خشکسالی رودخانه‌هایی که زمانی خروشان بودند را از جریان انداخته است، اروپا را با بحران آب، انرژی و تولید مواد غذایی رو‌به‌رو کرده است، آن هم در حالی که پیش از این تهاجم روسیه به اوکراین به کمبود عرضه و افزایش قیمت انرژی انجامیده بود. در این وضعیت خشکسالی آلمان، انگلیس، هلند، فرانسه و ایتالیا را با مشکلی جدید روبه‌رو کرده است: رودخانه‌ها خشکیده و کشتی‌رانی تهدید می‌شود.

رودخانه راین به عنوان یکی از مسیرهای اصلی حمل‌ونقل در اروپا، به‌زودی به‌خاطر کاهش سطح آب قابل کشتیرانی نخواهد بود و عرضه زغال سنگ و محصولات نفتی در اروپا را محدود خواهد کرد. این هشدار تازه کارشناسان آب و هواست. گاردین با انتشار گزارشی درباره خشکیدن رودخانه‌های اروپا نوشته است: بحران آب و هوا در رودخانه‌های اروپا خود را نشان داده است. دانشمندان هشدار می‌دهند که این خشکسالی می‌تواند بدترین خشکسالی در 500 سال اخیر باشد و با خشکیدن رودخانه‌ها کشاورزی، فعالیت نیروگاه‌ها، کشتی‌رانی، صنعت و جمعیت آبزیان آسیب دید.

کارشناسان تأیید کردند که منبع تیمز برای اولین بار خشک شده است. این کشور به تازگی خشک‌ترین جولای خود را از سال 1935 تجربه کرده است. همچنین در اسپانیا، خشکی طولانی‌مدت و موج گرما، جولای گذشته را به گرم‌ترین ماه اسپانیا از زمان شروع رکوردها در سال 1961 تبدیل کرد

همه رودهای تشنه
رودخانه لوار آنقدر خشک شده که بعضی نقاطش را می‌توان با پای پیاده طی کرد؛ جریان آب در طولانی‌ترین رودخانه فرانسه هرگز به این کندی نبوده. کشتی‌رانی در راین به سرعت در حال نابودی است.
در ایتالیا هم عمق رودخانه پو که طولانی‌ترین رودخانه این کشور است و از کوه‌های آلپ سرچشمه می‌گیرد، پس از ماه‌ها تجربه کم‌بارشی، دو متر کمتر شده است. صربستان هم ناچار شده دانوب را لایروبی کند. سطح آب رودخانه دانوب در نزدیکی بوداپست در سه هفته گذشته 1.5 متر کاهش یافته است و این در حالی است که قرار نیست به این زودی باران ببارد.
این میان درباره کاهش سطح رودخانه راین هم هشدارهای جدی داده شده است: به‌زودی این رود قابل کشتیرانی نخواهد بود و عرضه زغال سنگ و محصولات نفتی در اروپا محدود خواهد کرد.
رودخانه‌ها و بحران انرژی و غذا
در همین حال موسسه فدرال هیدرولوژی آلمان (BfG) اعلام کرد که سطح رود راین که از در آبیاری، تولید برق و مصرف شرب کاربری دارد و مسیر مهمی برای کشتی‌رانی است، حداقل تا آغاز هفته آینده کاهش خواهد یافت.
روز جمعه، آب در 50 کیلومتری پایین‌دست ماینتس در گلوگاه دریایی کائوب به زیر 40 سانتی‌متر رسید؛ سطحی که بسیاری از شرکت‌های کشتیرانی دیگر برای حمل و نقل مقرون به صرفه نمی‌داند. BfG در همین حال اعلام کرده که ممکن است در طول چند روز آینده عمق این رودخانه به 30 سانتی‌متر برسد.
بسیاری از کشتی‌ها که زغال‌سنگ نیروگاه‌ها را حمل می‌کنند و مواد اولیه حیاتی را به غول‌های صنعتی مثل شرکت فولادسازی تیسن و همینطور BASF غول آلمانی صنایع شیمیایی می‌رسانند، در حال حاضر با حدود 25 درصد ظرفیت خود کار می‌کنند و هزینه‌های حمل و نقل را تا 5 برابر افزایش داده‌اند.
1233 کیلومتر از رود راین که مسیر اصلی حمل و نقل محصولات نفتی است، بخش حیاتی اقتصاد شمال غربی اروپاست. این مسیر از سوئیس آغاز می‌‌شود و پیش از رسیدن به دریای شمال از طریق قلب صنعتی آلمان، در مگا بندر روتردام جریان می‌یابد. در واقع چهار کشور از جمله سوئیس، آلمان، فرانسه و هلند در این مسیر قرار دارند.
توقف کامل کشتی‌رانی راین به اقتصاد آلمان و به‌طور کلی اروپا ضربه سختی وارد خواهد کرد: کارشناسان محاسبه کرده‌اند که تعلیق شش ماهه این مسیر در سال 2018 حدود 5 میلیارد یورو (4.2 میلیارد پوند) هزینه داشته است و پیش‌بینی می‌شود که پایین آمدن سطح رودخانه راین برای آلمان به اندازه 0.2 واحد رشد اقتصادی در سال جاری هزینه خواهد داشت.
در حالی که اتحادیه اروپا پیش از این اعلام کرده بود که افزایش 25 درصدی حمل و نقل دریایی یکی از اولویت‌های «قرارداد سبز» اروپاست، با خشکیدن رودخانه‌ها آلمان در تلاش است با تمرکز بر حمل و نقل جاده‌ای و راه‌آهن، اهداف این پیمان را به انحراف بکشاند. اینها البته در حالی است که بین 40 تا 100 کامیون برای جایگزینی بار کشتی استاندارد مورد نیاز است.
از سوی دیگر با اینکه ممکن است رودخانه‌های فرانسه از شریان‌های اصلی حمل‌ونقل نباشند، در خنک کردن نیروگاه‌های هسته‌ای که 70 درصد برق کشور را تولید می‌کنند، کاربرد دارند. با این همه از آنجایی که قیمت انرژی به بالاترین حد خود رسیده، EDF، غول برق فرانسه، به دلیل خشکسالی مجبور به کاهش تولید شده است.
قوانین سختگیرانه مشخص می‌کند که نیروگاه‌های هسته‌ای تا چه اندازه اجازه دارند دمای رودخانه را هنگام تخلیه آب خنک‌کننده افزایش دهند – و در حالی که سطح پایین آب و دمای بالای هوا به این معنی است که رودخانه در حال حاضر بیش از حد گرم شده است- آنها چاره‌ای جز کاهش تولید ندارند.
در شرایطی که بحران انرژی اروپا در حال افزایش است و رودخانه‌های گارون، رون و لوآر بسیار گرم‌تر از آن هستند که توان تخلیه آب خنک‌کننده را هم داشته باشند، تنظیم‌کننده هسته‌ای فرانسه هفته گذشته به پنج نیروگاه اجازه داد تا به طور موقت قوانین را زیر پا بگذارند.

قوانین سختگیرانه مشخص می‌کند که نیروگاه‌های هسته‌ای تا چه اندازه اجازه دارند دمای رودخانه را هنگام تخلیه آب خنک‌کننده افزایش دهند – و در حالی که سطح پایین آب و دمای بالای هوا به این معنی است که رودخانه در حال حاضر بیش از حد گرم شده است- آنها چاره‌ای جز کاهش تولید ندارند

در ایتالیا، رودخانه پو در حال خشکیدن است و آب آن به یک دهم میزان معمول خود کاهش یافته و سطح آن هم 2 متر کمتر از حد نرمال است. در نبود بارندگی پایدار در منطقه از ماه نوامبر، تولید ذرت و برنج ریزوتو به شدت آسیب‌دیده است.
دره پو بین 30 تا 40 درصد از تولیدات کشاورزی ایتالیا را تشکیل می‌دهد اما برنج‌کاران به‌طور ویژه هشدار داده‌اند که با خشک شدن شالی‌زارها ممکن است تا 60 درصد محصولشان از بین برود.
حتی نروژ که حدود 90 درصد از تولید برق خود را به آبی متکی است، اعلام کرده که سطوح پایین غیرمعمول مخازن آب ممکن است در نهایت این کشور را مجبور به محدود کردن صادرات برق کند. هوای خشک بحران انرژی غیرمنتظره‌ای برای نروژ به وجود آورده به طوری که در هفته گذشته این کشور تولید برق آبی را کاهش داد و این منجر به فشار برای قطع برق شد.
در تالاب‌های حفاظت‌شده دلتای رودخانه، در نزدیکی ونیز، دمای بالا و جریان کند باعث کاهش اکسیژن آب شده تا حدی که تخمین زده می‌شود 30 درصد از صدف‌هایی که در تالاب زیست می‌کردند، از بین رفته باشند. کاهش سطح رودخانه و افزایش دمای آب می‌تواند برای بسیاری از گونه‌ها کشنده باشد.
هفته گذشته دمای رودخانه دانوب در باواریا، به 25 درجه سانتیگراد رسید و پیش‌بینی شده که تا اواسط ماه به 26.5 درجه سانتیگراد برسد؛ این به معنی کاهش اکسیژن دانوب به زیر شش قسمت در میلیون است که برای ماهی قزل‌آلا کشنده است.
بدترین خشکسالی در 500 سال اخیر
به دلیل بحران آب و هوا، از سر گذراندن زمستان و بهاری به شدت خشک و به دنبال آن رکوردشکنی‌های دما در تابستان و موج‌های مکرر گرما باعث شده است که رودخانه‌های مهم اروپا دوباره از آب پر نشود و در عین حال گرما به طور فزاینده افزایش یابد.
از آنجا که تقریباً دو ماه است هیچ بارندگی قابل توجهی در غرب، مرکز و جنوب اروپا ثبت نشده و چنین بارشی برای آینده نزدیک هم پیش‌بینی نشده، کارشناسان هواشناسی می‌گویند که خشکسالی می‌تواند به بدترین خشکسالی قاره اروپا در بیش از 500 سال اخیر تبدیل شود.
آندریا تورتی از مرکز تحقیقات مشترک کمیسیون اروپا گفته است: «ما رویداد امسال را به طور کامل تجزیه و تحلیل نکردیم زیرا هنوز ادامه دارد. در 500 سال گذشته هیچ رویداد دیگری مشابه خشکسالی 2018 وجود نداشت. اما امسال، به نظر من، بدتر است.»
او با اشاره به اینکه ریسک بسیار بالایی وجود دارد که شرایط خشکی، تا سه ماه آینده ادامه یابد، اضافه کرد: «خشکسالی بدون کاهش موثر شدت و فراوانی به طور چشمگیری در شمال و جنوب اروپا، افزایش می‌یابد.»
در همین حال یورونیوز هم درباره خشکیدن رودخانه‌ها در انگلیس و اسپانیا نوشته: کارشناسان تأیید کردند که منبع تیمز برای اولین بار خشک شده است. این کشور به تازگی خشک‌ترین جولای خود را از سال 1935 تجربه کرده است. همچنین در اسپانیا، خشکی طولانی‌مدت و موج گرما، جولای گذشته را به گرم‌ترین ماه اسپانیا از زمان شروع رکوردها در سال 1961 تبدیل کرد. داده‌های رسمی نشان می‌دهد که این گرمای شدید باعث شد که مخازن اسپانیا در اوایل آگوست به طور متوسط ​​فقط 40 درصد ظرفیت داشته باشند که بسیار کمتر از میانگین ده ساله است. از سوی دیگر برخی از روستاهای شمال شرق این کشور نیز فقط 4 ساعت در روز به آب آشامیدنی دسترسی دارند.