|پیام ما|معبد هزاران ساله کرمانشاه تمام این سال‌ها را با تحمل درد زخم‌هایی عمیق منتظر شد تا اینکه سرانجام وقت درمانش رسید. بعد از بیست سال سکون در معبد آناهیتا، مرمت ضلع جنوب غربی این سازه بزرگ سنگی آغاز شده است. التیام دادن این زخم‌ها در حالی آغاز شده که از اسفند 98 با اوج‌گیری شیوع کرونا در کشور، ترکش خسارت‌های جبران‌ناپذیر کرونا به این معبد هم اصابت کرد و ستون‌هایش را به لرزه انداخت. معبد آناهیتا بزرگ‌ترین تک‌بنای سنگی کشور است که گویی با مرمت آن، روزگار آرامشش به زودی فرا خواهد رسید.

بنای عظیم معبد آناهیتا در شهرستان کنگاور یکی از معابد مهم تاریخی جهان به شمار می‌آید. قدمت این این بنا را که در فضایی به وسعت 25 هکتار قرار گرفته، بعضی دوران اشکانی و عده‌ای دوران ساسانی می‌دانند. این بنای منحصر به فرد در سال ۱۳۱۰ به شماره ۳۱ به ثبت آثار ملی ایران رسیده و از نیمه دهه هشتاد شمسی پرونده آن در فهرست ثبت جهانی یونسکو قرار گرفته و نشانی از تمدن کهن این سرزمین است. همه‌گیری کرونا، تعطیلی اماکن تاریخی و کاهش شدید آمار بازدیدکنندگان از این اثر تاریخی در دو سال گذشته از مشکلات معبد بوده است اما حالا با انجام مرمت وعده‌ای عملی می‌شود که پیش از این هم درباره آن گفته شده بود. فروردین‌ماه 1400 مسئولان میراث فرهنگی ابراز امیدواری کرده بودند که امسال با تخصیص اعتبار کافی برای تحقق اهداف این پایگاه که از مهم‌ترین آنها مرمت امتداد دیوار غربی، جنوب غربی، همچنین ساماندهی کامل ضلع جنوبی و تکمیل موزه باستان‌شناسی شرق استان است در دوران پساکرونا با رشد حداکثری گردشگر در این مکان تاریخی روبرو شوند.
تعدادی از سنگ‌های معبد شکسته
اینطور که مرتضی گراوند، مدیر پایگاه ملی معبد تاریخی آناهیتا کرمانشاه به ایسنا گفته است پس از 20 سال سکون در معبد آناهیتا، مرمت ضلع جنوب غربی این معبد تاریخی آغاز شده است. او با اشاره به آغاز عملیات مرمت ضلع جنوب غربی دیواره معبد تاریخی آناهیتا، گفته که در این بخش از معبد، چهار ردیف از دیواره به طول 12 متر داریم که مرمت آنها در دستور کار قرار گرفته است. بر اساس توضیحات مدیر پایگاه ملی معبد آناهیتا، عملیات مرمت دیواره ضلع جنوبی معبد، از پلکان ردیف اول به طول 12 متر آغاز شده و بخشی از سنگ‌ها و سرستون‌ها را در جای خود داخل این پلکان قرار داده‌ایم. گراوند با تاکید بر اینکه این کار کاملا به صورت کارشناسی شده و دقیق انجام می‌گیرد تا هر سنگ بتواند در جای خود قرار گیرد، خبر دیگری هم داده است: «البته تعدادی از سنگ‌ها نیز شکسته شده که برای پُر کردن جای خالی آنها اقداماتی را در دستور کار قرار داده‌ایم.» او همچنین توضیح داده که «با توجه به اینکه در زمان باستان سنگ‌های معبد آناهیتا از معدنی در همان نزدیکی به نام معدن “چل مران” تهیه می شده، برای همین اقدام به انتقال تعدادی قطعه سنگ خام از آن محل کردیم، اما دشواری که اکنون پیش کار وجود دارد، تراش‌زدن این سنگ‌ها است.»
گراوند اضافه کرد: «برای تراش این سنگ‌ها هرچند که از تجهیزات مدرن استفاده می‌کنیم، اما نحوه تراش آنها و کارشناسی بودن آنها مهم است که در این راستا از تعدادی از نیروهای بازنشسته معبد که سال‌ها پیش در تخت جمشید آموزش دیده اند، درخواست کرده ایم تا با ما همکاری کنند.»
بر اساس توضیحات این مسئول، در ردیف اول از مجموعه سنگ هایی که بر روی دیواره قرار داده شده تعداد چهار عدد سنگ “پاک تراش” از بین رفته که جهت تکمیل آن باید سنگ‌های جدید تراش داده شود و باید برای آنها سنگ‌های جایگزین داشته باشیم، یعنی باید به‌گونه‌ای سنگ‌ها را در محل اصلی خود قرار دهیم که در همان ابعاد، اندازه و … باشند.
مدیر پایگاه تاریخی آناهیتا همچنین درباره دیگر سختی‌های این عملیات هم گفته است: «البته تاکنون تنها برای رج اول این دیوارها اقدام کرده‌ایم و برای انجام رج دوم نیاز هست که یا جرثقیل اجاره کنیم تا 35 تن سنگ را برای ما جابجا کند که این امر هم مستلزم هزینه های بیشتری است و باید اعتباراتی را به معبد تزریق کنند و یا این‌که پیمانکاری را برای ادامه کار به همکاری فرا بخوانند.»
این مسئول با اشاره به اینکه در صورت تامین اعتبار این پروژه با سرعت ادامه پیدا خواهد کرد، اضافه کرده:‌ «البته اصل دیواره سالم است و تنها سنگ نماهای آن در طول سالهای متمادی فروریخته و تعدادی از آنها شکسته شده است.»
مدیر پایگاه ملی معبد تاریخی آناهیتا نیاز کنونی معبد آناهیتا را برای خروج از شرایط فعلی ساماندهی محوطه، کاوش و مرمت دانسته است. او گفته: «اگر می‌خواهیم معبد آناهیتا هم روزی مانند محوطه جهانی بیستون و محوطه تاریخی تاق‌بستان ساماندهی شود، باید به آن اعتبار داده شود.»گراوند با بیان اینکه حدود 2500 سال از عمر معبد آناهیتا می‌گذرد، اینطور گلایه کرده است:‌ «بیش از 50 سال از عمر باستان‌شناسی معبد آناهیتا می‌گذرد، اما متاسفانه طی 20 سال گذشته فعالیت‌های باستان‌شناسی و مرمتی آن متوقف شده، بنابراین طبیعی است که بنایی با این عمر و قدمت نیاز است که به صورت مداوم به آن اعتبار تزریق شود تا جان بگیرد.»
کرونا با معبد آناهیتا چه کرد؟
معبد آناهیتا، رتبه دوم گردشگران خارجی در استان کرمانشاه داشت اما شیوع ویروس کرونا این رتبه را از آن گرفته است. مدیر پایگاه ملی آناهیتا پیش‌تر درباره این مشکل به ایرنا گفته بود:‌ «کرونا به عنوان بیماری و ویروسی که در تمام ساختارهای اجتماعی و اقتصادی جوامع هم تاثیرات منفی و هم مثبتی را به لحاظ عملکردی – رفتاری و تغییر در ساختار فکری جوامع جهانی ایجاد کرده بدون شک سبب تغییر رفتار گردشگری نیز شده است.» به گفته گراوند، این در حالی است که معبد آناهیتا به عنوان یکی از مهم‌ترین مکان های تاریخی فرهنگی در فلات ایران به خصوص شرق استان کرمانشاه محسوب می‌شود و همواره مورد توجه پژوهشگران و دوستداران میراث فرهنگی بوده و هست
او شیوع و همه‌گیری ویروس کرونا در بازه زمانی یک‌ساله را عاملی بر ممانعت‌های رفتاری توصیف می‌کند که طبیعتا صنعت گردشگری نیز به شدت تحت تاثیر ممانعت رفتاری این ویروس منحوس قرار گرفته است. گراوند معتقد است طبق آمار، بازدیدهای داخلی از معبد آناهیتا تا قبل از شروع ویروس کرونا رتبه دوم گردشگری خارجی در استان و رشد ۸۰ درصدی نسبت به سنوات قبل را به لحاظ حضور گردشگران داخلی داشته است. او همچنین گفته است:‌«روند روبه رشد و تاثیر گذار گردشگری کنگاور و تاثیرات مثبت آن در اقتصاد محلی متاسفانه با شیوع ویروس کرونا، متوقف شد.» این شرایط در حالی است که در دو سال گذشته با توجه به ویروس کرونا بسیاری از محوطه های ملی و جهانی با کاهش فزاینده‌ای نسبت به حضور مسافران و گردشگر روبرو بودند. آمار اعلام شده از سوی مدیران پایگاه‌های ملی و جهانی به روشنی گواه می‌دهند که گردشگری در مکان های تاریخی – فرهنگی تحت تاثیر مستقیم ویروس کرونا قرار گرفته‌اند.
تاثیر این موضوع بر معبد آناهیتا چنان بوده که در نوروز ۱۴۰۰ با کاهش ۶۰ درصدی گردشگران همراه بود است. با تصمیم میراث فرهنگی اما حضور بدون بلیت مردمان محلی در راستای برنامه‌های معبد در توسعه مکان های تاریخی و با این رویکرد که مردمان محلی صاحبان اصلی این اثر تاریخی هستند، انجام شد. آمار نشان می‌دهد در نوروز امسال حدود پنج هزار گردشگر داخلی از این مکان فرهنگی بازدید کردند. علاوه بر آمار فوق حدود ۲ هزار و ۵۰۰ نفر رایگان از این اثر بازدید نمودند که عملا بخش بیشتر آنها مردمان محلی بودند.