بررسی مصوبات هیات وزیران درباره کاهش آلودگی هوا نشان می‌دهد ۳۶ درصد وظایف دستگاه‌ها بر زمین مانده است

آلودگی هوا و بدعهدی 11 دستگاه

از 58 پروژه‌ای که باید برای کنترل آلاینده‌های هوا پیش برود، فقط 24 درصد به طور کامل انجام شده  و 22 درصد در حال انجام است.

نیره خادمی |  بر اساس مصوبات هیات وزیران درباره کاهش آلودگی هوا 11 دستگاه، وظایفی را برای کنترل آلاینده‌ها در تهران و سایر کلان‌شهرها بر عهده داشته‌اند اما 36 درصد از این پروژه‌ها و مصوبات با وجود نظارت سازمان حفاظت محیط زیست انجام نشده است. وزارت کشور هنوز برای نصب فیلتر ذرات برای خودروهای دیزلی سنگین، تعیین تکلیف تاکسی‌های غیرفعال و جایگزینی با تاکسی‌های هیبریدی و برقی اقدامی انجام نداده است. وزارت اقتصاد و امور دارایی هیچ یک از دو وظیفه‌ای به آن محول شده را انجام نداده. سازمان صداوسیما موظف بود پخش رایگان مطالب آموزشی سازمان حفاظت محیط زیست را در دستور کار قرار دهد اما اطلاع‌‌رسانی به طور گسترده انجام نشده است. وزارت نفت هم استانداردسازی سوخت را کامل نکرده، سهمیه سوخت کامیون‌های فرسوده را حذف نکرده است. حتی پلیس راهور هم هنوز کنترل معاینه فنی خودروها را به طور کامل انجام نداده است. آلودگی هوا به دلیل کارهای برزمین مانده نهادهای مختلف ادامه پیدا کرده است.

وزارت کشور، پلیس راهور، وزارت‌خانه‌های‌ صنعت، نفت، اقتصاد، ارتباطات، آموزش‌و‌پرورش، بهداشت و همین‌طور بانک مرکزی، سازمان صدا‌و‌سیما و سازمان حفاظت محیط‌زیست از جمله این دستگاه‌ها هستند که بر اساس مصوبات کاهش آلودگی هوا 58 پروژه و وظیفه بر عهده آن‌ها گذاشته شده است. بررسی میزان پیشرفت مصوبات نشان می‌دهد که 24 درصد آن به طور کامل انجام شده، 22 درصد آن‌ها نیز در حال انجام است، 36 درصد انجام نشده و 10 درصد آن نیز شامل تعویق، درخواست ارجاع به دستگاه دیگر و اما و اگر شده است.

برنامه‌های عقب‌افتاده وزارت کشور

بر اساس اطلاعات سایت دبیرخانه کارگروه کاهش آلودگی هوا، وزارت کشور هنوز درباره نصب فیلتر ذرات برای خودروهای دیزلی سنگین، تعیین تکلیف تاکسی‌های غیرفعال و جایگزینی آن‌ها با تاکسی‌های هیبریدی و برقی، تدوین برنامه مدیریت تقاضای سفر برای کاهش سفرهای درون شهری، صدور و تمدید مجوز شرکت‌های حمل‌ونقل پیک موتوری منوط به برقی‌بودن کل ناوگان و ساماندهی ناوگان حمل بار و مسافر درون شهری از برون شهری اقدامی انجام نداده است. وزارت کشور طرح (LEZ) را تنها در یک کلان‌شهر اجرا کرده و تعویض کاتالیست خودروهای عمومی درون شهری را هم تنها به صورت محدود در سال 93 و 94 انجام داده است. این میان تخصیص کد جریمه برای خودروهای فرسوده، راه‌اندازی سامانه سیمفا، ایجاد ساختار یکپارچه معاینه فنی به صورت الکترونیکی از جمله اقداماتی است که به طور کامل از سوی این وزارتخانه انجام شده است.

بر زمین مانده‌‌های پلیس راهور

با وجود راه‌اندازی سامانه سیمفا هنوز کنترل معاینه فنی خودروها به طور کامل انجام نمی‌شود. پلیس راهور، مقررات کنترل معاینه فنی در کل شهر تهران را به تعویق انداخته و هنوز ظرفیت لازم برای استعلام اطلاعات معاینه فنی تهران برای اجرای فاز دوم این طرح و امکان استعلام و ارسال پاسخ در این سامانه تا حداقل 5 میلیون رکورد را فراهم نکرده است.

جدول پیشرفت مصوبات کاهش آلودگی هوا نشان می‌دهد که پلیس راهور چهار مورد از پروژه‌ها را به طور کامل انجام داده، مقررات مربوط به طرح کاهش را تنها در تهران اجرا کرده و از ابتدای سال 98 هم اجرای آن را در اصفهان و مشهد آغاز کرده است. این نهاد همچنین از میان 12 پروژه، سه مورد را به تعویق انداخته و چهار مورد را انجام نداده است.

استانداردسازی سوخت کامل نشده است

توزیع سوخت دیزل یورو 4 در کلان‌شهرها و تأمین و توزیع سوخت بنزین و نفت‌گاز یورو 4 موردنیاز خودرو در سراسر کشور طبق زمان‌بندی از مهم‌ترین وظایف انجام شده وزارت نفت است اما این وزارتخانه همچنان اقدامات بر زمین مانده‌‌ای دارد؛ از جمله حذف سهمیه سوخت کامیون فرسوده و ارائه برنامه اجرای طرح کهاب. همچنین استانداردسازی سوخت مصرفی کلان‌شهرها با استاندارد یورو 4 و 5 و سوخت نیروگاه‌ها هنوز کامل نشده و در حال انجام است. بازرسی‌های سازمان ملی استاندارد درباره مصوبه کنترل آلودگی ناشی از سامانه‌‌های گرمایشی و سرمایشی و هوشمندسازی موتورخانه‌‌ها هم نشان می‌دهد که برخی موارد آن با استاندارد 16000 انطباق ندارد.

کم‌کاری صداوسیما کم‌لطفی بانک مرکزی 

پایش بیماری‌‌ها و مرگ‌‌های منتسب به آلودگی هوا به صورت سالیانه، تصویب‌نامه الزام دستگاه‌های اجرایی برای مقابله موثر با آلودگی هوا در سال 93 به صورت دوره‌ای از سوی وزارت بهداشت انجام و وزارت آموزش‌و‌پرورش هم مباحث مرتبط با آلودگی هوا را بر اساس مصوبات در محتوای درسی مقاطع مختلف گنجانده است.

وزارت ارتباطات، گسترش زیرساخت الکترونیکی خدمات‌رسانی برای کاهش سفرهای درون‌شهری دو برابر وضع موجود را تا توسعه شبکه زیرساخت، صدور مجوز تاسیس دفاتر پیشخوان دولت و خدمات مبتنی بر کدهای USSD  انجام داده اما هنوز گزارش اقدامات را به نهاد ناظر ارسال نکرده است.

بر اساس آنچه در سایت دبیرخانه کارگروه ملی مصوبات کاهش آلودگی هوا آمده، بانک مرکزی هیچ اقدامی برای تخصیص تسهیلات نوسازی ناوگان عمومی از طریق بانک‌های عامل انجام نداده است.

سازمان صداوسیما در تصویب‌نامه الزام دستگاه‌‌های اجرایی برای مقابله موثر با آلودگی هوا در سال 93 موظف شده بود تا پخش رایگان مطالب آموزشی سازمان حفاظت محیط زیست را در دستور کار قرار دهد اما اطلاع‌‌رسانی به طور گسترده انجام نشده است.

از سوی دیگر وزارت اقتصاد و امور دارایی بر اساس مصوبات تنها دو وظیفه داشته که هیچ کدام را انجام نداده است؛ منوط کردن صدور بیمه‌نامه شخص ثالث به ارائه مفاصا حساب تخلفات رانندگی و اصلاح نرخ‌گذاری بیمه وسایط نقلیه با تاکید بر اهرم‌های تأثیرگذار بر کاهش آلودگی و متناسب با افزایش سن خودرو.

هیبریدی‌ها خارج از گود

وزارت صنعت، معدن و تجارت دیگر دستگاهی است که مصوبات انجام نشده زیادی دارد؛ تدوین ضوابط توسعه استفاده از موتوسیکلت برقی، ارائه برنامه جایگزینی موتوسیکلت برقی، ارائه برنامه تولید و واردات خودروها و موتوسیکلت‌های برقی و هیبریدی در داخل کشور، ارائه برنامه نوسازی و بازسازی و ارتقای فناوری صنایع آلوده کلانشهرها و تدوین بسته اجرایی تجهیز خودروهای دیزلی در حال تردد به فیلتر دوده. این وزارتخانه مصوبه تعیین قیمت برای انتشار آلاینده‌‌های محیط‌زیست و الزام بنگاه‌ها به محاسبه هزینه‌‌های مذکور در اجرای پروژه‌ها را انجام نداده و از کمیسیون زیربنایی دولت درخواست کرده است تا آن را به دستگاه دیگری محول کند.

آئین‌نامه ماده 2 قانون هوای پاک، مصوب هیأت وزیران وزارت صنعت را مکلف کرده بود تا اقداماتی درباره تخصیص 10 درصد از سبد تولید سازندگان موتوسیکلت به نوع برقی یا اسقاط 3 دستگاه موتور بنزینی فرسوده به ازای تولید هر موتور بنزینی انجام دهد اما مصوبه به تعویق افتاده است. این وزارتخانه درباره موتوسیکلت‌های کاربراتوری، کارنامه قابل قبولی دارد به طوری که ممنوعیت ثبت سفارش، توقف تولید و شماره‌گذاری آن انجام و تنها در سال 97  با افزودن تبصره‌‌ای، مجوز پلاک گذاری 4300 موتور کاربراتوری را به طور استثناء صادر کرده است.

سازمان‌های مردم نهاد مرتبط با آلودگی هوا شناخته شدند

جدول پیشرفت مصوبات برای سازمان محیط‌زیست نشان می‌دهد که هر 8 پروژه محول شده به این سازمان در حال انجام است؛ از جمله تهیه و ابلاغ حدود مجاز آلایندگی خودروهای دیزل، اصلاح حدود مجاز آلایندگی معاینه فنی و الزام واحدهای صنعتی آلاینده به استفاده از تجهیزات کنترلی. ارائه گزارش سالانه آلودگی هوا در کشور به همراه عملکرد دستگاه‌های مربوطه به‌صورت دوره‌ای انجام می‌شود و سازمان درباره حمایت عمومی از گسترش فعالیت سازمان‌های غیردولتی در حوزه کاهش آلودگی هوا و افزایش مشارکت عمومی، سازمان‌های مردم نهاد را شناسایی کرده و این پروژه هم در حال انجام است.