفر یک روزه علی اکبر محرابیان، وزیر نیرو و گفت و گو با جمعی از کشاورزان ورزنه و وعده توزیع عادلانه آب نیز نتوانست التیام‌بخش دردها و پایانی بر اعتراض‌های کشاورزان باشد؛ وعده توزیع عادلانه آب البته به شرط اعتماد به دولت و وزیر نیرو و همچنین تصویب اختصاص 3 هزار و 800 میلیارد تومان برای طرح‌های آب‌رسانی و کشاورزی. وزیر نیرو، اما زمان بازگشایی زاینده‌رود برای کشت پاییزه را مشروط به رسیدن ذخیره سد به ۳۲۰ تا ۳۵۰ میلیون متر مکعب دانست که کشاورزان با این طرح مخالفت کردند و خواستار بازگشایی هر چه سریع‌تر زاینده‌رود به منظور آغاز کشت پاییزه شدند. همچنین پنج‌شنبه گذشته، سید رضا مرتضوی، استاندار اصفهان از تخصیص اعتبار برای جبران خسارات کشاورزان سخن به میان آورد؛ آنجا که به «ایسنا» گفت: «هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان از طریق صنایع تامین می‌شود و در اختیار جهاد کشاورزی قرار بگیرد تا به نسبت حقابه کشاورزان بین آن‌ها تقسیم کند.» کشاورزان، اما با دریافت خسارت نیز موافق نیستند بلکه سهم آبه خود را می‌خواهند. محمد که 49 سال دارد، این را می‌گوید: «ما صدقه نمی‌خواهیم. گدایی هم نمی‌کنیم. فقط حق‌مان را می‌خواهیم؛ نه بیشتر و نه کمتر! خواسته اصلی ما اجرای مصوبات 9 ماده‌ای است.» اشاره او به طرحی است به منظور احیای حوضه آبریز زاینده رود که در سال ۹2 با هدف هماهنگی و اعمال مدیریت واحد بر این حوضه آبریز در موضوعات منابع، مصارف و حقابه ها به تصویب شورای آب کشور رسید.
در این طرح وزارت نیرو مکلف شد نسبت به تاسیس واحد مدیریت یکپارچه حوضه آبریز زاینده رود اقدام کرده و شورای هماهنگی حوزه زاینده رود را با حضور استانداران اصفهان، چهارمحال‌و‌بختیاری و یزد و معاونان وزرای نیرو، جهاد کشاورزی، صنعت معدن و تجارت و نمایندگان اصناف کشاورزی برگزارکند. به گزارش ایمنا، تعیین میزان حقابه ها، سهم آبه ها و صاحبان حق اشتراک و حقابه زیست محیطی رودخانه زاینده رود و تالاب گاوخونی وممنوعیت بارگذاری جدید بر منابع آب زاینده رود تا پیش از تعیین تکلیف در این حوضه نیز از جمله بندهای دیگر این طرح ۹ ماده ای است.
ساماندهی برداشت آب در استان های اصفهان، یزد و چهارمحال‌و‌بختیاری و جلوگیری از برداشت های غیرمجاز، فراهم کردن تسهیلات لازم برای تغییر شیوه‌های آبیاری توسط وزارت جهاد کشاورزی در منطقه نیز از دیگر مفاد این طرح است؛ طرحی که اجرا نشد و حالا رسول زرگرپور، استاندار اسبق اصفهان و معاون سابق وزیر نیرو در امور آب و آبفا در گفت و گو با «فارس» اجرای آن را حلال مشکلات زاینده رود می‌داند: «اجرای 9 ماده حوضه آبریز زاینده رود مشکلات آبی این منطقه را در مدت 5 سال حل می کند.» محمد که پنج جریب زمین دارد و منتظر بازگشایی آب برای کشت گندم و جو است، می‌گوید این مصوبات باید اجرا شوند: «مشکل کشاورزان باید یکبار برای همیشه حل شود وگرنه تا زمانی که سهم‌مان را نگیریم، دست از اعتراض نمی‌کشیم.»