دفتر مطالعات انرژی، صنعت و معدن مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی با عنوان «جایگاه شرق مدیترانه در تحولات بازار گاز جهان» اعلام کرده است که شرق مدیترانه (قبرس، یونان، لبنان، سوریه، فلسطین، رژیم صهیونیستی، ترکیه، مصر و اردن) با دارا بودن میادین گازی تامر، لویاتان، آفرودیت، الظهر، کالیپسو و گلاوکوس یکی از مناطق دارای ذخایر گازی در جهان محسوب می‌شود. در مجموع حجم اکتشافات اخیر گاز طبیعی در سراسر منطقهٔ مدیترانهٔ شرقی، حدود ۲/۵ تریلیون مترمکعب است، که با ذخایر کشورهایی نظیر آذربایجان، نروژ، قزاقستان و استرالیا، برابری می‌کند که ذخایر بسیار بزرگی محسوب نمی‌شود.
در این گزارش ارزیابی‌های اولیه نشان می‌دهد که افزایش سریع حجم صادرات گاز به اروپا از منطقهٔ شرق مدیترانه در حدود سه میلیارد مترمکعب محتمل است؛ یعنی از هفت میلیارد مترمکعب در سال ۲۰۲۲، به ۱۰ میلیارد مترمکعب در سال ۲۰۲۳، که این افزایش سه میلیارد مترمکعبی تنها ۲/۵ درصد از کل گاز مورد نیاز اروپا را تأمین می‌کند. هدف روشن تفاهم‌نامهٔ سه‌جانبهٔ کمیسیون اتحادیهٔ اروپا، مصر و رژیم صهیونیستی، افزایش سرمایه‌گذاری برای رشد قابل‌توجه صادرات گاز از این منطقه است. باوجوداین، در کوتاه و میان‌ مدت و با توجه به طرح‌ها و پروژه‌های کنونی و پیش‌بینی روند تولید و مصرف گاز در این منطقه، گاز طبیعی کشورهای شرق مدیترانه نمی‌تواند سهم قابل‌توجهی از بازار گاز اروپا را به‌خود اختصاص دهد. در بهترین حالت حجم صادرات گاز طبیعی کشورهای این منطقه به اروپا می‌تواند به ۲۰ الی ۳۰ میلیارد مترمکعب در سال برسد.

افزایش سریع حجم صادرات گاز به اروپا از منطقهٔ شرق مدیترانه در حدود سه میلیارد مترمکعب، یعنی از هفت میلیارد مترمکعب به ۱۰ میلیارد مترمکعب محتمل است

صادرات از طریق ترکیه
گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس عنوان می‌کند که بازارهای بالقوهٔ شرق مدیترانه شامل بازار اروپا، بازار ال.ان.جی و بازار غرب آسیا است که برای هر بازار پروژه‌های خط لوله و ایجاد واحدهای ال.ان.جی طراحی شده است. اولین و مشهورترین گزینه برای صادرات گاز به بازار اروپا شامل دو مسیر الف) پروژهٔ خط لولهٔ گاز طبیعی شرق مدیترانه و ب) صادرات از طریق ترکیه است. علاوه‌براین، صادرات گاز بهٔشکل ال.ان.جی نیز به‌عنوان گزینهٔ دیگر منطقهٔ شرق مدیترانه مدنظر است. درنهایت سومین گزینه نیز شامل صادرات گاز طبیعی از طریق خط لولهٔ غرب آسیا به بازار این منطقه است.
براساس این گزارش، بازار اروپا به‌صورت سنتی جزء بازارهای گاز طبیعی ایران محسوب نمی‌شوند. بنابراین، به‌نظر نمی‌رسد تحرکات کشورهای شرق مدیترانه در اروپا تهدیدی برای بازار گاز ایران باشد. باوجوداین، افزایش تعاملات کشورهای این منطقه به‌ویژه رژیم صهیونیستی با سایر کشورهای جهان از طریق ابزار انرژی می‌تواند به فرایند عادی‌سازی روابط این رژیم کمک کند که این موضوع نمی‌تواند از لحاظ ژئوپلتیک و ژئواستراتژیک به‌نفع ایران باشد.
گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس می‌افزاید که در ارتباط با تأسیسات موجود ال.ان.جی در منطقهٔ شرق مدیترانه، مصر در وضعیت مطلوب‌تری نسبت به سایر کشورها قرار دارد. مصر دارای دو پایانهٔ ارسال ال.ان.جی در منطقهٔ ایدکو و دمیتا با مجموع ظرفیت ۱۹ میلیارد مترمکعب در سال است.
غرب آسیا رقیب بالقوه
همچنین علاوه‌بر اروپا، غرب آسیا نیز می‌تواند یکی از بازارهای بالقوهٔ گاز شرق مدیترانه باشد. تنها گزینهٔ انتقال منابع گازی شرق مدیترانه به غرب آسیا، خط لولهٔ عربی است. این خط لوله به‌طول یک‌هزار و ۲۰۰ کیلومتر، از مصر شروع شده است و با عبور از رژیم صهیونیستی به اردن، سوریه، لبنان و درنهایت ترکیه می‌رسد. در حال حاضر گاز طبیعی رژیم صهیونیستی و مصر از طریق این خط لوله با ظرفیت بین ۲ تا ۳/۴ میلیون مترمکعب در روز تنها به اردن صادر می‌شود. بخش‌های دیگر این خط لوله به‌دلایل متعددی از جمله عدم تأمین امنیت در سوریه مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. بنابراین، امکان دارد گاز طبیعی کشورهای مصر و رژیم صهیونیستی از طریق این خط لوله به ترکیه و حتی عراق (از طریق اردن) صادر شود که دراین‌صورت، اصلی‌ترین بازارهای گازی ایران از دست خواهد رفت.
در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس پیشنهاد شده است ایران با احداث یک خط لوله، گاز خود را به عراق، سوریه و درنهایت به لبنان صادر کند و گزینهٔ صادرات گاز به اروپا از طریق دریای مدیترانه را نیز برای خود فراهم کند. این اقدام به‌صورت پیش‌دستانه بسیاری از طرح‌های موجود در منطقه را از دستورکار خارج خواهد کرد. همچنین، ایران باید با تکیه بر توانمندی‌های شرکت‌های داخلی فعال در حوزهٔ نفت و گاز، به اکتشاف و توسعهٔ میادین فراساحل لبنان و سوریه وارد شود.
بازارهای بالقوهٔ شرق مدیترانه شامل بازار اروپا بازار ال‌ان‌جی و بازار غرب آسیاست که برای هر بازار پروژه‌های خط لوله و ایجاد واحدهای ال.ان.جی انرژی طراحی شده است. اولین و مشهورترین گزینه برای صادرات گاز به بازار اروپا شامل دو مسیر پروژهٔ خط لولهٔ گاز طبیعی شرق مدیترانه و صادرات از طریق ترکیه است.
علاوه‌براین، صادرات گاز به‌شکل ال.ان.جی نیز به‌عنوان گزینهٔ دیگر منطقهٔ شرق مدیترانه مدنظر است. درنهایت سومین گزینه نیز شامل صادرات گاز طبیعی از طریق خط لولهٔ غرب آسیا به بازار خاورمیانه است. تأمین انرژی اروپا که به‌دلیل مناقشات روسیه و اوکراین ایجاد شده، باعث تغییرات قابل‌توجهی در رویکردهای انرژی این قاره شده است یکی از اقدامات اروپا برای پایان دادن به وابستگی به سوخت‌های فسیلی روسیه تا سال ۲۰۳۰ طراحی راهبرد متنوع‌سازی مبادی تأمین انرژی با بهره‌گیری از چندین کشور جایگزین از جمله ایالات متحده، الجزایر، قطر و چندین کشور آفریقایی است. در این راستا، مدیترانهٔ شرقی می‌تواند یکی از اجزای اصلی استراتژی انرژی اتحادیهٔ اروپا باشد. این راهبرد زیربنای تفاهم‌نامهٔ ۱۷ ژوئن در قاهره بین کمیسیون اتحادیهٔ اروپا، مصر و رژیم صهیونیستی است که ستون اصلی آن، افزایش صادرات گاز طبیعی رژیم صهیونیستی به بازارهای اروپایی از طریق پایانه‌های ال ان جی مصر در دامیتا و ایدکو واقع در سواحل مدیترانه و اتحادیهٔ اروپا است تا از این طریق راهبرد انرژی جدید این اتحادیه ایجاد شود. باوجوداین، گاز طبیعی رژیم صهیونیستی تنها بخش کوچکی از نیاز اروپا را برطرف خواهد کرد و این توافق تنها باعث متنوع ساختن مبادی واردات گاز اروپا می‌شود و تأثیر شگرفی در توانایی اروپا در کاهش واردات روسیه نخواهد داشت.
ال.ان.جی، گزینهٔ محتمل
گزینهٔ صادرات از طریق پایانه‌های ال‌.ان‌.جی مصر همچنان عملی‌ترین گزینه برای بازار گاز شرق مدیترانه به اروپا در دههٔ ۲۰۲۰ و پس از آن است. با‌این‌حال بازار مورد نظر کشورهای منطقه تا پیش از تهاجم روسیه به اوکراین بازار پایداری محسوب نمی‌شد، بیشتر پیشنهادها برای بازاریابی گاز ترانهٔ شرقی بر این فرض استوار بود که اتحادیهٔ اروپا بخش اعظمی از بازار گاز طبیعی مدیترانهٔ شرقی را تشکیل خواهد داد. این فرض از هدف ژئوپلیتیکی کاهش اتکای بیش از حد اروپا به واردات گاز طبیعی روسیه سرچشمه می‌گیرد که تحولات اخیر رویداد و برنامهٔ اتحادیهٔ اروپا برای تحریم واردات گاز روسیه درستی این فرض را تا حد زیادی تصدیق می‌کند.
خط لولهٔ یک‌هزار و ۲۵۰ کیلومتری زیردریایی شرق مدیترانه برای انتقال گاز از رژیم صهیونیستی قبرس و مصر از طریق یونان به اتحادیهٔ اروپا، در راستای این فرض است. باوجوداین، در حال حاضر و با توجه به برنامه‌های تعریف‌شده برای منابع شرق مدیترانه در کوتاه‌مدت عرضهٔ مازاد پیش‌بینی‌شدهٔ مدیترانهٔ شرقی به اندازه‌ای نیست که سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های خط لوله در مقیاس بزرگ را برای انتقال گاز به بازارهای اصلی اتحادیهٔ اروپا تضمین کند.
در سال ۲۰۲۱ صادرات ال.ان.جی مصر حدود ۹ میلیارد مترمکعب برآورد شده است که از این میزان ۲.۵ میلیارد مترمکعب به بازارهای اروپایی و ۶.۵ میلیارد مترمکعب به بازارهای حوزهٔ آسیا و اقیانوسیه صادر شده است. در سال ۲۰۲۲ اما، به‌دلیل افزایش شدید قیمت‌های ال.ان.جی در بازارهای اروپایی و کاهش رشد اقتصادی کشورهای آسیایی به‌ویژه چین که منجر به کاهش واردات ال.ان.جی شد. حجم صادرات ال.ان.جی به اروپا به حدود ۷ میلیارد مترمکعب افزایش یافت. باوجوداین، اروپا و آسیا تنها مقاصد فروش گاز طبیعی مدیترانه نخواهند بود، بلکه کشورهای کل حوزهٔ مدیترانه از جمله ترکیه نیز در زمرهٔ مشتریان گاز این منطقه قرار دارند.