.
توسعه لغت
۶ مهر ۱۴۰۱، ۱۱:۳۰
زبان، در جهت توسعۀ خود، نیاز به ایجاد لغات جدید دارد. چه بسیار مفاهیم و ایدههایی که لغت و زبانی برای بیان و بروز ندارند، پس بهناچار تولید لغت میکند. عدم تولید لغات جدید، بهمعنی عدم ایجاد و ورود مفاهیم و ایدههای جدید است و این، امری محال است. بیشک همۀ زبانها تن به تحول میدهند، چون ذهنیات و مفاهیم سخنگویان دچار تغییر و تحول میشود. اما میزان این تغییر و تحولات در زبانهای گوناگون متفاوت است و نشان از تفاوت میزان رشد و توسعه در زبانهای گوناگون دارد.
برای بیان ایدهها و مفاهیم جدید، به لغات جدید نیاز است. عموماً لغات جدید، برمبنای لغات پیشین ساخته میشوند. در ساخت لغات جدید، از ریشه و وند و قواعد لغتسازی موجود در زبان بهره گرفته میشود. چنانکه «پیامک» را برمبنای «پیام» ساختهاند و «آسانبر»، «بالگرد»، «دژبان»، «خمیربرگ» و … همگی براساس لغتهای پیشین ساخته شدهاند.
لغات جدیدی که برمبنای لغات پیشین ساخته میشوند، معنا و مفهوم لغات پیشین را نیز در خود دارند و عناصر پیشین، در لغت جدید، بدون معنی و مفهوم نیستند؛ چنانکه در لغت تازهساختۀ «موشواره» معنی و فهم «موش» و «واره» وجود دارد. لغت «mouse» براساس ظاهر این ابزار انتخاب شده است و البته که بار معنایی «mouse» با «موش» متفاوت است، چرا که در دو فرهنگ متفاوت هستند. ضمن اینکه «واره» در این واژه این لغت را به اسم معنا بدل کرده و آن را از اسمی که بر ذات دلالت کند، دور کرده است. درحالیکه «موس» چنین مفهومی ندارد. این لغت زبانی و شیء مزبور باهم وارد شدهاند و با هم بارگیری معنایی و فهمی پیدا کردهاند. همانقدر که وسیلۀ موس در زندگی روزمره، طبیعی و جزئی از زبان مردم ایران و فارسیزبان است، این لغت نیز جزئی از زبان فارسی است.
«موشواره» اگرچه ریشه و ساختی فارسی دارد، اما در زبان و زندگی مردم فارسیزبان ایران بیگانه است. اینگونه لغات تازهساز فارسی، اما بیگانه، کم نیستند. نه تنها این لغات تازهساز، در زبان فارسی فارسی بیگانه، غریب و مشکلساز هستند که تعداد بسیاری از لغات قدیمی فارسی نیز دیگر بیگانه شدهاند و معنی و مفهومی برای فارسیزبان امروز ندارد، چنانکه هم «رایانامه»، و هم «بشکوه»، برای بسیاری از سخنگویان فارسیزبان امروز مبهم و نفهمیدنی است.
ایجاد لغات جدید و تغییر معنایی لغات قدیم، در بین عموم سخنگویان واضح و بهسرعت اتفاق میافتد، اما کسانی که در مراکز آکادمیک و نهادهای رسمی مشغول به تحقیق بر روی زبان هستند، این تغییرات را کمتر میبینند. شاید توجه بیش از اندازه به گذشتۀ زبان، موجب این نابینایی باشد. محقق زبان فارسی وقتی به سراغ بررسی لغتی میرود، بیشتر از آنکه به معنا و بار معنایی آن لغت در امروز توجه داشته باشد، به ریشه و مفهوم آن لغت در متون رسمی و آکادمیک متوجه است. چنانکه لغت «زن» را همریشه با لغت «زیستن» مییابد، و آن را از لغاتی چون «خانواده»، «سنت» و … جدا و منفصل میپندارد. درحالیکه در بین سخنگویان زبان فارسی نزدیکی و دوری این لغات میتواند متفاوت باشد، چنانکه در فرهنگ ایرانی لغت «زن» به «خانواده» و «سنت» بسیار نزدیکتر است تا به «زیستن». شاید اگر سخنگویان عادی بخواهند براساس شم خود، لغات را ریشهشناسی کنند، کلماتی چون «زایمان»، «زندان» و … را همریشۀ لغت «زن» شناسایی کنند، اما بعید است «زیستن» را همریشه با «زن» تشخیص دهند، اگرچه در حقیقت «زیستن» و «زایمان» همریشه با «زن» هستند و «زندان» هیچ ارتباط ریشهشناختیای با «زن» ندارد.
مهم نیست لغات از چه ریشهای هستند. لغات دائم درحال تغییر و بارگیریاند و در این میانه، میتوانند از ریشۀ اصلی خود دور و یا به آن نزدیک شوند. تغییرات معنایی و مفهومی لغات، نه با توجه به ریشۀ آنها، بلکه براساس نوع بارگیری اجتماعی و عمومیشان صورت میگیرد. ایجاد لغات جدید در بین عموم سخنگویان، نیز بدون توجه به ریشه صورت میگیرد؛ معمولاً لغات جدید با استفاده از لغات پیشین و بهصورت ترکیبی ساخته میشود، اما گاهاً با لغاتی کاملاً نو چون «نَسَخ» (لغتی نوساخته و بسیار رایج در بین جوانان است و در ترکیباتی چون «نسخ سیگار بودن» به معنای «در اوج نیاز به سیگار بودن» است) روبهرو میشویم که نمیتوان ریشۀ لغوی برای آن متصور شد.
در هرصورت، ذهن تغییر میکند، دچار تحول میشود و رشد و توسعه مییابد و زبان نیز همراه با این تحولات ذهنی، متحول میشود. بستن راه رشد و تحول زبان، امکانپذیر نیست و این تحولات به هر شکل و شیوه که باشد، رخ مینماید؛ یا با ایجاد لغت جدید، یا با تغییر معنای لغات قدیمی، یا با ترکیبسازی و یا کاربرد عبارت به جای لغت.
پیشنهاد سردبیر
مسافران قطار مرگ
مطالب مرتبط
ایران جزو آسیبپذیرترین کشورها از بلایای طبیعی
وقتی دولتها، اختلال در زنجیرهٔ تأمین سختافزار فناوری دیجیتال را بهعنوان یک تهدید نگاه میکنند
نگاهی به برنامهٔ ملی نیمههادی بریتانیا
بامداد امروز چند ریزپرنده در آسمان اصفهان ساقط شدند
شکار بامدادی ریزپرندهها
انتشار پنجمین شماره فصلنامه «سمرقند»
سرلشکر باقری: قصد ادامه دادن نداریم، مگر آنکه اسرائیل پاسخ دهد
۱۳ زبان و گویش ایرانی در معرض نابودی
تلاش برای کاهش فرونشست تا ۱۴۰۹
امید کمسو برای جنگلهای ایران
سال خشنودی از زیاد شدن صفرها، سال خشکسالی
واکنش مردم به یک آیین کهنه
نظر کاربران
نظری برای این پست ثبت نشده است.
تبلیغات
وب گردی
- روغن صنعتی مایعی جادویی برای افزایش عمر مفید ماشین آلات
- ۱۰ ماده غذایی که به شما در سفر به سوی کاهش وزن کمک میکنند
- چاپ ترافارد؛ هر آنچه که باید درباره این نوع چاپ دستی بدانید
- اقدامات لازم برای اسباب کشی و جابجایی منزل
- بسته بندی مواد پودری با دستگاه ساشه: شغل پردرآمد این روزها
- طبع روغن زیتون در طب سنتی چیست؟ معرفی 4 خواص روغن زیتون
- خرید ساک دستی تبلیغاتی چه مزایایی برای هر برند دارد؟
- تعریف درست هوش مصنوعی (AI) چیست؟
- 10 ایده شغل دوم با سرمایه اولیه کم برای کارمندان
- مقایسه تعرفه پنلهای پیامکی و تبلیغاتی بیشتر
بیشترین نظر کاربران
معمای ریاست محیط زیست در کابینه رئیسی
بیشترین بازنشر
ستاندن حیات از غزه
پربازدیدها
1
به نام حیوانات به کام باغوحشداران
2
«بمو» را تکهتکه کردند
3
سوداگران گنج پل تاریخی ۳۰۰ ساله در بابل را تخریب کردند
4
محیطبانها با رد زنی چرخهای موتورسیکلت به شکارچیان رسیدند
5
کبوتر نماد مناسبی برای صلح است؟
دیدگاهتان را بنویسید