گفتوگو با مدیر امور عمرانی سد چمشیر
هر کس بخواهد مطالعه را میدهیم بخواند
وزارت نیرو وقتی دارد آبگیری میکند یعنی مسئولیتش را میپذیرد
۲۶ آذر ۱۴۰۱، ۹:۳۴
ساخت سد چمشیر فاجعه است یا دستاورد؟ این پرسشی است که پیش از این هم کوشیدهایم از خلال توضیحات کارشناسان مستقل و مجریان طرح جوابی برایش بیابیم. اظهار نگرانی برخی از کارشناسان و فعالان محیط زیست درباره تبعات آبگیری سد چمشیر در روزهای اخیر به اوج خودش رسیده است. منتقدان با استناد به بندهایی از یکی از گزارشهای مرکز پژوهشهای مجلس، گزارش زمینشناسی شرکت ملی نفتخیز جنوب و برخی مستندات دیگر ادعاهایی را درباره اثر احداث سد بر شور شدن آب مخزن و پیامدهای دیگر مطرح کردهاند. آنها میگویند مسئولان فعلا باید آبگیری سد را متوقف کنند تا مطالعات تکمیلی انجام گیرد. در مقابل وزارت نیرو و بهطور مشخص کارشناسان شرکت آب و نیروی ایران که متولی احداث این سد بوده ادعاهای منتقدان را رد میکنند. مهدی حاجیکاظم، مدیر امور عمرانی سد چمشیر، یکی از مدافعان سد است و قویا تاکید دارد تمامی مراحل مطالعات علمی احداث سد طی شده است و آبگیری آن هیچ مشکلی به وجود نمیآورد. حاجیکاظم با هماهنگی روابط عمومی شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران، تقاضای گفتوگو با «پیام ما» را پذیرفت. او دانشآموخته کارشناسی ارشد مهندسی عمران گرایش زلزله است و در ابتدای گفتوگوی یک ساعت و چهل دقیقهای تاکید کرد که صرفا به سوالات فنی درباره سد پاسخ میدهد و درباره سیاستگذاری سدسازی در کشور اظهار نظر نمیکند.
اطلاع دارید که این روزها نگرانیهای فعالان محیط زیست درباره پیامدهای آبگیری سد چمشیر به اوج خودش رسیده است. آیا نمیشد مکانیزمی طراحی کنید که دغدغه فعالان محیط زیست و افکار عمومی کم شود؟
هجمهها شکلهای مختلف دارد. یک سری دوستان محیط زیست هستند و یک سری دوستان فنی. دوستان محیط زیستی اساسا با سدسازی مشکل دارند. میگویند بگذاریم طبیعت رودخانه حفظ شود. یک عده هم نقدهای تکنیکال دارند. رودخانه زهره، یک رودخانه وحشی است. اکثر آورد رودخانه در چند سیل اتفاق میافتد. مطالعاتی هم که در دهه هفتاد آغاز شده به همین دلیل بوده است. حیف است با توجه به اقلیم خشک بتوانیم آب را مدیریت و استفاده کنیم. شرکت رویان مطالعات مفصلی انجام داده و سازمان محیط زیست هم بعد از مطالعه مجوز مشروط داده است. یعنی مشروط کردهاند به یک سری کارها که در حین کار یا بعد از آن انجام شود. البته این مشروط بودن مربوط به ماهیت سد نیست بلکه فقط شروطی است که باید رعایت شود. در حین اجرا 25 گزارش تهیه کردهایم و به سازمان محیط زیست دادهایم.
بله اصلا مگر می شود وجود سازند گچساران را انکار کرد. اما در مدل سازی ها ما دست بالا را گرفتیم و نتایج نشان داد که اثری بر کیفیت آب ندارد. ما باید درباره هر چیزی منطقی حرف بزنیم. چم شیر این همه پشتوانه مطالعاتی دارد از دهه 70. برخی می خواهند پروژه را بزنند از هر ابزاری استفاده می کنند. من این را در جلسه با کمیسیون اصل 90 مجلس هم گفتم. فلاسفه می گویند بزرگترین خصیصه انسان جوانمردی است
بخشی از فعالان محیط زیست نقدی که به شما دارند این است که میگویند که نیازی نبوده رودخانه سیلابی و وحشی را بخواهیم مهار کنیم. میگویند چه کسی گفته باید جلوی سیلاب را گرفت.
خب این همان گروهی است که با سدسازی مخالفند. کشور باید درباره این سیاست یک بار برای همیشه تصمیم بگیرد که آیا ما سدسازی میخواهیم یا نه. برخی از دوستان محیط زیستی میگویند اصلا شما پشت سد آب مقطر هم جمع کنید فایده ندارد. کشور باید درباره این موضوع کلان تصمیم بگیرد. من اصلا میگویم دوستان محیط زیستی درست میگویند که ریزموجودات از بین میروند. خب شفاف همین را بگویند اما نگویند آب شور میشود. نکته جالب این است که اصلا سد چمشیر برای کنترل شوری ساخته شده است. از اهداف سد چمشیر کنترل شوری بوده است. الان فضا را طوری ترسیم میکنند که انگار ما از شوری خبر نداشتهایم. رودخانه زهره هر سال، به مدت سه ماه و نیم و به میزان هفتاد سیلابی است. هشت ماه هم آبی کمکیفیت و با دبی پایین دارد. آورد یک سال اخیر آبی 700 میلیون مترمکعب آب بوده است. در محل سد چمشیر آورد متوسط یک میلیارد و هفتصد است. در دی ماه 200 میلیون مترمکعب در سه روز عبور کرده و به دریا ریخته است. اما کشاورزان پاییندست چقدر از این آب میتواند استفاده کنند؟
با توجه بحثها، پاییندست را هم داریم مطالعه میکنیم تا پساب و نوع کشت و شیوه آبیاری را شناسایی کنیم. مشاور گزارشی تهیه کرده است که بر اساس آن هندیجان و زیدون با مشکل آب روبهرو هستند. این آب علاوه بر اینکه استفاده نمیشود موجب تخریب زمینها هم میشود. منتقدان گفتهاند حیف است که آب با ایسی 900 هدر برود. در زمان کمآبی ایسی آب در هندیجان به 9000 میرسد. اگر میخواهیم در این شرایط 200 میلیون مترمکعب آب را بگذاریم از دست برود خب بگذاریم برود. کشور تصمیم بگیرد، عیبی ندارد. دوستان محیط زیستی میگویند با توسعه کشاورزی مشکل داریم. خب جواب این را در مجموعه آب و نیرو نباید بدهیم. این امر به سیاستگذاری کلان کشور بر میگردد. پدید آمدن داعش و رشد آن، ناشی از خشکسالی و کوچ کشاورزان بود. این را از موضع شخصی میگویم. شاید من در مقام محیط زیستی حرفم درست باشد «اگر سیل را رها نکنیم میکروارگانیسمها از دست میروند». خب این دغدغه هم میتواند در جای خودش درست باشد. اما آیا به سرنوشت کشاورزی که آب ندارد نباید فکر کنیم؟
اگر همین کشاورزان به شهرها مهاجرت کنند، همین دوستان فعال محیط زیست معترض این قضیه نیستند؟ بنابراین مزایا و معایب این طرح بررسی شده است. وقتی در بحث تکنیکال در کشور کمبود آب داریم، چطور میتوانیم بگوییم این آب رها شود و برود؟
همانطور که مخالفان سرسختی داریم که تحت هر شرایطی با سدسازی مخالف هستند، یک تفکر هم در جهان و ایران وجود دارد که تحت هر شرایطی موافق سدسازی هستند.
نه اصلا اینطور نیست…
اجازه بدهید حرفم را تکمیل کنم. یک جریان سومی هم هست که میگوید سد میتواند مواهب داشته باشد اما باید گزینه اول نباشد و اصول سفت و سختی هم برای ساختش باید رعایت شود.
من درباره جامعه مهندسی نمیتوانم صحبت کنم. به عنوان مطلع عرض میکنم رویکرد شرکت آب و نیرو در گروه دوم نیست. ما در گروه سوم هستیم.
بسیار خب. شما میدانید که وقتی سدی میخواهد ساخته شود باید ملاحظات محیط زیستی و اجتماعی برایش رعایت شود. یکی از آن ملاحظات ارتباط مستمر میان سدساز و ذینفعان است. آیا نباید این مطالعاتی که از آن حرف میزنید. در اختیار عموم بگذارید؟ کاری که در بسیاری از کشورهای جهان اتفاق میافتد.
این در حوزه کاری من نیست. اطلاعرسانی وظیفه بخشهای دیگر است. من عنوانم را عرض کردم که مسئول امور عمرانی سد چمشیر هستم. شما میفرمایید چرا به مردم نمیگویید؟ کار من این نیست که بیایم این را بگویم.
من درباره شخص شما حرف نمیزنم. درباره کل پروژه حرف میزنم. اینکه بالاخره باید مکانیزمی برای ارتباط با ذینفعان وجود داشته باشد و به طور شفاف بدانند که قرار است چه طرحی با چه مشخصاتی اجرا شود.
بله باید انجام شود من هم قبول دارم. درباره همین سد هم انجام شده است.
الان مطالعات سد در دسترس عموم است؟
سد چمشیر در کهگیلویه و بویراحمد ساخته میشود اما عمده ذینفعانش در استان خوزستان هستند. این را به عنوان مطلع عرض میکنم که مثلا ما در آب و نیرو یک پروژه داریم به نام سد آبریز. ذینفعانش درِ شرکت ما را از پاشنه درآوردهاند که چرا نمیآیید این سد را اجرا کنید. میگوییم بگذارید ملاحظات علمی رعایت شود، عجله نکنید. ذینفعان هر طرح خودشان از ابتدای آن در جریان این مسایل هستند.
عرض من این است چرا مطالعات احداث چمشیر را منتشر نمیکنید؟
منتشر یعنی چی؟ همه جا هست.
کجاست؟ چرا در سایت سد چمشیر اصلا دیده نمیشود؟
نه شما بحث را طور دیگری مطرح کردید. مطالعات را حتی یک شرکت نمیتواند در اختیار شرکت دیگری بگذارد. شما بروید بخشنامههای نظام فنی اجرایی کشور را بخوانید. اینطور نیست که بشود مطالعات را چاپ و منتشر کرد. من تصور کردم شما می گویید چرا چاپ نمیکنید که خب این کار ما نیست و مرسوم هم نیست.
منظورم این است که مطابق قانون دسترسی آزاد به اطلاعات در دسترس عمومی قرار بگیرد و ذینفعان، کارشناسان، روزنامهنگاران و… بتوانند آن را بخوانند.
ما برای شفافسازی به استادان دانشگاه نامه زدهایم که دفتر ما به روی همه باز است؛ بیایید اسناد را بخوانید. برخی از استادان هم آمدند و خواندند. آقای دکتر بیتاللهی جزو منتقدان ما بودند. اما آمدند و به دقت اسناد را مطالعه کردند و اگر الان از ایشان بپرسید متوجه میشوید که نظرشان تغییر کرده است. هر کسی بگوید گزارشهای سد را میخواهد بخواند گزارشها را در اختیارشان قرار میدهیم.
یعنی هر کسی بیاید در اختیارش میگذارید؟
بله همین الان اگر شما هم وقت داشته باشید میتوانید بیایید بخوانید. ولی فضا اینگونه نیست که همه مخالفان مطالعات را بخوانند.
خب برویم سراغ مرور برخی از نقدهایی که درباره طرح مطرح است. یکی از نقدهایی که برخی نمایندگان مجلس مطرح کردهاند این است که مطالعات مربوط به تخمین آورد رودخانه قدیمی است و الان کارایی ندارد. آیا این نقد را قبول دارید؟
در کمیسیون اصل 90 مجلس یک بنده خدایی میگفت حالا که دبی آب کم شده دیگر چرا سد را میسازید. خب ما هشتاد درصد سد را ساخته بودیم آیا باید آن را رها کنیم؟ گفتند مطالعه آورد را به روز کنیم که این کار را هم کردیم. طبق مطالعات اولیه آورد بلندمدت رودخانه یک میلیارد و 800 میلیون مترمکعب برآورد شده است. تاکید میکنم این آورد بر اساس الگوی بلندمدت محاسبه شده است. آورد ده سال اخیر هم اضافه کردیم؛ از یک میلیارد و 800 رسیده به یک میلیارد و 700. یعنی در الگوی بلندمدت ما چهار درصد کاهش را شاهدیم. حتی اگر عدد از این هم کمتر بود یعنی همان 700 میلیون پارسال باشد. 200 میلیون مترمکعبش در عرض چند روز آمده و رد شده و رفته است.
مرکز پژوهشهای مجلس اعلام کرده در زمانی که نیروگاه خاموش نباشد کیفیت آب حفظ میشود اما در زمان خاموشی نیروگاه کیفیت آب رها شده در پاییندست فرق میکند؟
برخی میگفتند مخزن ما شور میشود که مرکز پژوهش ها آن بحث را رد میکند. درباره نیروگاه اما تا زمانی که سد تنظیمی پاییندست ساخته نشود ما به صورت پیک کار نمیکنیم. هدف اصلی ما تولید برق نبوده؛ این هدف فرعی بوده که از انرژی استفاده شود. لذا برای کیفیت ما رژیم یکسان رهاسازی را خواهیم داشت. اینطور نیست که دو، سه ساعت رها کنیم و چند ساعت رها نکنیم. با دوستان در مجلس جلسه داریم که این ابهام را هم رفع کنیم.
یکی از مطالعاتی که به طور جدی درباره سد چمشیر اعلام خطر کرده مطالعه زمینشناسی بوده که شرکت ملی نفتخیز جنوب انجام داده و بحث وجود سازند گچساران را مورد اشاره قرار داده است. به طور مشخص این مسئله مطرح شده که این سازند موجب شوری مخزن میشود.
یک نقد این است که سد روی گچساران ساخته شده و میگویند این مترادف با شوری است. اما این گزاره غلط است. دوستان میگویند هفتاد درصد مخزن درگیر سازند گچساران است، در حالی که این عدد هم غلط است. در واقع 50 درصد درگیر گچساران است. دومین اشتباه هم این است که گچساران به تنهایی مشکلی ندارد. چرا که بهطور نمونه، 90 درصد مخزن سد کوثر در تماس با گچساران است. این گزاره کلی که گچساران مترادف با هیولاست، غلط است. در واقع صد و تا 150 متر مخزن اهمیت دارد و پایینتر آن مهم نیست. حوزه زمینشناسی شرکت نفت با زمینشناسی سدسازی متفاوت است. دوستان ما در زمینشناسی سطح، تخصص لازم را در این زمینه ندارند. باید دانست که حفر گمانهها برای صد متر اول اهمیت ندارد.
شما نتایج مطالعات نفت را رد نمیکنید؟
100 درصد رد میکنیم.
شما میگویید چون گمانهها در عمق زمین بوده به این نتایج رسیدهاند؟
نه من چیز دیگری میگویم. داشتم به صورت عمومی این حوزهها را توضیح میدادم. سازند گچساران نفوذناپذیر است. اجازه نفوذ آب در عمق بیش از 100 متر را نمیدهد. با فرض اینکه نفوذ کند چطور بر میگردد. آنها میگویند در 300 متری نمک است، خب این اصلا در مطالعه ما اهمیتی ندارد.
خب شما وجود این نمک را قبول دارید؟
بود و نبودش را باید مطالعه کنیم. اما میخواهم بگویم اصلا اهمیتی برای مطالعات زمینشناسی در سدسازی ندارد. اگر بپذیریم اعدادشان عجیب و غریب است. ما اطلاعات گمانهها را داریم. این اعداد را از یک طریقی گیر آوردیم؛ اصلا اینطور نبوده. اگر به فرض بپذیریم که این اعداد وجود داشته باشد…
عین متن را بخوانم. میگوید 5/5 میلیارد تن نمک را شناسایی کرده که…
خب همین غلط است. 50 کیلومتر مربع مساحت دریاچه ماست. این عدد را در 200 متر که ضرب کنیم یک مکعب در نظر بگیریم. به ازای هر دو تا گمانه باید یک گمانه به نمک برسد. خب این واقعیت ندارد. دوستان نقاطی را میگویند نمک دارد که در آن گیاه وجود دارد. خطاهای فاحش دارد. یا جهل داشتهاند یا عمد داشتهاند.
ترکیب تهیهکنندگان افراد علمی است…
شرکت نفت فضای خودش را دارد. مطالعات سد اینطور نیست. از 400 صفحه، بیست صفحهاش سفید است.
یعنی چه بیست صفحه سفید است؟
یعنی از گزارش 400 صفحهای، 20 صفحهاش سفید است. پرطمطراق بودن گزارش گولتان نزند. اینکه چه شکلهایی قشنگی دارد و …
من گول چیزی را نخوردهام…
شمای نوعی را عرض میکنم. این گزارش بهصورت ویژه بررسی شده و برخی نکاتش برای دوستان زمینشناس ما خندهدار بوده است.
اجازه بدهید یک نکته دیگر گزارش را بخوانم و شما پاسخ دهید.
نه من این گزارش را خواندهام. یک کلام بخواهم بگویم این گزارش غیرعلمی است. باید سوال برای ما پیش بیاید که مگر وزارت نیرو میآید درباره وزارت نفت گزارش تهیه کند و بگوید فلرها دارند گاز را هدر میدهند؟
شما میخواهید آن شایبه را مطرح کنید که وزارت نفت به دنبال منافع چاههایی است که پلمب میشوند؟
من شاید نتوانم بحث را باز کنم. مختصر عرض میکنم که بحثهای تکنیکال را به کار گرفتهاند برای بقیه امور. خواسته دستاویزی شود برای یک سری امور دیگر.
در یکی از نامهها گفته شده که تعدادی از چاههای نفت با آبگیری زیر آب میروند. منظورتان از یک سری امور همین موضوع است؟
بله. همه این مسائل مثل زنجیره به هم متصل است. در سال 1377 صورتجلسه مشترکی بین وزارت نیرو و وزارت نفت تهیه میشود و ارتفاع سد و تراز تاج مشخص میشود. سال 81 دوستان رفتهاند در حریم 150 متر سد چاه زدهاند و استفاده کردهاند. بحث عدمالنفع را مطرح کردهاند. گفتیم خب شما که خودتان در جریان بودهاید. چهار سال بعد از تفاهمنامه مشترک رفتهاید این چاهها را حفر کردهاید. تا الان هم استفاده کردهاید. دوستان بحثهای HSE را مطرح کردهاند که نمیتوان در شرایط فعلی ادامه داد. اینها با هم تنیده شده است.
یعنی تعارض منافع؟
بله تعارض منافع. دوستان میگویند عدمالنفعی از دست میدهیم. در دنیا چاههای مایل میزنند. قرار است بروند در عمق سه هزار متر. مثلثات دبیرستان را دیگر همه بلدند. این را یک خط که بکشیم با یک شیب چند درجه میتوانند بروند عقبتر و برسند زیر. میتوانند صد متر بروند آن طرف تر چاه مایل بزنند.
آدم حیرتزده میشود بعضی وقتها. شما فهرست منتقدان را تهیه کنید هر کدام علیه ادعای دیگری حرف میزند. مرکز پژوهش های مجلس میگوید اصلا نمکی وجود ندارد. اما شرکت نفت مخالف این را میگوید. اغراض را بعضا شفاف نمیگویند. در فضای مهآلود از ظن خودش منتقد شده است. یکی از منتقدان گفته به دروغ بحث نمک را بولد میکنم که حداقل یک سال جلوی سد را بگیرم. بیا شفاف حرف بزن و بگو بذار یک میلیارد متر مکعب بریزد به دریا.
شما می گویید که وجود سازند گچساران کتمان نمی کنید اما با مدل سازی شما نشان می دهد که بر کیفیت آب اثر قابل اعتنایی ندارد. این عبارت ادعای شماست درست است؟
بله اصلا مگر می شود وجود سازند گچساران را انکار کرد. اما در مدلسازیها ما دست بالا را گرفتیم و نتایج نشان داد که اثری بر کیفیت آب ندارد. ما باید درباره هر چیزی منطقی حرف بزنیم. چم شیر این همه پشتوانه مطالعاتی دارد از دهه 70. برخی می خواهند پروژه را بزنند از هر ابزاری استفاده میکنند. من این را در جلسه با کمیسیون اصل 90 مجلس هم گفتم. فلاسفه میگویند بزرگترین خصیصه انسان جوانمردی است.
میگویید منتقدانتان جوانمرد نیستند؟
بخشی از آنها جوانمرد نیستند. منظور من همه منتقدان نیست. مثلا آقای دکتر بیتاللهی منتقد بودند و نشستیم با هم حرف علمی زدیم و فضای منطقی پیش آمد.
آقای حاجی کاظم! به عنوان کسی که از سال 94 در این پروژه کار میکنید. اگر درباره شائبه ای وجود دارد تا زمانی که مکانیزم های اقناع ذینفعان اتفاق نیفتد آن پروژه نمی تواند موفق باشد. سپید بخت شود. شما فرض می کنیم همه توضیحات دقیق و متکی بر مستندات است. شما و همکارانتان آن 90 درصد منتقدان اخلاق مداری که نگران ایران و خوزستان هستند. آیا قبول دارید دست نگه دارید که اقناع اتفاق بیفتد.
تصمیمگیری درباره توقف کار در حیطه مسئولیت من نیست. اما به عنوان یک ایرانی وطن پرست میگویم که واقعا این سد لازم است.
من درباره لزوم سد نپرسیدم. منظورم توقف و گفتوگو با ذینفعان و اقناع علمی منتقدان بود.
گروهی از منتقدان اصلا به اقناع نمیرسند. این ها را نمیتوان اقناع کرد. یکی از دوستان من در فضایی خصوصی با یکی از همین منتقدان سرشناس جلسه گذاشته تا نقدهایش را بشنود. این منتقد گفته من بله من می دانم که مطالعات سد کامل است اما من به نقدهایم ادامه میدهم چون اساسا با سدسازی مخالفم. این فرد را چگونه اقناع کنیم. تولیدکنندگان آن ذهنیت به ما میگویند شما مافیای آب هستید. ما چه مافیایی هستیم که هشتمان گروی نه مان است.
پیوست اجتماعی تهیه کرده اید؟
بله مگر میشود پیوست تهیه نکرده باشیم.
بر اساس این پیوست با ذینفعان گفتوگوی گسترده شده است؟
گفتوگو با ذینفعان یک امر دیگر است. همین الان مطالعات پایین دست را در حال انجام داریم که پس فردا کسی نیاید بگوید ببینید کشاورزان چه چیزی میکاشتند که تبدیل به یونجه شد. داریم شرایط کشاورزان قبل از آبگیری سد چگونه بوده است. همین الان کشاورزان با مشکل آب مواجهاند.
یکی از نقدها به سدهاست این است که حقابه محیط زیست رعایت نمیشود.
من از خیلی از سدها خبر ندارم. ولی ما در این سد ملاحظات را رعایت کرده ایم. این جمله آخر من است نه به عنوان کسی که مسئولیت دارد. من دوست دارم در نقطه حقیقت بایستم. واقعا لزوم این سد در آن منطقه باعث برکت است. خیلی از این مسائل در دعواهای تیمهای فنی هم مطرح بوده.
یعنی ممکن است اصلاح کرده باشید؟
بله اصلاح کردهایم. دانشگاه شیراز را کی به همکاری دعوت کردیم سه سال پیش. دانشگاه تهران را 4 سال پیش به کار گرفتیم. یعنی در زمان اجرا بود که این کار را انجام دادیم. اینگونه نبوده که تمام مطالعات در قفسه چیده باشیم و دیگر کار را تمام شده بدانیم. این از محالات است. چون بخشی از اطلاعات در زمان اجرا به دست میآید و قبلا اصلا به آن اطلاعات دست پیدا نکرده بودید.
آقای محمد فاضلی درباره مسئولیتپذیری در این طرح یادداشتی نوشتهاند؛ اینکه بالاخره باید کسی مسئولیت را قبول کند…
وزارت نیرو وقتی دارد آبگیری میکند یعنی مسئولیتش را میپذیرد. اتفاقا آن متن را من خواندم. دوست عزیز و گرامی کاش این را دو طرفه مینوشتند اگر ادعاهای منتقدان به وقوع نپیوست چه کسی مسئولیت میپذیرد؟ باید آقای فاضلی آن سمتش را هم اشاره میکردند.
برچسب ها:
مطالب مرتبط
نظر کاربران
نظری برای این پست ثبت نشده است.
تبلیغات
وب گردی
- 8 نمایندگی تعمیر پکیج ایران رادیاتور در تهران + اطلاعات تماس
- اسپیکر بلوتوثی ارزان و باکیفیت: کدام مدلها را بخریم
- کیفیت و زیبایی را با خدمات دندانپزشکی دکترتو کلینیک تجربه کنید
- علائم دندان آسیاب درآوردن کودکان چیست؟ 5 علائم + راه تسکین
- اجاق گازهای ﺧﺎﻧﮕﯽ بدون ترموکوپل توقیف و جمعآوری میشود
- معرفی تورهای خارجی ارزان
- آلبوم جدید مُجال ظرفیت جدی و جدیدی از موسیقی را فریاد میزند!
- آیا مشاوره حقوقی تلفنی کاربردی است؟
- برونشیت کودکان چیست و چه علائمی دارد؟
- برگزیدگان اجلاس توسعه نرمافزار ایران (۲۰۲۴) معرفی شدند بیشتر
بیشترین نظر کاربران
معمای ریاست محیط زیست در کابینه رئیسی
بیشترین بازنشر
ستاندن حیات از غزه
پربازدیدها
1
به نام حیوانات به کام باغوحشداران
2
«بمو» را تکهتکه کردند
3
سوداگران گنج پل تاریخی ۳۰۰ ساله در بابل را تخریب کردند
4
محیطبانها با رد زنی چرخهای موتورسیکلت به شکارچیان رسیدند
5
کبوتر نماد مناسبی برای صلح است؟
دیدگاهتان را بنویسید