«چیزی که ناسا اعلام کرده است، برای ما اعتبار ندارد. ما هیچ قرینه‌ای برای درستی حرف ناسا نداریم.» این دومین بار است که علیرضا زاکانی، شهردار تهران گزارش ناسا درباره تشکیل ابر متان 5 کیلومتر در جنوب تهران را زیر سوال می‌برد. او دیروز، 18 آبان در جمع خبرنگاران اعلام کرد که باوجود اینکه قرینه‌ای برای درستی حرف ناسا پیدا نکرده است اما چون شائبه‌ای برای مردم ایجاد شده، یک تیم دانشگاهی قرار است موضوع را بررسی کند. زاکانی پیشتر یعنی 14 آبان نیز در جمع خبرنگاران درباره تشکیل ابری از گاز متان در جنوب تهران گفته بود: «هنوز از سوی دستگاه‌های بالادستی چیزی به ما اعلام نشده است و البته ناسا همه چیزش دروغ است و این هم دروغ است.» شهردار تهران درحالی زیر بار تصاویر ناسا نرفته است که سایت بلومبرگ تصویر ابر متان دیگری بر فراز استان فارس را هم منتشر کرده است. تصاویر ناسا چه چیزی را نشان می‌دهند و با چه ساز و کاری تصاویر ابر متان را منتشر کرده‌اند؟

براساس آخرین آمارهای بانک جهانی، متان سه تولیدکننده اصلی در جهان دارد. انتشار حدود 41 درصد از گاز متان در دنیا بر عهده بخش کشاورزی است. کشت برنج، سوزاندن ضایعات کشاورزی و تولید کودهای حیوانی در زمره فعالیت‌هایی هستند که منجر به تولید گاز متان در دنیا می‌شود. استخراج نفت و گاز و زغال‌سنگ و حمل و نقل زغال‌سنگ نیز حدود 35 درصد از حجم تولید متان در دنیا را شامل می‌شود. حدود 20 درصد از متان تولید شده در دنیا نیز در محل تولید و دفن زباله و تصفیه فاضلاب تشکیل می‌شود.
مسئولیت 30 درصد از گرمایش زمین اما برعهده گاز متان است. بلومبرگ در این راستا نوشته است که آژانس بین‌المللی انرژی از تولیدکنندگان نفت و گاز در دنیا خواسته تا تخلیه غیرضروری و غیراورژانسی متان را متوقف کنند. ناسا برای تشخیص ابرهای متان در سراسر دنیا دست به کار شده است. آنطور که رویترز نوشته است، دستگاه‌های طیف‌سنج ناسا تصویربرداری از 50 ابر منتشرکننده متان در دنیا که عموما در آسیای مرکزی، خاورمیانه و جنوب غرب ایالات متحده هستند را بر عهده گرفتند.

در گذشته ما در آرادکوه دفن مطلق داشتیم که از دهه 80 میزان دفن مطلق کاهش داشته و در حال حاضر بیشتر زباله‌هایی که به آراد کوه می‌رسد پردازش می‌شود و بخش آلی زباله نیز به صورت هوازی تبدیل به co2 می‌شود و تولید متان به اندازه‌ای نیست که ابری ایجاد کند

براساس آماری که رویترز چندی پیش اعلام کرد، یکی از این توده‌ها در ترکمنستان است، توده‌ای که در هر ساعت حدود 50 هزار کیلوگرم گاز متان به جو پرتاب می‌کند. دو ابر متان دیگری که رویترز از آن‌ها یاد می‌کند، یکی در مرکز زباله ایران است و دیگری در نیومکزیکو. دو ابری که پیشتر برای دانشمندان شناخته شده نبودند و در هر ساعت حدود 29 هزار کیلوگرم متان وارد جو می‌کنند. رد تصویری که ناسا از ابر متان ایران منتشر کرده است به مرکز دفن پسماند آرادکوه می‌رسد. مرکزی که بنا به گفته معاون سابق امور اجتماعی و فرهنگی سازمان پسماند شهرداری تهران به طور متوسط تهرانی‌ها در 24 روز به اندازه وزن برج میلاد پسماند تولید می‌کنند.
آن‌ها که ابر متان را باور کردند، آن‌ها که ابر متان را باور نکردند
مسئولان اما زیر بار وجود ابر متان 5 کیلومتری که رویترز و ناسا از آن حرف می‌زنند، نمی‌روند. غیر از شهردار تهران محمدمهدی عزیزی، مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند تهران به خبرنگاران گفته بود: این موضوع صرفا در حد یک گزارش خبری منتشر شده و پرسش ما از دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران و اداره محیط زیست تهران با این پاسخ مواجه شد که هنوز به صورت مکتوب از دستگاه‌های بالادستی در این زمینه چیزی منتشر نشده و این مسئله تنها در حد یک خبر است که نیاز به بررسی دارد.
او تاکید کرده بود: ما اقدامی که در کهریزک موجب تولید گاز متان شود انجام نداده‌ایم. البته بحث پسماند تر در مجموعه آرادکوه وجود دارد که هوادهی برای آن انجام می‌شود؛ اما اقدامی که گاز متان در این مجموعه تولید کند، نداشته‌ایم.

شهرداری تهران در دوران آقای علیپور اقدام کرده بود که از مکانیزم‌های بین‌المللی مبنی بر کاهش گازهای گلخانه‌ای استفاده کنند. یعنی خودشان می‌گفتند که ما گاز گلخانه‌ای، متان داریم و می‌خواهیم آن را کاهش دهیم و برای کاهش دادن آن از مکانیزم‌های بین‌المللی استفاده کنیم اما چون دیر اقدام کردند، این حمایت‌ها به آن‌ها تعلق نگرفت. یعنی یک دوره‌ای اقدام کردند و می‌گفتند به ما پول بدهید که ما این گاز گلخانه‌ای را کم کنیم، اکنون می‌گویند ما اصلا نداریم

حسین حیدریان، معاون پردازش و دفع سازمان پسماند شهرداری تهران هم مدتی پیش درباره طریقه دفن زباله به اکو ایران گفته بود: ‌در گذشته ما در آرادکوه دفن مطلق داشتیم که از دهه 80 میزان دفن مطلق کاهش داشته و در حال حاضر بیشتر زباله‌هایی که به آرادکوه می‌رسد پردازش می‌شود و بخش آلی زباله نیز به صورت هوازی تبدیل به co2 می‌شود و تولید متان به اندازه‌ای نیست که ابری ایجاد کند. اگر متان به تراکم 15 درصد برسد منفجر می‌شود و به همین دلیل تراکم این گاز همیشه زیر 5 درصد است که ابری در این میزان تراکم ایجاد نمی‌شود.
اما از سازمان محیط زیست نیز داریوش گل علیزاده، رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست در گفت‌وگو با خبرگزاری فارس وجود گاز متان را دور از انتظار نمی‌داند. او گفته بود: گازهای گلخانه‌ای نباید وارد محیط شود و سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران وظیفه دارد این گازها را استحصال کند. این گازها باید تبدیل به بیوگاز شده و به صورت انرژی تولیدی مورد استفاده قرار گیرد.
او که به حجم تولید روزانه هفت تا هفت و نیم تن زباله در شهر تهران و انتقال آن به مرکز آرادکوه نیز اشاره کرده است، نیز گفته بود: بخش درخور توجهی از این زباله‌ها در آرادکوه دفن می‌شود که تولید متان دارند. متان از ‌جمله گازهای گلخانه‌ای است که باید میزان انتشار آن کنترل شود، اما در محدوده ذکر‌شده، علاوه بر مرکز آرادکوه، برخی دامداری‌های آن اطراف نیز در تولید گاز متان مؤثر هستند.
انگشت اتهام تولید متان
«ابوعلی گلزاری»، مدرس محیط زیست دانشگاه تربیت مدرس، در گفت‌وگو با روزنامه «پیام ما» اما سناریوی تشکیل گاز متان در تهران را کاملا واضح و بدون ابهام تلقی می‌کند. او می‌گوید: این موضوع خیلی به گشتن و مطالعه خاصی نیازی ندارد. در حدود 50 سال زباله در کهریزک دفن شده است، حدود 75 درصد از پسماند فسادپذیر از مواد آلی است ما تفکیک پسماند هم نداریم و همه را آنجا دفن می‌کنیم. وقتی همه را آنجا دفن می‌کنیم پیشتر از کهریزک که رد می‌شدید دریاچه شیرابه داشتید، مدیرعامل وقت سازمان پسماند، بازچرخانی شیرابه را راه‌اندازی کرد. یعنی شیرابه را در محل دفن‌های قدیمی ریخت. چون تصفیه‌خانه شیرابه کهریزک کار نمی‌کند، مجبورند شیرابه را در محل دفن‌های قدیمی بریزند یعنی تمام مواد آلی که در آنجا هستند شروع به فعالیت مجدد می‌کنند و شروع می‌کنند به تشدید کردن تولید متان. او ادامه می‌دهد: اگر اکسیژن وجود داشته باشد، دی اکسید کربن تولید می‌شود و اگر اکسیژن وجود نداشته باشد متان تولید می‌شود و از آنجایی که آنجا اکسیژن نداریم چون سربسته است، متان تولید می‌کند و خیلی هم مشخص است که این متان در هوای آنجا منتشر می‌شود.
این مدرس دانشگاه با اشاره به تحقیقاتی که پیشتر در کهریزک و آرادکوه در این‌باره انجام شده است نیز می‌گوید: کارگروه ملی بوی بد اطراف فرودگاه امام وجود داشت. ما هم در این کارگروه بودیم، آب منطقه‌ای، آب فاضلاب، دامداری‌ها و شهرداری‌ تهران در این کارگروه دخیل بودند اما موضوعی که مربوط به متان بود مربوط به شهرداری تهران و محل دفن است. شهرداری تهران در دوران آقای علیپور اقدام کرده بود که از مکانیزم‌های بین‌المللی مبنی بر کاهش گازهای گلخانه‌ای استفاده کند. یعنی خودشان می‌گفتند که ما گاز گلخانه‌ای، متان داریم و می‌خواهیم آن را کاهش دهیم و برای کاهش دادن آن از مکانیزم‌های بین‌المللی استفاده کنیم اما چون دیر اقدام کردند، این حمایت‌ها به آن‌ها تعلق نگرفت.
او تاکید می‌کند: یک دوره‌ای اقدام کردند و می‌گفتند به ما پول بدهید که ما این گاز گلخانه‌ای را کم کنیم، اکنون می‌گویند ما اصلا نداریم.
گلزاری معتقد است که تولید متان تنها معطوف به تهران نیست: در محل دفن سراوان هم متان تولید می‌شود، در محل دفن مازندران، محمدآباد و حلقه‌دره کرج و حتی قزوین هم متان تولید می‌شود اما چون غلظت آن کم است و با هوا رقیق می‌شود هنوز خودشان را نشان ندادند.
به تازگی اما بلومبرگ در گزارشی تایید کرده که ابر متان دیگری اینبار بر فراز استان فارس شناسایی شده است. در نزدیکی یک تاسیسات سوخت فسیلی در جنوب استان که تخمین زده می‌شود در هر ساعت حدود 795 کیلوگرم گاز متان به هوا پرتاب می‌کند. باید دید اینبار مسئولان استان فارس زیر بار حضور ابر متان می‌روند یا نه!