در حالی که دولت کمونیست چین در سه سال گذشته، سیاستی را با عنوان «کووید صفر» به‌منظور شکست همه‌گیری کرونا آغاز کرده و به هر بهانه، محدودیت‌ها و قرنطینه‌های شدیدی را در شهرهای مختلف این کشور اعمال می‌کند، یک سانحه آتش‌سوزی در شهر اورومچی که به جان باختن ۱۰ نفر در یک بلوک آپارتمانی منجر شد، احساسات چینی‌ها را جریحه‌دار کرده و به انگیزه‌ و محرکی به تظاهرات و اعتراضات گسترده عمومی علیه دولت کمونیست تبدیل شده است. اعتراضاتی که اگرچه به این بهانه و ابتدا در اعتراض به سیاست مقابله با کرونا دولت پکن آغاز شد، اما خیلی زود راس حاکمیت را نشانه رفت و حالا چینی‌ها اینجا و آنجا از «کناره‌گیری شی جین پینگ» و انحلال حزب کمونیست حاکم می‌گویند.

وقتی از «اعتراضات چینی‌ها» یا هر تعبیر و توصیفی صحبت کنیم که به کنش سیاسی و مدنی عمومی شهروندان این کشور پهناور آسیایی ارجاع می‌دهد، احتمالاً اغلب شنوندگان به خیال آنکه اشاره بحثمان به رویدادی تاریخی و مربوط به گذشته است، به یاد «اعتراضات میدان تیان‌آن‌من» می‌افتند و آنچه در پی سلسله تحولاتی که از میانه دهه ۱۹۸۰ میلادی در چین رقم خورد و زمینه‌ساز اعتراضاتی در این کشور کمونیستی شد که دانشجویان و جنبش دانشجویی چین، نیروی پیشران آن بوده و آن جنبش مدنی را راهبری کردند. رویدادی کم‌نظیر در تاریخ معاصر چین که به‌خصوص وقتی با اشاره به نام این میدان عظیم و وسیع در شهر پکن، موضوع بحث و گفت‌وگو قرار می‌گیرد، بیش از آنکه یادآور کنش جمعی و اعتراضی چینی‌ها علیه دولت کمونیستی این کشور باشد، یادآور سرکوب خونین و کشتار کم‌نظیری است که در ادبیات سیاسی معاصر به «کشتار میدان تیان‌آن‌من» یا «قتل‌عام ۴ ژوئن» معروف است.

حتی از عنوانی که دولت پکن بر مجموعه سیاست‌های مقابله با همه‌گیری کرونا گذاشته، به‌روشنی می‌توان فهمید که تشدید چنین سیاستی ناممکن است و نتیجه عکس خواهد داد. سیاست بهداشتی یا به بیان دقیق‌تر آرمانی ایدئولوژیک که دولت کمونیست پکن برای نام‌گذاری بر آن، دست به دامان مفاهیم مطلق ریاضیاتی شده و در پروپاگاندا و تبلیغات سیاسی گسترده‌ رسانه‌های حکومتی و نطق و سخنرانی‌های مقام‌های ارشد دولتی، از آن با تعبیر «کووید صفر» نام می‌برد

آنچه اما در این دو، سه روز گذشته یعنی در روزهای پایانی نوامبر ۲۰۲۲ میلادی با استفاده از تعبیر «اعتراضات چینی‌ها» مورد نظر گویندگان است، نه به آن فاجعه خونین در تاریخ معاصر جهان ارجاع می‌دهد و نه به هیچ رویداد و تحولی که در گذشته به وقوع پیوسته باشد. «اعتراضات چینی‌ها» حالا به عبارتی کلیدواژه‌ای است برای صحبت از آنچه این کشور پهناور واقع در شرق آسیا در همین چند روز گذشته از سر گذرانده و همچنان با آن درگیر است. اعتراضاتی که بنا بر گزارش‌های رسانه‌های بین‌المللی از شهرهای گوناگون چین، ظاهراً حتی برخی شهروندان این کشور را نیز به شگفتی واداشته است. شهروندانی که شمارشان بنا بر آخرین سرشماری‌های رسمی، از یک میلیارد و ۴۵۰ میلیون نفر فراتر رفته و در حالی این کشور را به پرجمعیت‌ترین کشور جهان تبدیل کرده که درعین‌ حال کمترین میزان تکثر سیاسی در این جامعه بزرگ انسانی مجاز شمرده می‌شود و دولت کمونیست حاکم، تنوع سلایق شهروندان در امور و شئون گوناگون سیاسی و مدنی را در سطحی حداقلی مجاز می‌داند. همین نوع نگاه صلب و خشک حاکمان پکن به مملکت‌داری و محدودیت‌هایی که دولت کمونیست در زندگی روزمره و البته زیست فرهنگی، مدنی و سیاسی چینی‌ها ایجاد کرده اما حالا از آستانه تحمل این جامعه بزرگ انسانی فراتر رفته و به قول معروف کارد را به استخوان چینی‌ها رسانده و جانشان را به لبانشان؛ محدودیت و مطلق‌نگری که در این فقره دردسرساز برای دولت پکن، نه به زیست سیاسی و آزادی‌های مدنی و فرهنگی چینی‌ها، بلکه مشخصاً به سلامت جسمانی شهروندان مربوط است و آنچه حالا، سه سال پس از آغاز همه‌گیری کرونا در سراسر جهان، آشنای ذهن اکثریت قریب به یقین شهروندان این کره خاکی است و اگرچه هنوز هم بسیاری از دولت‌ها و ملت‌های جهان نگران تکرار فاجعه بهداشتی ناشی از همه‌گیری مجدد کووید-۱۹ هستند، اما این واقعیتی انکارناپذیر است که دیگر خبری از آن هراس و دلهره عمومی و متعاقباً محدودیت‌های شدید و خدشه‌ناپذیر هفته‌ها و ماه‌های نخست آغاز همه‌گیری در هیچ جای جهان نیست. چین اما جای دیگری است و دولت کمونیست مستقر در پکن، باوری جز این دارد.
کشوری که از قضا منشا آغاز همه‌گیری کرونا بود و اگرچه با اعمال محدودیت‌های سخت‌گیرانه، به‌رغم وسعت و گستردگی کم‌نظیر مساحت و جمعیت بی‌نظیری که دارد، جزو نخستین کشورهایی نیز بود که از غلبه بر همه‌گیری خبر داد. با این همه اما در تمامی این ۳ سالی که از آن روزهای سرد و ساکت آغاز همه‌گیری کرونا می‌گذرد، قرنطینه‌های خدشه‌ناپذیر و آزمایش‌های گسترده کرونا، سیاستی بوده که دولت کمونیست پکن بدون کمترین انعطاف، در حالی با جدیت سرگرم اجرایش بوده که در تمام این مدت، چینی‌های خسته از اعمال محدودیت‌های کرونایی، چاره‌ای جز سکوت و تحمل این راهبرد حاکمیتی نداشته‌اند.
چیزی که در چند ماه گذشته چینی‌ها را حتی بیش از آنچه در تمام این سه سال تحمل کرده‌اند، عصبانی و ناخوش‌احوال کرده، افزایش چشم‌گیر مرگ و میر ناشی از کرونا بوده است. واکنش متقابل دولت کمونیست چین چیزی نبوده مگر تکرار همان سیاست‌های پیشین و البته شدت‌بخشیدن در اعمال و اجرای آن سیاست‌ها. آن هم در حالی که حتی از عنوانی که دولت پکن بر مجموعه سیاست‌های مقابله با همه‌گیری کرونا گذاشته، به‌روشنی می‌توان فهمید که تشدید چنین سیاستی ناممکن است و نتیجه عکس خواهد داد. سیاست بهداشتی یا به بیان دقیق‌تر آرمانی ایدئولوژیک که دولت کمونیست پکن برای نام‌گذاری بر آن، دست به دامان مفاهیم مطلق ریاضیاتی شده و در پروپاگاندا و تبلیغات سیاسی گسترده‌ در رسانه‌های حکومتی و البته نطق و سخنرانی‌های مقام‌های ارشد دولتی، از آن با تعبیر «کووید صفر» نام می‌برد و حالا که چینی‌های جان به لب رسیده و معترض به خیابان‌ها آمده و خواستار توقف این آرمان‌گرایی افراطی و ایدئولوژیک شده‌اند، در شعارهایشان تعارفات نامعقول دولتی را کنار زده و فریاد می‌زنند: «چشم‌هایتان را باز کنید و به دنیا نگاه کنید، کووید صفر دروغ است»؛ شعاری اعتراضی که دانشجویان در دانشگاه پکن سرداده و خسته از قرنطینه و محدودیت‌های دولتی، می‌گویند «آزادی می‌خواهند.»
طنز تلخ ماجرا آنجاست که دوشنبه هفته گذشته، به‌رغم اصرار دولت پکن بر اعمال این سیاست افراطی، رکوردی تازه در ابتلا به کرونا به ثبت رسیده و رسانه‌های این کشور از ۴۰۳۴۷ مورد ابتلای جدید به کرونا خبر دادند. آن هم در شرایطی که شهرهای گوانگجو و چونگ کینگ، با هزاران مورد، همچنان برای مهار همه‌گیری دست و پا می‌زنند و به تکرار رفتار ناموفق خود مشغولند. اما به‌جز این رکوردشکنی تازه در آمار ابتلای چینی‌ها به کرونا، یک حادثه تلخ و مرگ‌بار نیز همچون جرقه‌ای در انبار باروت خشم و عصبانیت چینی‌ها عمل کرد. زمانی که یک سانحه آتش‌سوزی، آپارتمانی را در ارومچی فراگرفت و بنابر آمار رسمی منجر به جان باختن ۱۰ نفر شد. حادثه‌ای که خشم عمومی را در پی داشت و بلافاصله منجر به برپایی اعتراضاتی در شانگهای شد. شهری که با جمعیت ۲۵ میلیون نفری که پرجمعیت‌ترین شهر پرجمعیت‌ترین کشور جهان است و ساکنان و شهروندانش، بهار امسال نیز ۲ ماه تمام را تحت قرنطینه شدید دولت زندگی کردند.
اما در این دو، سه روز گذشته، دانشجویان دانشگاه‌های مختلف چین در محوطه ده‌ها دانشگاه دست به تجمع و تظاهرات زده و هر جا که می‌رسند، پوستری اعتراضی نصب می‌کنند و روی دیوارها شعار می‌نویسند. این در حالی است که شامگاه جمعه نیز ارومچی به محل اعتراضات گسترده مردمی تبدیل شده بود و پس از آن، بسیاری از دیگر نقاط کشور، به صحنه اعتراضات ضد قرنطینه تبدیل شده است. اعتراضاتی که خیلی زود بر اقتصاد و بازارهای سهام چین و ارزش یوان تاثیر منفی گذاشت. همچنین بعدازظهر یکشنبه، صدها نفر از ساکنان شانگهای با وجود حضور شدید پلیس و مسدود شدن جاده‌ها به محل تظاهرات بازگشتند تا به اعتراضات خود ادامه دهند و در ساعات اولیه روز دوشنبه در پکن نیز دو گروه از معترضان، در امتداد جاده کمربندی پایتخت چین در نزدیکی رودخانه لیانگما تجمع کردند. اعتراضاتی که تصاویر و ویدئوهایش توسط معترضان به‌طور گسترده همرسان می‌شود و آن‌طور که در این ویدئوها به چشم می‌آید، مردم شعار می‌دهند و خطاب به دولت می‌گویند: «مردم را آزاد کنید!» حالا در کشوری که معمولاً خبری از این دست تجمع‌های اعتراضی نیست و شهروندان با هراسی عمیق از نیروهای امنیتی روزگار می‌گذراند، دیگر آن فضای پلیسی و امنیتی کسی را نمی‌ترساند و آن‌طور که در برخی ویدئوهای اعتراضات به چشم می‌آید و شنیده می‌شود، مردم صراحتاً از شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهوری چین و حزب کمونیست می‌خواهند که «کناره‌گیری» کند. این معترضان گاهی شعار می‌دهند که «تست کووید نمی‌خواهیم» و «آزادی می‌خواهیم» و گاهی فریاد می‌زنند «دیکتاتوری نمی‌خواهیم» و «دموکراسی می‌خواهیم!»
همچنین در چنگدو، جمعیت بزرگی از شهروندان که کنار یک رودخانه گرد هم آمده بودند تا با یک دقیقه سکوت، یاد قربانیان آتش‌سوزی سین‌کیانگ را زنده نگه دارند، دقایقی بعد با افزایش جمعیت دست به تجمع و تظاهرات سیاسی زده و شعار دادند که «ما حاکمان همیشگی و ماندگار نمی‌خواهیم. ما امپراتور نمی‌خواهیم!» اشاره‌ای ضمنی و غیرمستقیم به شی، که ماه گذشته سومین دوره ریاست جمهوری خود را آغاز کرد. این در حالی بود که در شهر جنوبی گوانگجو نیز صدها نفر در یک میدان عمومی در منطقه هایژو تجمع کرده و فریاد زدند: «ما آزادی بیان، آزادی مطبوعات، آزادی هنر، آزادی حرکت، آزادی‌های شخصی می‌خواهیم» و البته در شعار دیگری گفتند: «آزادیم را به من پس بده».