اسفندماه، حقابه به گاوخونی می‌ریزد

عیسی کلانتری: حقابه گاوخونی باید در فصل غیر کشت همچون اسفند رهاسازی شود

 

تالاب گاوخونی یکی از مهمترین تالاب‌های مرکز کشور در سال‌های اخیر دچار کم آبی شده است. گفته می‌شود در صورت خشک شدن کامل آن ، ریزگردهای سمی کل کشور را تحت تاثیر قرار خواهد داد. کلانتری وعده رهاسازی حقابه این تالاب را در اسفندماه داده است.

معاون رئیس جمهوری و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست گفت: مذاکرات لازم برای تامین حقابه تالاب بین المللی گاوخونی انجام شد و پیشنهاد ما این است که حقابه این تالاب در اسفند رهاسازی شود.

عیسی کلانتری گفت: «زاینده رود از وسط شهر اصفهان و زمین های کشاورزی شرق این شهرستان عبور می کند و به همین دلیل اگر حقابه گاوخونی در بستر آن جاری شود در پی برداشت های غیر قانونی به گاو خونی نمی رسد. ما با وزارت نیرو هماهنگ کرده ایم که حقابه گاو خوبی بصورت سیلابی و در زمان فصل غیر کشت که بهترین آن بهمن و اسفند است رهاسازی شود.

 احیای تالاب ها از سیاست های اول دولت و به دلیل قانون تالاب ها که به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده از پشتوانه قانونی برخوردار است.

 پس از آب آشامیدنی، تامین آب زیست محیطی بالاترین اولویت دولت است و ما امیدواریم طی هماهنگی با وزارت نیرو رهاسازی حقابه گاوخونی که 175 میلیون مترمکعب در سال است حداکثر طی 100 روز از اول اسفند تا اوایل بهار بصورت سیلابی انجام شود.»

تالاب بین المللی گاوخونی به وسعت 476 کیلومتر مربع واقع در 167 کیلومتری جنوب شرق اصفهان در کنار شهر ورزنه و در مجاورت تپه ‌های شنی قرار دارد که به دلیل خشکسالی طی سال های اخیر در بیشتر ماهها آبی به خود ندیده و خشکیده است.

این تالاب در سال 1354 در کنوانسیون رامسر به ثبت رسید و نام آن در فهرست تالاب های بین المللی قرار گرفت که همواره یکی از زیستگاههای حیات وحش و پرندگان در فلات مرکزی ایران بود اما اکنون خبری از موجودات زنده در آن نیست.

تبعات خشکی گاوخونی 

دامن کل کشور را می‌گیرد

چندی پیش مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اصفهان گفت: باید به وضعیت کنونی تالاب گاوخونی حساس بود وگرنه تبعات خشکی تالاب بخش عظیمی از کشور را در بر خواهد گرفت. بررسی وضعیت احقاق حق‌آبه تالاب گاوخونی بعد از مسأله آب آشامیدنی اولویت دوم استان است و باید برای آن هم مطالبه جدی داشت و روند رسیدگی به آن را تسریع بخشید.

اهمیت گاوخونی

گاوخونی باتلاقی است که زاینده رود در آن فرو می رود، زاینده رود رودخانه ای است که از کوه های زردکوه بختیاری سرچشمه می گیرد و پس از سیراب کردن خاک اصفهان و عبور از این شهر در باتلاق گاوخونی فرو می رود. تالاب بین‌المللی گاوخونی که باتلاق گاوخونی نیز خوانده می‌شد، نام تالابی است در فلات مرکزی ایران که بخش بزرگی از آن در استان اصفهان و ما بقی در استان یزد قرار دارد که زاینده ‌رود به آنجا می‌ریزد. یکی از تالاب ‌های مشهور در جلگه مرتفع مرکزی ایران به‌ شمار می‌آید.

رودخانه زاینده رود بر خلاف همه رودخانه ها، به جای آنکه به دریا بپیوندد و به حیات خود ادامه دهد در یک ناحیه کویری داخلی کشور فرو می رود و از حرکت باز می ایستد، و منشا اثرات فراوان طبیعی است، در طول تاریخ نام گاوخونی و زاینده رود به موازات هم مطرح بوده اند، و طومار معروف شیخ بهایی و تقسیمات آب زاینده رود که از برجسته ترین نمونه های میراث فرهنگی این مرز و بوم است، نشان از اهمیت حیاتی این رودخانه از دید مردم در طول تاریخ دارد. تالاب بکر گاوخونی در پست ترین ناحیه دشت اصفهان و از نظر جغرافیایی در منطقه وسیع مسطح و یکی از با ارزش ترین اکوسیستم های کشور در فلات مرکزی ایران و در خشک ترین منطقه و با گونه های نادر گیاهی و جانوری خاص خود، چون گوهری در کویر مرکزی ایران می درخشد و از نظر عملی برای محققین زیست محیطی حائز اهمیت فراوان است. همچنین دو رودخانه فصلی به جز رودخانه دائمی زاینده رود به تالاب می ریزند.

خطر سرطان بیخ گوش ورزنه

آنطور که قانون گزارش می دهد، در چند سال اخیر بسیاری از مردم شهرستان ورزنه (نزدیک‌ترین شهر به گاوخونی) دچار انواع بیماری‌ها شده‌اند و این در حالی است که پیش از آن سرطان در این منطقه بسیار نادر بود. به همین خاطر برخی از کارشناسان سلامت و محیط زیست اعلام کرده‌اند که اگر خشکی تالاب گاوخونی به همین صورت ادامه پیدا کند، در 10 سال آینده 10 هزار نفر سرطانی در یزد،35 هزار سرطانی در اصفهان و دو هزار و 500 نفر سرطانی در شهرکرد فقط بر اثر ریزگردهای برخواسته از گاوخونی خواهیم داشت.

تالاب‌ها محل تجمع پساب‌ها هستند. به این دلیل که تالاب در انتهای حوزه آبریز رودخانه‌ها هستند و تمام مواد شیمیایی رودخانه‌ها در تالاب‌ها ریخته می‌شود.حال اگر این تالاب‌ها خشک شوند ریزگردهایی که در بیابان‌های پیرامونی آن‌ها وجود دارند، چون رطوبتی نیست در هوا معلق می‌مانند و تا ارتفاع چهار هزار متری بالا می‌روند و تا دو هزار کیلومتر می‌توانند از محل خود دور شوند. به همین خاطر ریزگردهای حورالعظیم به تهران رسیدند.

مهم‌ترین آسیبی که خشکی تالاب گاوخونی بر محیط دارد، این است که رسوباتی مانند کادمیم و جیوه و دیگر فلزات سنگینی که طی سالیانی متمادی از شهرها و کارخانجات به تالاب ریخته شده و در آن رسوب کرده، با یک باد از سطح تالاب برداشته شده و به صورت ریزگردها به شهرها برده می‌شود و باعث سرطان‌های گوناگونی می‌شود. اما همین آمار و ارقام نگران کننده باعث شده تا حرف و نقل‌های متفاوتی درباره‌ گاوخونی زده شود و همه به نوعی در تلاش نجات گاوخونی باشند. این حرف‌ها و نظرات و گاهی راه‌ حل‌ها اغلب از زبان مسئولان استانی و کشوری زده می‌شود که البته تاکنون نتیجه چشمگیر یا حداقل قابل رویتی نداشته است.

 

در پی بارش‌های اخیر خوشبختانه پس از 15 سال آب رودخانه زاینده‌رود به این تالاب رسید و گاوخونی بعد از سال‌ها مجددا احیا شد. اما با این وجود این تالاب نیاز به رسیدگی بیشتری دارد چراکه  در گذشته 50 گونه پرنده تالاب بین‌المللی گاوخونی اصفهان وجود داشته است اما در حال حاضر حتی یک گونه پرنده نیز در این تالاب زندگی نمی‌کند. به گفته مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان، در حال حاضر شرایط خشکسالی در اصفهان به صورتی است که در صورت نرسیدن آب به تالاب بین‌المللی گاوخونی این تالاب به کانون گرد و غبار تبدیل می‌شود.