ایران در ارزیابی‌های اخیر صورت گرفته در آکادمی علوم آمریکا در میان کشورهایی قرار دارد که بالاترین کاهش را در میزان منابع آب زیرزمینی در سال‌های اخیر داشته‌اند. وضعیت وخیم منابع آب زیرزمینی در کشور با مصادیق بسیاری از جمله نشست زمین و بیابان‌زایی خودنمایی می‌کند. سال‌هاست که کارشناسان حوزه آب در خصوص برداشت‌های بی‌رویه از این منابع و لزوم مدیریت صحیح این منابع که در برخی مناطق تجدیدناپذیر هستند، هشدار می‌دهند. اما بر اساس مطالعات صورت گرفته همچنان مهم‌ترین عامل کاهش منابع آب‌های زیرزمینی در ایران، به برداشت انسان از از منابع برمی‌گردد. انسانی که به دست خود تهدیدی جدی برای زندگی خود خلق می‌کند. در مقاله اخیر آکادمی علوم از « تهدیدهای نگران‌کننده امنیت آب» سخن گفته شده و بر این موضوع تاکید شده که وضعیت منابع آب زیرزمینی در ایران با تغییر در کیفیت آن (بالا رفتن درصد شوری آب) بحرانی و نگران‌کننده است.

حدود 30 درصد از آب‌های شیرین جهان را سفره‌های آب زیرزمینی تشکیل می‌دهند. گزارش‌های جهانی از افزایش چهار برابری برداشت از سفره‌های آب زیرزمینی در 50 سال گذشته خبر می‌دهند. بر اساس این گزارش‌ها بالاترین میزان کاهش آب‌های زیرزمینی و یا برداشت آبخوان‌ها مربوط به کشورهای چین، هند، پاکستان، ایران، بنگلادش، آمریکا، مکزیک و اروپا است.
آمارهای رسمی می‌گویند بیش از 60 درصد حجم کل مصرفی آب ایران از سفره‌های آب زیرزمینی تامین و بخش عمده آن –حدود 90 درصد- در بخش کشاورزی مصرف می‌شود. نتایج پژوهشی که اخیرا در آکادمی ملی علوم آمریکا توسط پژوهش‌گرانی از جمله روح‌الله نوری، محسن مغربی، علی میرچی، مجتبی نوری، مجتبی صادقی، علی ترابی حبیبی، کاوه مدنی و… انجام شده نشان می‌دهد در بازه زمانی انجام این پژوهش (2002 تا 2015) تعداد چاه های استخراج آب زیر زمینی در ایران تقریبا 2 برابر شده است.
این تحقیق نشان می‌دهد در حالی که تعداد چاه‌های استخراج آب زیرزمینی از 546،000 حلقه در سال 2002 به بیش از یک میلیون حلقه در سال 2015 افزایش پیدا کرده است، برداشت سالانه آب زیرزمینی با 18 درصد کاهش روبه‌رو بوده که این به دلیل محدودیت‌های فیزیکی این منابع و همچنین کاهش کیفیت (شوری بیش از حد آب) آنهاست.
پژوهشگرانی که این مقاله را تدوین کرده‌اند معتقدند نتایج تحقیقات آن‌ها، نشان دهنده تهدیدهای نگران‌کننده در مورد امنیت آب و کاهش مقدار و کیفیت آب زیرزمینی به دلیل سال‌ها استفاده ناپایدار از این منابع است. بسیاری از دشت‌های ایران ممنوعه اعلام شده و برداشت آب برای مصارف کشاورزی در آنها غیرمجاز است، اما این سیاست پس از رسیدن به مرز بحران در پیش گرفته شد. دشت‌هایی که حالا به آخرین مرحله تخریب اکوسیستمی رسیده و دچار فرونشست‌های گسترده و گرفتار فروچاله‌ها هستند. برداشت‌های بی‌رویه ّاز آبهای زیرزمینی، اصرار بر تداوم شیوه‌های سنتی در کشاورزی، حفر چاه‌های غیرمجاز، و برداشت‌های بیش از میزان تعیین شده از چاه‌های با پروانه بهره‌برداری، استفاده از منابع زیرزمینی برای صنایع و بسیاری موارد دیگر که این سال‌ها در نقاط مختلف زمینه‌ساز بروز بحران شده‌اند، همه مصادیقی از برداشت انسانی آب‌های زیرزمینی هستند. منابعی که پس از یخچال‌ها، دومین منبع آب شیرین موجود در جهان هستند، با مداخلات بی‌رویه انسان حالا با کاهش سطح کیفیت و همچنین آلودگی‌هایی روبه‌رو شده است.
چاه‌های نقاط مختلف کشور با کاهش چشمگیر آبدهی مواجه هستند. بسیاری از دشت‌های ایران از مرز بحران در فرونشست زمین عبور کرده‌اند. از طرفی پساب‌های صنعتی و شهری باقی‌مانده این آب‌ها را که به زعم بسیاری، متعلق به نسلهای بعدی هستند، آلوده و غیرقابل استفاده کرده است.
در مقاله‌ای که با عنوان «برداشت انسانی سفره‌های آب زیرزمینی» توسط آکادمی ملی علوم آمریکا منتشر شده، آمده است: « ایران با مشکلات و تنش‌های حاد مدیریت آب دست و پنجه نرم می کند. اضافه برداشت آب زیرزمینی باعث تشدید معضلات اجتماعی از جمله خشک شدن تالاب‌ها، بیابان‌زایی، توفان‌های شن و گرد و غبار، پایین آمدن کیفیت آب و مهاجرت شده است. فرونشست زمین به دلیل برداشت آب‌های زیرزمینی یک خطر انسانی در دشت‌های آسیب پذیر محسوب می‌شود. علاوه بر این مشکلات معیشتی روستاییان، افزایش تنش بین بهره‌برداران از آبهای زیرزمینی، موجب تشدید خطرات مربوط به امنیت غذایی و آب می‌شود»
مطالعات پژوهشگران در این پژوهش نشان داده است: « تعداد چاههای عمیق، نیمه‌عمیق، قنات و چشمه‌های مورد استفاده برای تامین آب به ترتیب 52.4 ، 81.4 ، 22.2 و 221.7 درصد در بازه زمانی مورد مطالعه افزایش داشته است. به طور کلی از سال 2002 تا 2015 حفر چاه با هدف برداشت از منابع زیرزمینی در ایران 84.9 درصد افزایش داشته است» با این وجود میزان برداشت از این منابع در همین بازه زمانی کاهش داشته است: « مقدار کل برداشت آب زیرزمینی از 74.6 میلیارد متر مکعب در سال 2002 به 61.3 میلیارد متر مکعب در سال 2015 کاهش داشته است. این امر ممکن است به دو دلیل اتفاق افتاده باشد: 1) افزایش برداشت در سفره‌های زیرزمینی کم عمق که باعث برداشت آب‌های زیرزمینی و کاهش عملکرد و کیفیت آب‌های زیرزمینی کم عمق می‌شود.
2) اثربخشی بالقوه نظارت، مدیریت و سیاست‌های حفاظت از آب‌های زیرزمینی.» البته مقاله در ادامه در خصوص مطالعات صورت گرفته توضیح بیشتری داده و می‌گوید: «اگرچه این روند تحت تأثیر ترکیبی از هر دو دلیل است، اما مطالعات میدانی نشان می‌دهد در بسیاری از مناطق منابع زیرزمینی تجدیدپذیر، به محدودیت‌های فیزیکی رسیده و آبی برای برداشت ندارند. و این نشان می‌دهد که برنامه‌های مدیریت آب زیرزمینی تا حد زیادی شکست خورده‌اند. علاوه بر این بهره‌برداری از چاه‌های عمیق و نیمه عمیق 17.2 درصد افزایش داشته و این نشان دهنده تلاش عمدی برای افزایش برداشت آب زیرزمینی است.»
بر اساس مطالعات انجام شده برداشت از چاه‌های عمیق و نیمه عمیق ایران به ترتیب از 42.1 به 54.1 درصد و از 18.7 به 20.0 درصد افزایش پیدا کرده است.
افزایش تعداد چاههای استخراج آب با حفر چاه‌های عمیق همزمان با پایین آمدن سطح سفره‌های آب زیرزمینی باعث کاهش بهره‌وری چشمه‌ها و قنات‌ها می‌شود.
برداشت گسترده از آب زیرزمینی باعث کاهش متوسط ​​سالانه خالص حدود 5.4 کیلومتر مکعب آب زیرزمینی غیر قابل تجدید (به عنوان مثال ، تعادل منفی در سفره های زیرزمینی) در سراسر ایران شد.
این پژوهش همچنین به نکات قابل تاملی در خصوص کاهش میزان مصرف آب‌های زیرزمینی در بخش کشاورزی و افزایش آن در بخش صنعت اشاره می‌کند: «مصرف آب زیرزمینی از 60.7 کیلومتر مکعب در سال 2002 به 55.2 کیلومتر مکعب در سال 2015 کاهش یافته است.
سهم بخش کشاورزی در مصرف آب زیرزمینی از 91 درصد در سال 2002 به 87.6 درصد در سال 2015 کاهش پیدا کرده است. در حالی که مصرف آب زیرزمینی در بخش خانگی و صنعتی از 7.2 به 10.2 افزایش داشته است.»
چندی پیش نیز مجله نیچر، پژوهشی در همین رابطه منتشر کرد که در نتایج این پژوهش نیز به نقش انسان در وضعیت بحرانی آبهای زیرزمینی در ایران تاکید شده بود.
این مطالعات در حالی در خصوص وضعیت منابع آبهای زیرزمینی ایران هشدار می‌دهند که عده‌ای در حال تبلیغات گسترده برای حفر چاه‌های عمیق برای برداشت آب ژرف در مناطق مختلف هستند.
امری که بر اساس یافته‌های این گزارش آماری رو به افزایش دارد و تبعات بسیار محیط زیستی و اجتماعی نیز خواهد داشت.