بافت‭ ‬تاریخی‭ ‬45‭ ‬هکتاری‭ ‬بیرجند‭ ‬در‭ ‬خراسان‌جنوبی،‭ ‬میراث‭ ‬ارزشمندی‭ ‬از‭ ‬تمدن،‭ ‬فرهنگ‭ ‬و‭ ‬معماری‭ ‬اصیل‭ ‬ایرانی‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬حالا‭ ‬90‭ ‬در‌صد‭ ‬از‭ ‬آن‭ ‬به‭ ‬مرمت‭ ‬و‭ ‬بازسازی‭ ‬نیاز‭ ‬دارد‭. ‬بیرجند‭ ‬در‭ ‬گذشته‭ ‬19‭ ‬محلۀ‭ ‬مهم‭ ‬داشته‭ ‬که‭ ‬حالا‭ ‬فقط‭ ‬محلۀ‭ ‬‮«‬سرده‮»‬‭ ‬آن‭ ‬به‌عنوان‭ ‬نمادی‭ ‬از‭ ‬بافت‭ ‬تاریخی‭ ‬شهر‭ ‬میزبان‭ ‬گردشگران‭ ‬است‎؛‭ ‬بافتی‭ ‬که‭ ‬هنوز‭ ‬هم‭ ‬در‭ ‬میراث‭ ‬ملی‭ ‬ثبت‭ ‬نشده‭ ‬و‭ ‬انتقادهای‭ ‬زیادی‭ ‬بر‭ ‬غفلت‭ ‬از‭ ‬باززنده‌سازی‭ ‬این‭ ‬بافت،‭ ‬وارد‭ ‬است‭.‬

بافت‌‌های‭ ‬تاریخی‭ ‬در‭ ‬دنیا‭ ‬از‭ ‬نظر‭ ‬فرهنگی‭ ‬و‭ ‬اجتماعی‭ ‬به‌عنوان‭ ‬هویت‭ ‬ملی‭ ‬و‭ ‬از‭ ‬نظر‭ ‬اقتصادی‭ ‬به‌عنوان‭ ‬ثروت‭ ‬ملی‭ ‬در‭ ‬نظر‭ ‬گرفته‭ ‬می‌شوند،‭ ‬اما‭ ‬در‭ ‬ایران‭ ‬نقش‌‭ ‬این‭ ‬میراث‭ ‬در‭ ‬دهه‌های‭ ‬اخیر‭ ‬چندان‭ ‬مورد‭ ‬توجه‭ ‬نبوده‭ ‬است‭. ‬بخش‭ ‬قابل‌توجهی‭ ‬از‭ ‬این‭ ‬میراث‭ ‬ارزشمند‭ ‬از‭ ‬بین‭ ‬رفته‌اند،‭ ‬یا‭ ‬در‭ ‬معرض‭ ‬فرسایش‭ ‬و‭ ‬تخریب‭ ‬قرار‭ ‬دارند‭. ‬با‭ ‬روند‭ ‬پیش‌‭ ‬رو‭ ‬به‌نظر‭ ‬می‌رسد‭ ‬سرنوشت‭ ‬بهتری‭ ‬در‭ ‬انتظار‭ ‬میراث‭ ‬بر‭ ‬جای‭ ‬مانده‭ ‬نیست‭.‬

بافت‭ ‬تاریخی‭ ‬بیرجند‭ ‬از‭ ‬جمله‭ ‬همین‭ ‬میراث‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬با‭ ‬مساحت‭ ‬۴۷‭ ‬هکتار‭ ‬بلاتکلیف‭ ‬مانده‭ ‬و‭ ‬فقط‭ ‬۱۰‭ ‬درصد‭ ‬از‭ ‬آن‭ ‬مرمت‭ ‬شده‭ ‬است،‭ ‬درحالی‌که‭ ‬نتایج‭ ‬یک‭ ‬پژوهش‭ ‬در‭ ‬نشریۀ‭ ‬‮«‬تحقیقات‭ ‬کاربردی‭ ‬علوم‭ ‬جغرافیایی‮»‬‭ ‬نشان‭ ‬می‌دهد‭ ‬با‭ ‬استفاده‭ ‬از‭ ‬تجارب‭ ‬احیای‭ ‬‌شهر‭ ‬‮«‬پنسیکولا‮»‬‭ ‬در‭ ‬اسپانیا‭ ‬می‌توان‭ ‬به‭ ‬احیای‭ ‬بافت‭ ‬تاریخی‭ ‬بیرجند‭ ‬اقدام‭ ‬کرد‎‭. ‬این‭ ‬رویکرد‭ ‬نه‌تنها‭ ‬دربارۀ‭ ‬بیرجند‭ ‬بلکه‭ ‬دربارۀ‭ ‬سایر‭ ‬بافت‌های‭ ‬تاریخی‭ ‬کشور‭ ‬هم‭ ‬اجرا‭ ‬نشده‭ ‬است‭ ‬و‭ ‬این‭ ‬میراث‭ ‬تاریخی‭ ‬نه‭ ‬احیا‭ ‬می‌شوند‭ ‬و‭ ‬نه‭ ‬با‭ ‬پیشرفت‭ ‬تکنولوژی،‭ ‬به‌روزرسانی‭. ‬این‭ ‬درحالی‌است‭ ‬که‭ ‬از‭ ‬اوایل‭ ‬دهۀ‭ ‬90‭ ‬میلادی،‭ ‬علم‭ ‬و‭ ‬هنر‭ ‬تجربه‌نگری‭ ‬و‭ ‬استفاده‭ ‬از‭ ‬تجارب‭ ‬فنی‭ ‬و‭ ‬عملیاتی‭ ‬در‭ ‬بسیاری‭ ‬از‭ ‬کشورهای‭ ‬توسعه‌یافته‭ ‬در‭ ‬حال‭ ‬اجرا‭ ‬و‭ ‬احیای‭ ‬بافت‌های‭ ‬تاریخی‭ ‬است‭.‬

نگرش‭ ‬بدون‭ ‬‌اثر‭ ‬به‭ ‬بافت‌های‭ ‬تاریخی

اولین‭ ‬اقدامات‭ ‬برای‭ ‬احیای‭ ‬بافت‭ ‬تاریخی‭ ‬شهر‌های‭ ‬جهان‭ ‬حدود‭ ‬150‭ ‬سال‭ ‬قبل‭ ‬از‭ ‬اروپای‭ ‬غربی‭ ‬به‌ویژه‭ ‬کشور‌‌های‭ ‬فرانسه‭ ‬و‭ ‬انگلیس‭ ‬آغاز‭ ‬شد‭ ‬و‭ ‬در‭ ‬ایران‭ ‬هم‭ ‬از‭ ‬سال‭ ‬1350‭. ‬اما‭ ‬با‭ ‬گذشت‭ ‬بیش‭ ‬از‭ ‬پنج‌دهه‭ ‬بافت‌‌های‭ ‬تاریخی‭ ‬به‭ ‬ناکارآمدترین‭ ‬بخش‭ ‬شهرهای‭ ‬کشور‭ ‬تبدیل‭ ‬شده‌اند‭ ‬و‭ ‬از‭ ‬یک‌سو‭ ‬با‭ ‬مشکلات‭ ‬کالبدی،‭ ‬عملکردی،‭ ‬ترافیکی‭ ‬و‭ ‬زیست‌محیطی‭ ‬دست‌وپنجه‭ ‬نرم‭ ‬می‌کنند‭ ‬و‭ ‬در‭ ‬سوی‭ ‬دیگر‭ ‬مهمترین‭ ‬پتانسیل‭ ‬برای‭ ‬استفاده‭ ‬از‭ ‬زمین‭ ‬برای‭ ‬اسکان‭ ‬جمعیت،‭ ‬تأمین‭ ‬فضا‌‌های‭ ‬باز‭ ‬و‭ ‬خدماتی‭ ‬و‭ ‬نیز‭ ‬بهبود‭ ‬محیط‌‭ ‬زیست‭ ‬شهرها‭ ‬به‌شمار‭ ‬می‌روند‭.‬

پژوهش‭ ‬‮«‬استفاده‭ ‬از‭ ‬تجارب‭ ‬احیای‭ ‬‌پنسیکولا‭ ‬در‭ ‬بیرجند‮»‬‭ ‬اعلام‭ ‬کرده‭ ‬است‭ ‬از‭ ‬میان‭ ‬28‭ ‬سناریوی‭ ‬کلیدی‭ ‬مطرح‌شده‭ ‬در‭ ‬احیای‭ ‬بافت‭ ‬تاریخی‭ ‬بیرجند‭ ‬با‭ ‬تطابق‭ ‬شهر‭ ‬تاریخی‭ ‬اسپانیا،‭ ‬10‭ ‬سناریوی‭ ‬مشترک‭ ‬وجود‭ ‬دارد‭ ‬که‭ ‬می‌توان‭ ‬از‭ ‬آنها‭ ‬بهره‭ ‬برد

مدت‌هاست‭ ‬کارشناسان،‭ ‬استفاده‭ ‬از‭ ‬تجارب‭ ‬فنی‭ ‬و‭ ‬عملیاتی‭ ‬سایر‭ ‬کشورها‭ ‬در‭ ‬حفظ‭ ‬بافت‌های‭ ‬تاریخی‭ ‬را‭ ‬کاربردی‭ ‬و‭ ‬مؤثر‭ ‬می‌دانند‭ ‬و‭ ‬این‭ ‬رویکرد‭ ‬در‭ ‬اکثر‭ ‬کشور‌‌های‭ ‬توسعه‌یافته‭ ‬جریان‭ ‬دارد‭. ‬برخی‭ ‬مطالعات‭ ‬نشان‭ ‬می‌دهد‭ ‬این‭ ‬تطابق‭ ‬در‭ ‬برخی‭ ‬بافت‌های‭ ‬تاریخی‭ ‬کشور‭ ‬از‭ ‬جمله‭ ‬بیرجند‭ ‬وجود‭ ‬دارد‭. ‬پژوهش‭ ‬‮«‬استفاده‭ ‬از‭ ‬تجارب‭ ‬احیای‭ ‬‌پنسیکولا‭ ‬در‭ ‬بیرجند‮»‬‭ ‬نیز‭ ‬اعلام‭ ‬کرده‭ ‬است‭ ‬از‭ ‬میان‭ ‬28‭ ‬سناریوی‭ ‬کلیدی‭ ‬مطرح‌شده‭ ‬در‭ ‬احیای‭ ‬بافت‭ ‬تاریخی‭ ‬بیرجند‭ ‬با‭ ‬تطابق‭ ‬شهر‭ ‬تاریخی‭ ‬اسپانیا،‭ ‬10‭ ‬سناریوی‭ ‬مشترک‭ ‬وجود‭ ‬دارد،‭ ‬از‭ ‬جمله‭: ‬توانایی‭ ‬مالی‭ ‬شهروندان،‭ ‬عملکرد‭ ‬شهرداری،‭ ‬ضوابط‭ ‬و‭ ‬مقررات‭ ‬ویژۀ‭ ‬بافت‌‌های‭ ‬فرسوده‭ ‬و‭ ‬تاریخی،‭ ‬میزان‭ ‬سواد‭ ‬و‭ ‬آگاهی‭ ‬عمومی،‭ ‬تراکم‭ ‬جمعیت،‭ ‬قیمت‭ ‬زمین،‭ ‬ضوابط‭ ‬طرح‭ ‬تفصیلی،‭ ‬تجانس‭ ‬فرهنگی‭ ‬محدوده‭ ‬با‭ ‬بافت‌‌های‭ ‬مجاور،‭ ‬تمایل‭ ‬به‭ ‬سرمایه‌گذاری‭ ‬در‭ ‬محدوده‭ ‬و‭ ‬تعدد‭ ‬مراکز‭ ‬تصمیم‌گیری‭.‬

‮«‬پنسیکولا‮»‬‭ ‬چگونه‭ ‬زنده‭ ‬شد؟

چندی‭ ‬پیش‭ ‬‮«‬ماریا‭ ‬ژوزفا‭ ‬بالاگوئر‭ ‬دکایار‮»‬‭ ‬معمار‭ ‬و‭ ‬مدرس‭ ‬دانشگاه‭ ‬‮«‬پلی‌تکنیک‭ ‬والنسیا‮»‬‭ ‬دربارۀ‭ ‬احیای‭ ‬بافت‭ ‬تاریخی‭ ‬‮«‬پنسیکولا‮»‬‭ ‬در‭ ‬اسپانیا‭ ‬گفته‭ ‬بود‭: ‬‮«‬این‭ ‬شهر‭ ‬دفاعی‭ ‬با‭ ‬بناهای‭ ‬قلعه‌‌مانند‭ ‬و‭ ‬استحکامات‭ ‬و‭ ‬دیوارهای‭ ‬دفاعی‭ ‬اطراف‭ ‬آن‭ ‬در‭ ‬قرن‭ ‬سیزدهم‭ ‬میلادی‭ ‬احداث‭ ‬شد،‭ ‬اما‭ ‬در‭ ‬قرن‭ ‬بیستم‭ ‬رشد‭ ‬ساخت‌وسازها‭ ‬در‭ ‬اطراف‭ ‬آن‏‭ ‬هویت‭ ‬ابتدایی‭ ‬شهر‭ ‬را‭ ‬مخدوش‭ ‬کرد‭. ‬یکی‭ ‬از‭ ‬پیش‌اقدامات‭ ‬برای‭ ‬احیای‭ ‬بافت‭ ‬تاریخی‭ ‬‌پنسیکولا،‭ ‬افزایش‭ ‬آگاهی‭ ‬دربارۀ‭ ‬نحوۀ‭ ‬مداخلات‭ ‬و‭ ‬مرمت‭ ‬این‭ ‬مجموعه‭ ‬برای‭ ‬بخش‌های‭ ‬مختلف‭ ‬بود‭ ‬و‭ ‬اینکه‭ ‬برای‭ ‬هر‭ ‬بخش‭ ‬بافت‭ ‬تاریخی،‭ ‬ملاک‭ ‬ارزش‭ ‬تاریخی‭ ‬یا‭ ‬فاقد‭ ‬این‭ ‬ارزش‭ ‬تعیین‭ ‬شد‭.‬‮»‬

به‭ ‬گفتۀ‭ ‬‮«‬دکایار‮»‬،‭ ‬‮«‬تعیین‭ ‬شد‭ ‬که‭ ‬چه‭ ‬قسمت‌هایی‭ ‬مربوط‭ ‬به‭ ‬میراث‭ ‬است‭ ‬و‭ ‬باید‭ ‬ترمیم‭ ‬شود‭ ‬و‭ ‬چه‭ ‬قسمت‌هایی‭ ‬فاقد‭ ‬این‭ ‬ارزش‭ ‬است‭ ‬و‭ ‬باید‭ ‬از‭ ‬چه‭ ‬معیارهایی‭ ‬برای‭ ‬هماهنگی‭ ‬با‭  ‬فرم‭ ‬کلی‭ ‬بافت‭ ‬پیروی‭ ‬شود‭. ‬در‭ ‬ادامه‭ ‬هم‭ ‬در‭ ‬بخش‌های‭ ‬مختلف،‭ ‬کاربری‌هایی‭ ‬متناسب‭ ‬با‭ ‬نوع‭ ‬گردشگران‭ ‬بازدید‌کننده‭ ‬تعیین‭ ‬شد‭ ‬که‭ ‬از‭ ‬آن‭ ‬جمله‭ ‬می‌توان‭ ‬به‭ ‬احداث‭ ‬کتابخانه‭ ‬برای‭ ‬گردشگران‭ ‬فرهنگی‭ ‬اشاره‭ ‬کرد‭.‬‮»‬

تأمین‭ ‬بودجه،‭ ‬یکی‭ ‬از‭ ‬مهمترین‭ ‬فاکتورهای‭ ‬تداوم‭ ‬باززنده‌سازی‭ ‬بافت‌های‭ ‬تاریخی‭ ‬به‌شمار‭ ‬می‌رود‭ ‬و‭ ‬دربارۀ‭ ‬‮«‬پنسیکولا‮»‬‭ ‬هم‭ ‬این‭ ‬مسئله‭ ‬وجود‭ ‬داشت‭. ‬دکایار‭ ‬تأکید‭ ‬می‌کند‭ ‬نقشۀ‭ ‬استراتژیک‭ ‬به‭ ‬آنها‭ ‬کمک‭ ‬کرد‭ ‬تا‭ ‬در‭ ‬زمان‭ ‬کمبود‭ ‬بودجه،‭ ‬کارهای‭ ‬کوچکتری‭ ‬را‭ ‬که‭ ‬مشخص‭ ‬شده‭ ‬بود،‭ ‬انجام‭ ‬دهند‭ ‬و‭ ‬درنتیجه‭ ‬توقفی‭ ‬در‭ ‬اجرا‭ ‬نداشته‭ ‬باشند‭. ‬درنهایت،‭ ‬بعد‭ ‬از‭ ‬مرمت‭ ‬و‭ ‬احیای‭ ‬این‭ ‬مجموعۀ‭ ‬تاریخی‭ ‬نه‌تنها‭ ‬گردشگری‭ ‬و‭ ‬صنعت‭ ‬توریسم‭ ‬توسعه‌‭ ‬یافته‭ ‬که‭ ‬توجه‭ ‬بسیاری‭ ‬از‭ ‬کارگردان‌ها،‭ ‬فیلمساز‌ها‭ ‬و‭ ‬هنرمندان‭ ‬برای‭ ‬انتخاب‭ ‬این‭ ‬منطقه‭ ‬به‌عنوان‭ ‬لوکیشن‭ ‬جلب‭ ‬شده‭ ‬است‭.‬

رئیس‭ ‬ادارۀ‭ ‬میراث‌فرهنگی،‭ ‬صنایع‌دستی‭ ‬و‭ ‬گردشگری‭ ‬بیرجند‭: ‬برای‭ ‬حفظ،‭ ‬نگهداری،‭ ‬پیشرفت‭ ‬و‭ ‬گسترش‭ ‬بافت‌های‭ ‬تاریخی‭ ‬باید‭ ‬شیوه‌های‭ ‬به‌روزشده‭ ‬اتخاذ‭ ‬شود‭. ‬این‭ ‬محله‌ها‭ ‬باید‭ ‬برای‭ ‬زندگی‭ ‬جدید‭ ‬و‭ ‬نسل‭ ‬جدید‭ ‬مهیا‭ ‬شوند‭. ‬در‭ ‬حال‭ ‬حاضر‭ ‬نه‌تنها‭ ‬بیرجند،‭ ‬بلکه‭ ‬بسیاری‭ ‬از‭ ‬بافت‌های‭ ‬تاریخی‭ ‬کشور‭ ‬در‭ ‬یک‭ ‬دورۀ‭ ‬تاریخی‭ ‬مانده‌اند

چرا‭ ‬بافت‭ ‬تاریخی‭ ‬بیرجند‭ ‬احیا‭ ‬نمی‌شود؟

سؤال‭ ‬اینجاست‭ ‬که‭ ‬چرا‭ ‬این‭ ‬بافت‭ ‬تاریخی‭ ‬با‭ ‬وجود‭ ‬ارزش‌های‭ ‬تاریخی‭ ‬و‭ ‬معماری‌های‭ ‬متفاوت‭ ‬از‭ ‬مناطق‭ ‬مختلف‭ ‬جهان،‭ ‬تاکنون‭ ‬باززنده‌سازی‭ ‬نشده،‭ ‬یا‭ ‬بهره‌‌گیری‭ ‬از‭ ‬تجارب‭ ‬فنی‭ ‬و‭ ‬علمی‭ ‬برای‭ ‬احیای‭ ‬آن‭ ‬مورد‭ ‬توجه‭ ‬نبوده‭ ‬است؟‭ ‬‮«‬محمدعلی‭ ‬جنتی‌فر‮»‬،‭ ‬رئیس‭ ‬ادارۀ‭ ‬میراث‌فرهنگی،‭ ‬گردشگری‭ ‬و‭ ‬صنایع‌دستی‭ ‬شهرستان‭ ‬بیرجند،‭ ‬در‭ ‬گفت‌وگو‭ ‬با‭ ‬‮«‬پیام‭ ‬‌ما‮»‬‭ ‬دراین‌باره‭ ‬توضیح‭ ‬می‌دهد‭.‬

به‭ ‬گفتۀ‭ ‬این‭ ‬مسئول،‭ ‬بافت‭ ‬تاریخی‭ ‬بیرجند‭ ‬با‭ ‬وسعت‭ ‬حدود‭ ‬45‭ ‬هکتار‭ ‬در‭ ‬قالب‭ ‬حریم‭ ‬چند‭ ‬بنای‭ ‬تاریخی‭ ‬حفظ‭ ‬می‌شود‭ ‬و‭ ‬این‭ ‬نشان‭ ‬می‌دهد‭ ‬نگاه‭ ‬به‭ ‬آن‭ ‬منفی‭ ‬نیست،‭ ‬اما‭ ‬نگاه‭ ‬علمی‌ای‭ ‬هم‭ ‬محسوب‭ ‬نمی‌شود‭.‬

او‭ ‬ادامه‭ ‬می‌دهد‭: ‬‮«‬بافت‌های‭ ‬تاریخی‭ ‬در‭ ‬شهرهایی‭ ‬مثل‭ ‬بیرجند‭ ‬زنده‭ ‬هستند‭ ‬و‭ ‬افراد‭ ‬بومی‭ ‬و‭ ‬محلی‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬مناطق‭ ‬به‭ ‬زندگی‭ ‬خودشان‭ ‬ادامه‭ ‬می‌دهند‭ ‬و‭ ‬به‌همین‭ ‬دلیل‭ ‬نیاز‭ ‬به‭ ‬به‌روزرسانی‭ ‬دارند‭ ‬و‭ ‬باید‭ ‬با‭ ‬پیشرفت‌‭ ‬تکنولوژی‌‭ ‬و‭ ‬فناوری‭ ‬جدید،‭ ‬تغییراتی‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬بافت‌ها‭ ‬ایجاد‭ ‬شود‭. ‬این‭ ‬مسئله‭ ‬باعث‭ ‬می‌شود‭ ‬افرادی‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬آن‭ ‬محدوده‭ ‬زندگی‭ ‬می‌کنند،‭ ‬بتوانند‭ ‬هویت‭ ‬محل‭ ‬تاریخی‭ ‬زندگی‭ ‬خود‭ ‬را‭ ‬هم‭ ‬حفظ‭ ‬کنند‭.‬‮»‬

این‭ ‬مسئول‭ ‬به‭ ‬یک‭ ‬دیدگاه‭ ‬اشتباه‭ ‬در‭ ‬حفظ‭ ‬بافت‌های‭ ‬تاریخی‭ ‬هم‭ ‬اشاره‭ ‬می‌کند‭: ‬‮«‬برای‭ ‬حفظ،‭ ‬نگهداری،‭ ‬پیشرفت‭ ‬و‭ ‬گسترش‭ ‬بافت‌های‭ ‬تاریخی‭ ‬باید‭ ‬شیوه‌های‭ ‬به‌روزشده‭ ‬اتخاذ‭ ‬شود‭. ‬این‭ ‬محله‌ها‭ ‬باید‭ ‬برای‭ ‬زندگی‭ ‬جدید‭ ‬و‭ ‬نسل‭ ‬جدید‭ ‬مهیا‭ ‬شوند‭. ‬در‭ ‬حال‭ ‬حاضر‭ ‬نه‌تنها‭ ‬بیرجند،‭ ‬بلکه‭ ‬بسیاری‭ ‬از‭ ‬بافت‌های‭ ‬تاریخی‭ ‬کشور،‭ ‬در‭ ‬یک‭ ‬دورۀ‭ ‬تاریخی‭ ‬مانده‌اند‭ ‬و‭ ‬به‭ ‬مردم‭ ‬هم‭ ‬تأکید‭ ‬می‌شود‭ ‬باید‭ ‬در‭ ‬همان‭ ‬تاریخ‭ ‬و‭ ‬بدون‭ ‬تغییر‭ ‬بمانند‭. ‬بخشی‭ ‬از‭ ‬این‭ ‬نگاه‭ ‬به‭ ‬منشور‭ ‬و‭ ‬قوانین‭ ‬بین‌المللی‭ ‬برمی‌گردد‭ ‬و‭ ‬بخش‭ ‬دیگر‭ ‬ناشی‭ ‬از‭ ‬ضوابط‭ ‬سختگیرانه‭ ‬و‭ ‬بدون‭ ‬ریسک‭ ‬میراث‌فرهنگی‭ ‬و‭ ‬مجموعه‌های‭ ‬متولی‭ ‬حفظ‭ ‬بافت‌های‭ ‬تاریخی‭ ‬است‭.‬‮»‬

جنتی‌فر‭ ‬نبود‭ ‬مطالعاتی‭ ‬برای‭ ‬تغییر‭ ‬این‭ ‬نگرش‭ ‬را‭ ‬یکی‭ ‬از‭ ‬مشکلات‭ ‬می‌داند‭ ‬و‭ ‬می‌گوید‭: ‬‮«‬البته‭ ‬در‭ ‬برخی‭ ‬دانشگاه‌ها‭ ‬از‭ ‬جمله‭ ‬هنر‭ ‬اصفهان‭ ‬و‭ ‬تهران،‭ ‬تعدادی‭ ‬از‭ ‬مقالات‭ ‬و‭ ‬پایان‌نامه‌ها‭ ‬به‭ ‬این‭ ‬موضوع‭ ‬پرداخته‌اند‭ ‬و‭ ‬تأکید‭ ‬می‌کنند‭ ‬تغییر‭ ‬نگرش‭ ‬و‭ ‬به‌روزسانی‭ ‬سیاست‌های‭ ‬حفظ‭ ‬بافت‌های‭ ‬تاریخی‭ ‬مشروط‭ ‬به‭ ‬حفظ‭ ‬هویت‭ ‬و‭ ‬تاریخ‭ ‬آنها‭ ‬ضرورت‭ ‬دارد‭.‬‮»‬

رئیس‭ ‬ادارۀ‭ ‬میراث‌فرهنگی،‭ ‬صنایع‌دستی‭ ‬و‭ ‬گردشگری‭ ‬بیرجند‭ ‬در‭ ‬پاسخ‭ ‬به‭ ‬این‭ ‬سؤال‭ ‬که‭ ‬چرا‭ ‬با‭ ‬وجود‭ ‬مطالعات‭ ‬شاخص‭ ‬دربارۀ‭ ‬تشابه‭ ‬اجرای‭ ‬طرح‌‭ ‬باززنده‌سازی‭ ‬بیرجند‭ ‬شبیه‭ ‬به‭ ‬‮«‬‌پنسیکولا‮»‬‭ ‬این‭ ‬مسئلۀ‭ ‬مورد‭ ‬غفلت‭ ‬قرار‭ ‬گرفته،‭ ‬عنوان‭ ‬می‌کند‭: ‬‮«‬دربارۀ‭ ‬بافت‭ ‬تاریخی‭ ‬بیرجند‭ ‬مقاومت‌هایی‭ ‬از‭ ‬سوی‭ ‬مردم،‭ ‬مسئولان‭ ‬و‭ ‬دستگاه‌های‭ ‬متولی‭ ‬وجود‭ ‬دارد‭. ‬میراث‌فرهنگی‭ ‬هم‭ ‬چارچوب‌های‭ ‬تعریف‌شده‌ای‭ ‬دارد‭ ‬و‭ ‬براساس‭ ‬آن‭ ‬عمل‭ ‬می‌کند؛‭ ‬به‌نوعی‭ ‬یخ‌زدگی‭ ‬و‭ ‬قفل‌کردن‭ ‬بنای‭ ‬تاریخی‭ ‬در‭ ‬یک‭ ‬حالت‭ ‬خاص‭ ‬وجود‭ ‬دارد‭. ‬تا‭ ‬زمانی‭ ‬که‭ ‬تغییر‭ ‬نگرش‭ ‬و‭ ‬پیشرفت‭ ‬صورت‭ ‬نگیرد،‭ ‬نباید‭ ‬چنین‭ ‬انتظاری‭ ‬هم‭ ‬داشت‭.‬‮»‬

جنتی‌فر‭ ‬البته‭ ‬استفاده‭ ‬از‭ ‬تجربه‌های‭ ‬فنی‭ ‬و‭ ‬علمی‭ ‬دیگر‭ ‬کشورها‭ ‬را‭ ‬مؤثر‭ ‬می‌داند‭ ‬و‭ ‬تأکید‭ ‬می‌کند‭ ‬که‭ ‬چنین‭ ‬مطالعاتی‭ ‬قطعاً‭ ‬تأثیرگذار‭ ‬است،‭ ‬اما‭ ‬باید‭ ‬این‭ ‬شباهت‌ها‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬اثبات‭ ‬برسانیم‭ ‬و‭ ‬مستند‭ ‬کنیم‭: ‬‮«‬این‭ ‬مطالعات‭ ‬اگر‭ ‬دقیق‭ ‬باشد‭ ‬و‭ ‬شواهدشان‭ ‬را‭ ‬اثبات‭ ‬کنیم،‭ ‬می‌توان‭ ‬نه‌تنها‭ ‬از‭ ‬تجربۀ‭ ‬اسپانیا‭ ‬بلکه‭ ‬سایر‭ ‬کشورها‭ ‬از‭ ‬جمله‭ ‬مراکش‭ ‬هم‭ ‬بهره‭ ‬برد‭. ‬دراین‌باره‭ ‬شاید‭ ‬بتوان‭ ‬خواهرخواندگی‭ ‬را‭ ‬برقرار‭ ‬اجرا‭ ‬کرد‭ ‬و‭ ‬در‭ ‬معرفی،‭ ‬تبلیغات‭ ‬و‭ ‬ضوابطی‭ ‬که‭ ‬باید‭ ‬برای‭ ‬نگهداری،‭ ‬احیا‭ ‬و‭ ‬باززنده‌سازی‭ ‬این‭ ‬بافت‭ ‬تاریخی‭ ‬وجود‭ ‬داشته‭ ‬باشد،‭ ‬نگاه‭ ‬سایر‭ ‬دستگاه‌ها‭ ‬را‭ ‬ویژه‌تر‭ ‬جلب‭ ‬کرد‭.‬‮»‬

این‭ ‬مسئول‭ ‬تأکید‭ ‬می‌کند‭ ‬نکات‭ ‬مشترکی‭ ‬در‭ ‬بافت‭ ‬تاریخی‭ ‬بیرجند‭ ‬و‭ ‬شهرهای‭ ‬دیگری‭ ‬در‭ ‬جهان‭ ‬وجود‭ ‬دارد‎؛‭ ‬بیرجند‭ ‬جزو‭ ‬شهرهایی‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬گذشته‭ ‬در‭ ‬مسیر‭ ‬تجارت‭ ‬ادویه‭ ‬و‭ ‬بنابه‭ ‬گفتۀ‭ ‬برخی‭ ‬در‭ ‬مسیر‭ ‬راه‌های‭ ‬فرعی‭ ‬جاده‭ ‬ابریشم‭ ‬قرار‭ ‬داشته‭. ‬به‌همین‭ ‬دلیل‭ ‬علاوه‌بر‭ ‬معماری‭ ‬کویر‭ ‬و‭ ‬ایرانی،‭ ‬معماری‌‭ ‬دیگر‭ ‬کشورها‭ ‬هم‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬شهر‭ ‬دیده‭ ‬می‌شود،‭ ‬از‭ ‬جمله‭ ‬باغ‌هایی‭ ‬که‭ ‬فرم‭ ‬آ‌نها‭ ‬برگرفته‭ ‬از‭ ‬باغ‌های‭ ‬هرات‭ ‬افغانستان‭ ‬است،‭ ‬یا‭ ‬تزئیناتی‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬معماری‌های‭ ‬هند‭ ‬استفاده‭ ‬می‌شده،‭ ‬یا‭ ‬طاق‌هایی‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬معماری‭ ‬حوزۀ‭ ‬جنوب‭ ‬خلیج‌فارس،‭ ‬سوریه‭ ‬و‭ ‬لبنان‭ ‬وجود‭ ‬داشته‭ ‬است‭.‬

به‭ ‬گفتۀ‭ ‬جنتی‌فر،‭ ‬بیرجند‭ ‬تنها‭ ‬شهر‭ ‬کشور‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬نوعی‭ ‬تزئین‭ ‬روی‭ ‬دیوارها‭ ‬را‭ ‬با‭ ‬استفاده‭ ‬از‭ ‬پارچه‌های‭ ‬نقاشی‌شده‭ ‬به‌شکل‭ ‬کاغذدیواری‭ ‬مرسوم‭ ‬امروز‭ ‬دارد‭ ‬و‭ ‬این‭ ‬هنر‭ ‬در‭ ‬هند‭ ‬و‭ ‬برخی‭ ‬کشورهای‭ ‬اروپایی‭ ‬وجود‭ ‬داشته‭ ‬است‭.‬

‭***‬

افزایش‭ ‬آگاهی،‭ ‬ضرورت‭ ‬حفظ‭ ‬آثار‭ ‬تاریخی‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬می‌تواند‭ ‬باعث‭ ‬بقای‭ ‬تاریخ‭ ‬شود‭. ‬این‭ ‬تدبیر‭ ‬در‭ ‬کشورهای‭ ‬دیگر‭ ‬منجر‭ ‬به‭ ‬نتیجه‭ ‬شده‭ ‬و‭ ‬نیازی‭ ‬به‭ ‬پیمودن‭ ‬راه‭ ‬از‭ ‬ابتدا‭ ‬نیست‭. ‬آنها‭ ‬فرهنگ‌سازی‭ ‬و‭ ‬افزایش‭ ‬آگاهی‭ ‬عمومی‭ ‬را‭ ‬یکی‭ ‬از‭ ‬راهبردهای‭ ‬استراتژیک‭ ‬احیای‭ ‬بافت‌های‭ ‬تاریخی‭ ‬قرار‭ ‬داده‌اند‭. ‬تجربۀ‭ ‬باززنده‌سازی‭ ‬‌‮«‬پنسیکولا‮»‬‭ ‬هم‭ ‬نشان‭ ‬می‌دهد‭ ‬طرح‌های‭ ‬بزرگ‭ ‬با‭ ‬برنامه‌ریزی‭ ‬استراتژیک‭ ‬قابل‭ ‬انجام‭ ‬است‭ ‬و‭ ‬حتی‭ ‬کمبود‭ ‬بودجه‭ ‬هم‭ ‬می‌تواند‭ ‬مدیریت‭ ‬شود؛‭ ‬اما‭ ‬باید‭ ‬نگرش‭ ‬سختگیرانه‌تری‭ ‬نسبت‭ ‬به‭ ‬حفظ‭ ‬بافت‌های‭ ‬تاریخی‭ ‬ایجاد‭ ‬شود‭ ‬تا‭ ‬این‭ ‬مناطق،‭ ‬هم‭ ‬از‭ ‬ظرفیت‌های‭ ‬گردشگری‭ ‬خود‭ ‬بهره‌مند‭ ‬شوند،‭ ‬هم‭ ‬محلی‭ ‬مناسب‭ ‬برای‭ ‬زندگی‭ ‬باتوجه‌به‭ ‬تغییرات‭ ‬به‌روز‭ ‬باشند‭.‬