سایت خبری پیام ما آنلاین | احیای اجتماعی و اقتصادی مقدم بر احیای فیزیکی است

واکنش پژوهشگر مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری به طرح احیای زاینده‌رود:

احیای اجتماعی و اقتصادی مقدم بر احیای فیزیکی است

دبیر کارگروه ملی سازگاری با کم‌آبی: مدیریت مصارف تنها راه احیای زاینده‌رود است





احیای اجتماعی و اقتصادی مقدم بر احیای فیزیکی است

۲۲ آبان ۱۴۰۰، ۰:۰۰

پیام ما | 88 درصد سد زاینده‌رود خالی است. چشمه کوهرنگ که این رودخانه را تغذیه می‌کرد خشک شده است. این روزها بستر خشک زاینده‌رود محل تجمع و اعتراض کسانی است که خواستار تخصیص حق‌آبه‌ برای کشت پاییزه‌شان هستند. دیروز وزیر نیرو راهی اصفهان شد. موسوی لارگانی هم چند روز پیش از دستور رئیس‌جمهور به وزیر نیرو مبنی بر بررسی و اقدام در خصوص تشکیل ستاد احیای زاینده‌رود خبر داد. هر چند موضوع احیای زاینده‌رود در دولت قبل هم مطرح شد و به دلایلی بی‌نتیجه ماند، اما با شرایطی که منابع آب اصفهان پیدا کرده است، احیای زاینده‌رود مستلزم چه پیش‌شرط‌هایی است و چگونه محقق خواهد شد؟ سازوکار اجرایی این احیا چگونه باید باشد تا باز هم ناتمام رها نشود؟ مهدی فصیحی هرندی پژوهشگر مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری معتقد است «احیای زاینده‌رود، صرفا به جنبه فیزیکی رودخانه مربوط نیست و مقدماتی دارد که باید به آنها توجه کرد».

کاهش بارش‌ها، تغییر اقلیم، افت سطح آب‌های زیرزمینی و خالی شدن سد بخشی از مسائلی است که اصفهانی‌ها را این روزها نگران کرده است. وضعیت کشاورزان بحرانی است و نبود آب مورد‌نیاز برای کشت آنها را از کشت پاییزه هم بازداشته است. آنها ماههاست که با خشکسالی و کمبود آب دست به گریبانند. حالا با خشک شدن بی‌سابقه سرشاخه زاینده‌رود، مساله تشدید شده است، دولتی‌ها اما وعده احیا می‌دهند برای رودخانه‌ای که چند روزی است کشاورزان بر بستر آن چادر زده‌اند و حقشان را می‌خواهند. احیای زاینده‌رود تا چه اندازه امکان‌پذیر است؟ این سوالی است که بنفشه زهرایی دبیر کارگروه ملی سازگاری با کم‌آبی در گفت‌و‌گو با «پیام ما» اینطور پاسخ می‌دهد: «در اصفهان مصارف به شدت و نامتناسب با منابع آب موجود افزایش پیدا کرده است.
حل این مساله هیچ راهی جز مدیریت مصارف آب ندارد. افت بی‌رویه و دراز مدت آب زیرزمینی باعث شده تغذیه رودخانه از آبخوان قطع شود. این افت بی‌سابقه منابع زیرزمینی ناشی از برداشت زیاد از این منابع است» زهرایی همچنین به ریشه‌ها و دلایل دیگر این مساله اشاره کرده و می‌گوید: « این منطقه به شدت متاثر از پدیده تغییر اقلیم است. منابع برفی که در سرشاخه‌ها در استان چهارمحال‌و‌بختیاری، رودخانه زاینده‌رود را تغذیه می‌کرد، بسیار کاهش پیدا کرده است. در مجموع رژیم بارش‌ها در استان اصفهان و چهارمحال تحت تاثیر پدیده تغییر اقلیم تغییر کرده است. اما همچنان می‌توان گفت عامل اصلی افزایش مصارف است.
به این دلیل که در سال‌های پربارش هم دیگر شاهد ایجاد روان‌آب در رودخانه زاینده‌رود نیستیم. احیای زاینده‌رود تنها دو راه دارد کاهش مصارف و مدیریت آن، انتقال آب بین حوضه‌ای در سطح گسترده. در برنامه سازگاری با کم‌آبی تاکید بر مدیریت مصارف است. این مدیریت در بخش شرب، صنعت و کشاورزی باید صورت گیرد. اما انتقال آب و موارد مربوط به توسعه منابع آب، احداث زیرساخت‌ها و روش‌های سازه‌ای در برنامه‌های سازگاری با کم‌آبی دیده نشده است»
مهدی فصیحی‌هرندی؛ پژوهشگر مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری هم در گفت‌و‌گو با «پیام‌ما» از دیدگاه دیگری مساله آب در اصفهان را بررسی کرده و به نکته‌ای اشاره می‌کند که تاکید دارد مقدم بر احیای فیزیکی زاینده‌رود است: «احیای زاینده‌رود منحصر به احیای فیزیکی رودخانه نیست. ذهنیتی که ممکن است در برداشت‌های عمومی در موضوع احیا صورت بگیرد و این تصور ایجاد شود که اقداماتی شبیه‌ احیای دریاچه ارومیه قرار است انجام شود، اشتباه است. زاینده‌رود در شرایط فعلی حداقل به احیا در سه حوزه نیاز دارد. احیای اجتماعی، اقتصادی و بعد از این تحقق این دو مرحله می‌توان گفت احیای فیزیکی زاینده‌رود امکان‌پذیر است. در موضوع احیا اگر تمرکز صرفا بر تامین منابع جدید باشد، مطلقا اتفاقی نمی‌افتد. چون هر اندازه منابع جدید اضافه شود، مصارف جدیدی هم تعریف می‌شود.
به عبارتی این منابع از قبل به فروش رسیده و استفاده شده است. کسی که هزینه تامین آب را در این شرایط می‌پردازد محل مصرف آن را هم از پیش تعیین کرده است. در نتیجه کسانی نیازمند این آب هستند منتفع نمی‌شود و آبی نصیبشان نمی‌شود».
فصیحی هرندی در پاسخ به این سوال که اساسا احیای زاینده‌رود با شرایط موجود امکان‌پذیر است یا خیر؟ می‌گوید: «احیا امکان‌پذیر است. اما با چه مکانیزم و سازوکاری؟ این امر امکان‌پذیر است اما نه صرفا با سازوکارهای تامین منابع آب جدید. جواب سوال شما بله است. در صورتی که تغییراتی در دیدگاه‌ها در خصوص احیا صورت گیرد. اما اگر بنا داشته باشیم بر اساس رویکردهای قبلی عمل کنیم، پاسخ سوال شما نه است»
پژوهشگر مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری معتقد است: «برای احیای زاینده‌رود در وهله اول باید بر احیای اجتماعی و مدیریت مناقشات تمرکز شود. تا وقتی این مناقشات وجود دارد به هیچ وجه احیا اتفاق نمی‌افتد. دامنه احیای معیشتی هم فقط به کشاورزان محدود نمی‌شود. باید وسیع‌تر نگاه کنیم.»
کارشناس سیاست‌گذاری آب تاکید دارد که برای احیای زاینده‌رود باید برنامه‌ای جامع تدوین ‌شود و اضافه می‌کند برای موفقیت این برنامه: «نیاز داریم که چند سال پروژه‌های موفقیت سریع در نقاط آسیب‌پذیر این حوزه اجرایی شود تا در نتیجه آن کسانی که معیشت آنها وابسته به زاینده‌رود است ارتقا پیدا کند. در مرحله بعد می‌توان به سراغ بحران آب شرب رفت و همزمان پروژه‌های موفقیت سریع در این حوزه هم انجام داد. پس از انجام این اقدامات است که به عنوان یک برنامه میان‌مدت می‌توانیم به سراغ مذاکرات بین استانی برای رفع مشکلات برویم» فصیحی‌هرندی می‌گوید: «باید به روش‌ها و پروژه‌های غیرآبی فکر کنیم که از طریق آنها بتوان مناقشات آبی را حل کرد»
منازعات بین استانی هم در کنار مشکلات آب یکی از مسائلی است که در فلات مرکزی ایران چالش ایجاد کرده است. فصیحی‌هرندی بر این اعتقاد است که مسئله اصلی استان‌هایی که با این چالش‌ها روبه‌رو هستند شکاف توسعه‌ای است. به این معنا که یک استان به هر دلیلی بیشتر از استان دیگر توسعه پیدا کرده است. او می‌گوید: «در یک سازوکاری که در دیپلماسی آب به آن «شیوه‌نامه‌های مذاکراتی» می‌گویند، می‌توان با ایجاد ارزش مانع بروز این مسائل شد. به‌طور مثال اگر یک پروژه توسعه‌ای در استان اصفهان انجام می‌شود، برای استان چهارمحال و بختیاری هم یک ارزش که می‌تواند ارزش اجتماعی، سیاسی یا اقتصادی باشد هم ایجاد شود. اینها مواردی است که باید در برنامه‌هایی که در آینده قرار است اجرا کنیم، دیده شود. موضوع اساسی که در روند احیا باید مورد توجه قرار گیرد این موارد است»
هرندی در خصوص دستور اخیر رئیس جمهور به وزیر نیرو می‌گوید: « بحث تشکیل ستاد به آن مفهومی که در دریاچه ارومیه داریم نیست. قرار بر این است که اقداماتی با محوریت استانها صورت گیرد.
در این برنامه مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری به عنوان یک تسهیل‌گر بین وزارت نیرو، ریاست جمهوری و استانداری‌ها حضور خواهد داشت. تمرکز و تاکید این برنامه بر کار استان‌ها و تعامل آنها با یکدیگر است. قرار نیست ستادی تشکیل شود و نهادسازی اتفاق بیفتد و اتفاقات بعدی در پی آن تکرار شود. رویکرد این است که ابتدا احیای اجتماعی و معیشتی اتفاق بیفتد و بعد مدیریت در بحث‌های سیاسی صورت گیرد» بر اساس آمارهای موجود نزدیک به 6 میلیون نفر به سامانه آب شرب زاینده‌رود متصل هستند.
بروز مشکل در این سامانه می‌تواند مردم چند استان و شهرستان اطراف اصفهان را تحت تاثیر قرار دهد. در همین شرایط برآوردها از بحرانی بودن وضعیت منابع آب زیرزمینی و سطحی در استان خبر می‌دهند. اصفهان هم با سدهایی خالی روبرو است و هم فرونشست زمین ناشی از برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی، مسلم است که این شرایط به یکباره در اصفهان پدید نیامده است.

به اشتراک بگذارید:





مطالب مرتبط

نظر کاربران

نظری برای این پست ثبت نشده است.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *