حفاظت از یوز ایرانی

رییس پارک ملی توران: چرای دام در پارک ملی توران متوقف می‌شود تا یوز ایرانی محفوظ بماند

 

پارک ملی توران بعنوان غنی‌ترین زیست‌گاه پوزپلنگ ایرانی شناخته است. در راستای حفاظت از این گونه با ارزش مراتع موجود در این پارک خریداری شده تا چرای دام متوقف شود.

احمد رادمان رییس پارک ملی توران شاهرود می‌گوید: چرای بی رویه دام در سال های گذشته ضربه های زیادی به مناطق کویری وارد کرده است. 

او در مورد اینکه خرید این مراتع از چه زمانی آغاز شده است، اینگونه گفته است: علاقمندان به طبیعت برای حفاظت بیشتر از یوزپلنگ ایرانی در قالب پویش مردمی «یوز تا ابد»، نسبت به خریداری سامانه های عرفی پارک ملی توران اقدام کردند و پس از آن سازمان حفاظت محیط زیست هم به این پویش پیوست و پس از خریداری، حقوق عرفی خریداران پرداخت شد. در ادامه این فعالیت ها، با استفاده از نظرات کارشناسان منابع طبیعی و محیط زیست، احیای مراتع تخریب شده بر اثر چرای دام در پارک ملی توران در دستور کار قرار گرفت. در این طرح علاوه بر پیشکسوتان عرصه حفاظت از محیط زیست، اهالی روستاهای منطقه نیز مشارکت داشتند.

پارک ملی توران کجاست

ذخیره گاه زیست کره توران در ضلع جنوبی جاده تهران – مشهد ، حدفاصل خروجی جاده بیارجمند تا صدرآباد ، شمال شرقی دشت کویر ، غرب منطقه خارتوران و شرق منطقه طرود قرار دارد. 

منطقه حفاظت شده توران یا خارتوران شامل سه محدوده حفاظت شده ‌است که علاوه بر منطقه حفاظت شده قسمت قابل توجه مساحت آن، پناهگاه حیات وحش در قسمتی از شرق و پارک ملی را در بردارد. 

ذخیره‌ گاه زیست کره توران با مساحت یک میلیون و 464 هزار و 992 هکتار بزرگترین ذخیره گاه زیست کره ایران است که بعد از سرنگتی آفریقا واقع در کشور تانزانیا دومین منطقه بیوسفر جهان به ‌شمار می‌آید.

 حمیدرضا حسنی رییس اداره میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری شهرستان شاهرود  در مورد این پارک گفته است : پارک ملی توران یکی از متنوع‌ ترین گونه‌های گیاهی و جانوری را در ایران دارد، جدای از اینکه این پارک ، مهمترین زیستگاه یوز در کشور را داراست و بیشترین جمعیت یوزپلنگ آسیایی را در دل خود دارد، حیات‌وحش در خطر انقراضی نظیر: گورخر ایرانی، هوبره، عقاب طلایی، سارگبه، گونه اندمیک زاغ‌بور، بالابان، پلنگ، جبیر، آهو، کاراکال، کل،قوچ و… در آن زیست می‌کنند.

این منطقه در سال ۱۳۵۱ به عنوان منطقه حفاظت شده تحت مدیریت سازمان محیط زیست درآمد و در سال ۱۳۵۵ قسمتی از آن به عنوان پناهگاه حیات وحش انتخاب گردید. در همان سال مجموعه توران از طرف یونسکوعنوان ذخیرگاه زیستکره را نیز دریافت کرد سپس در سال ۱۳۸۱ قسمتهای مرکزی این مجموعه به پارک ملی ارتقا یافت.

خشکسالی و چرای دام،

دو عامل تهدید کننده ذخیره گاه زیستکره توران

سال گذشته بود که رادمان رییس ذخیره گاه زیستکره توران از چرای بی رویه دام‌ها به عنوان یک عامل مهم تهدید این پارک نام برده و گفته بود: علاوه بر خشکسالی، چرای بی رویه دام در منطقه توران یکی از بزرگ ترین عوامل تهدید کننده این ذخیره گاه است. به گفته او منطقه توران از قدیم محل قشلاق ایل سنگسر بوده و با وجود اینکه در سال های اخیر آمار حضور دام مجاز کاهش یافته اما با درنظرگرفتن ظرفیت مرتع، باز هم جمعیت دام زیاد است. 

رادمان گفته بود: هر گله ای دستکم هفت سگ دارد و این تعداد سگ در صورت محاصره یوزپلنگ، ممکن است سبب تلف شدن این حیوان شوند چرا که یوز پلنگ مانند پلنگ شجاعت زیادی نداشته و به دلیل اینکه زیستگاهش کویری و دشتی است، زود به دام می افتد.

حدود 600 راس آهوی موجود در پارک ملی توران دور چاه های کشاورزی متمرکز شده اند، جمعیت آهو در اطراف روستاها متمرکز شده و از آنجایی که آهو ترسی از انسان ندارد، جمعیتش از هسته پارک خارج شده و مورد تهاجم قرار می گیرد.

یوزهایی نیز که به تازگی عکس برداری شده اند، دقیقا در مرز متطقه حفاظت شده توران در شمال غربی یعنی در حاشیه چاه های کشاورزی بیارجمند بوده اند و به این ترتیب با استفاده بی رویه دام از مرتع و رانده شدن گیاهخواران به مناطق دیگر، حیوان گوشتخوار وارد منطقه ای می شود که هم برای خود و هم دیگران خطر دارد.

حیوان باید امنیت جانی و غذایی داشته باشد، وقتی حضور دام گسترش یابد تعارضات انسانی نیز به شدت افزایش یافته و نمی توان هیچ کنترلی بر منطقه داشت.

او حل این مشکل را در هماهنگی دو اداره حفاظت محیط زیست و منابع طبیعی و آبخیزداری دانسته بود.

یوز در حال انقراض

یوزپلنگ گونه‌ای در خطر انقراض است و بر اساس آخرین آمار کمتر از 50 قلاده از آن در کشور باقیمانده است، بنابراین برای حفظ این گربه سان ارزشمند زمانی برای از دست دادن نداریم.

یوزپلنگ گربه سانی مهره‌دار و پستاندار از راسته گوشتخواران است، در گذشته در بیشتر مناطق آفریقا و گستره وسیعی از آسیای مرکزی و شبه قاره هند یافت می شد، اما امروزه با کاهش شدید جمعیت روبرو شده است. از میان دو زیرگونه اصلی یوزپلنگ، ‹یوزپلنگ آسیایی› که به نام زیستگاه اصلی آن یوزپلنگ ایرانی خوانده می شود، در خطر جدی انقراض قرار دارد و تعداد کمی از آن در دشت های مرکزی ایران به بقا ادامه می دهند.با توجه به اهمیت موضوع در خطر انقراض بودن این گونه ارزشمند، از سال 2010 ، چهارم دسامبر همزمان با 13 آذر به عنوان روز جهانی یوزپلنگ نام گذاری شده است.هم‌اکنون، خشکسالی، کمبود آذوقه، احداث جاده در مسیر زیستگاه، حضور دام و سگ های گله، شکار بی رویه و از بین رفتن و اشغال زیستگاه، نسل زوپلنگ را تهدید می‌کند و لازم است  با بهره گیری از به روز و جدیدترین فناوری و تکنیک ها و همچنین رفع عوامل موثر از انقراض یوز ایرانی جلوگیری کرد.