| پیام ما | تصاویر ناسا از توده پنج کیلومتری گاز متان بر آسمان جنوب تهران خیلی زود واکنش شهرداری پایتخت را به دنبال داشت. این تصاویر که اوایل آبان‌ماه منتشر شدند، توده‌ بزرگی را نشان می‌داد که سایه‌اش بر فراز تهران سنگینی می‌کرد. زاکانی، شهردار تهران، این تصاویر را رد کرد و آن دروغ آمریکا خواند و گفت: «چیزی که ناسا اعلام کرده است، برای ما اعتبار ندارد. ما هیچ قرینه‌ای برای درستی حرف ناسا نداریم.» بعد از آن صحبت از وجود متان به دلیل مراکز دفن زباله مورد پذیرش قرار گرفت و یاسر عشورزاده، مدیرعامل استارت‌آپ دانش‌بنیان ایرانی تیزنگر در گفت‌وگو با «پیام ما» به بررسی‌های سری زمانی یک ساله سال 2022 این سازمان پرداخت که بر اساس آن، توده گاز متان نه تنها وجود دارد بلکه در ماه شهریور به طور چشم‌گیری افزایش یافته و نتایج این پژوهش با ادعای ناسا یکسان است. حالا در جدیدترین واکنش‌ها به ماجرا، مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران از تلاش این سازمان برای گرفتن برق از گاز متان با کمک شرکت‌های داخلی در مجموعه آرادکوه خبر داده است. خبری که در نهایت نشان از پذیرش مجموعه شهرداری درباره وجود گاز متان بر فراز تهران است. با این وجود مجید عباسپور تهرانی، استاد دانشگاه شریف که متخصص حوزه انرژی‌های نو و تجدیدپذیر است و پیش از این عضو شورای عالی حفاظت محیط زیست هم بوده به «پیام ما» می‌گوید «این کار از نظر اقتصادی به‌صرفه نیست و باید برای دفن اصولی زباله بالاخره چاره‌ای اندیشیده شود.»

تصاویری که اداره کل ملی هوانوردی و فضای آمریکا، ناسا، اوایل آبان‌ماه منتشر کرد، توده‌ای پنج‌کیلومتری گاز متان آسمان جنوب تهران را نشان می‌داد که در راستای ماموریت جدید این سازمان برای شناسایی منابع بزرگ انتشار متان و دی‌اکسید کربن در سراسر جهان و کمک به کاهش سرعت گرمایش زمین عنوان شده بود.
بیل نلسون، مدیر ناسا در بیانیه‌ای گفت: «مهار انتشار متان، کلید اصلی محدود کردن گرمایش جهانی است. این پیشرفت شگفت‌انگیز نه‌تنها به محققان کمک می‌کند نشت متان را بهتر شناسایی کنند، بلکه اطلاعاتی درباره چگونگی رسیدگی سریع به این موضوع را به آنها ارائه می‌کند.» او اضافه کرد: «ایستگاه فضایی بین‌المللی و تعداد زیادی از ماهواره‌ها و ابزار دیگر ناسا در فضا، از مدت‌ها پیش در شناسایی تغییرات آب ‌و هوای زمین نقش اثرگذاری داشته‌اند. این میان برای اندازه‌گیری میزان گاز متان و توقف انتشار آن در منبع، EMIT وسیله مهمی در جعبه ابزار ماست.» بعد از آن اما موج عدم پذیرش از سوی شهردار تهران آغاز شد. این در حالی است که آرادکوه در طول سال‌های گذشته از جمله مراکز پرحاشیه دفن زباله بوده و انتشار بوی عجیب در سطح شهر تهران هم در سال‌های گذشته توجه بسیاری را به این مرکز جلب کرده بود. با این حال در ابتدا شهردار وجود گاز متان ناشی از مرکز دفن زباله را نپذیرفت اما تحقیقات مستقل داخلی هم از تایید گفته‌های ناسا داشت. یاسر عشورزاده، مدیرعامل استارت‌آپ دانش‌بنیان ایرانی تیزنگر به «پیام ما» گفت: «گاز متان در طول یک سال در حد نرمال وجود دارد اما هر ساله در ماه شهریور با کاهش دما به ناگهان با افزایش محسوسی روبه‌رو بوده و انکار وجود آن امکان پذیر نیست. درباره موقعیت منشا گاز نیز با همپوشانی نقشه‌های تولیدی با گزارش ناسا -حتی با وجود یکسان نبودن شفافیت داده‌های پردازش شده- به راحتی توده متان قابل شناسایی و در هر دو گزارش یکسان است.» درنهایت روز گذشته محمدمهدی عزیزی، مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران از تلاش این سازمان برای گرفتن برق از گاز متان با کمک شرکت‌های داخلی در مجموعه آرادکوه خبر داده و به ایسنا گفته: «درباره استحصال گاز متان در مجموعه آرادکوه ۳ سال قبل یعنی در سال ۱۳۹۸ قرارداد اولیه‌ای با شرکت کره‌ای منعقد شد و مطالعات اولیه ۶ ماه انجام شد و مقرر شد هم از CVM اعتبار کربن آن استفاده کنیم و هم از فروش برق آن. لذا قراردادی منعقد شد و دوستان ۶ ماه کارهای مطالعاتی انجام دادند و رفتند که برای آغاز کار بیایند که موضوع برجام پیش آمد.»

روش دفن زباله در دنیا فنی است. زمین را بسیار گود می‌کنند، دیواره آن را ایزوله می‌کنند و برای شیرابه‌ها لوله‌کشی کرده و گاز متان تولید شده هم در روشی مدیریت شده مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما در ایران شیرابه به درون زمین نفوذ کرده و آب‌های زیرزمینی را نابود می‌کند و گاز متان هم در هوا پخش می‌شود

به گفته او پرسنل این شرکت رفتند و هرچه پیغام دادیم اعلام کردند که صبر کرده‌ایم که ببینیم چه اتفاقی می‌افتد «اما ما صبر نکردیم و تمامی سعی خود را می‌کنیم با شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی این فرایند را پیش ببریم و به هیچ عنوان این فرایند متوقف نشده است.»
یک درصد برق کشور از انرژی‌های تجدیدپذیر به دست می‌آید
تولید گاز متان که یکی از مهمترین گازها در گرم شدن زمین است منابع مختلفی دارد. برخی از آنها طبیعی است و برخی دیگر از منابع تولید گاز متان انسان‌ساز هستند. مانند گازی که توسط مزارع صنعتی پرورش دام، مزارع کشاورزی صنعتی و البته مراکز دفن زباله تولید می‌شود. در سال‌های گذشته از سویی برای کاهش تولید این گاز و از سوی دیگر کاهش اثرات آن در جهان تلاش‌های بسیاری انجام گرفته که به گفته مجید عباسپور تهرانی، استاد دانشگاه شریف که متخصص حوزه انرژی‌های نو و تجدیدپذیر است و پیش از این عضو شورای عالی حفاظت محیط زیست هم بوده کشورهایی چون دانمارک و نروژ در این حوزه پیشگام بوده‌اند: «در سال‌های گذشته، چند بار صحبت استفاده از این تکنولوژی به میان آمد و حتی به صورت پایلوت در دماوند هم به راه افتاد و صحبت از حضور خارجی‌ها هم در میان بود. اما نکته اینجاست که این موضوع از نظر اقتصادی و پذیرش از سوی دولت در ایران چه جایگاهی دارد. باید بدانیم برقی که از این طریق قرار است تولید شود، در قیاس با برقی که نیروگاه‌هایی که سوخت گاز، نفت کوره یا …. دارند تولید می‌کنند بسیار گران‌تر است.

ظرفیت اسمی تولید برق کشور 85 هزار مگاوات است اما تنها 800 مگاوات آن توسط انرژی‌ باد یا خورشید تامین می‌شود و این یعنی کمتر از یک درصد از تولید برق کشور. در نتیجه وقتی صحبت از تولید برق از متان به میان می‌آید نباید فراموش کنیم که در گذشته نبود چه حمایت‌هایی باعث شده پروژه‌ها شکست بخورند

از سوی دیگر هزینه ساخت نیروگاه‌هایی از متان برق تولید می‌کنند هم به نسبت سایر نیروگاه‌های حرارتی بیشتر است. بنابراین از لحاظ اقتصادی با چنین وضعیتی روبه‌رو هستیم. اما یک بعد دیگر هم وجود دارد که نباید نادیده‌اش گرفت و آن هم نبود حمایت از انرژی‌های تجدیدپذیر از سوی دولت است.»
او می‌گوید در سال‌های گذشته، بخش عمده پولی که دولت برای خرید برق از نیروگاه‌های خورشیدی باید پرداخت می‌کرده پرداخت نشده و همین هم دلیلی است که استقبال سرمایه‌گذاران از تولید این انرژی‌ها کم شود: «ما در برنامه‌های توسعه کشور، تاکید زیادی در استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر می‌بینیم اما در عمل چنین اتفاقی نمی‌افتد. ظرفیت اسمی تولید برق کشور 85 هزار مگاوات است اما تنها 800 مگاوات آن توسط انرژی‌ باد یا خورشید تامین می‌شود و این یعنی کمتر از یک درصد از تولید برق کشور. در نتیجه وقتی صحبت از تولید برق از متان به میان می‌آید نباید فراموش کنیم که در گذشته نبود چه حمایت‌هایی باعث شده پروژه‌ها شکست بخورند.»
دفن زباله در ایران فنی نیست
عباسپور با تاکید بر تلاش کشورهای دیگر در رابطه با COP27 و تلاش‌ها برای گرم نشدن زمین اشاره کرده و می‌گوید که کشورهای اروپایی تا سال 2030 می‌خواهند 60 درصد برق تولیدیشان از انرژی‌های تجدیدپذیر باشد: «در ایران وضعیت از نظر تکنولوژی هم متفاوت است. با وجود پیشرفت‌هایی که بوده اما ما هنوز در دفن زباله دچار مشکل هستیم. روش دفن زباله در دنیا فنی است. زمین را بسیار گود می‌کنند، دیواره آن را ایزوله می‌کنند و برای شیرابه‌ها لوله‌کشی کرده و گاز متان تولید شده هم در روشی مدیریت شده مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما در ایران شیرابه به درون زمین نفوذ کرده و آب‌های زیرزمینی را نابود می‌کند و گاز متان هم در هوا پخش می‌شود.»
این استاد دانشگاه می‌گوید تحقیقاتی در این خصوص در دانشگاه‌های انجام گرفته اما در عمل هیچکدام هنوز به نیتجه نرسیده‌اند و روش‌ پلاسمایی که راه درستی برای تفکیک عناصر نامطلوب زباله است همچنان کاربردی نشده است: «قراردادهایی با کشورهایی چون چین یا کره بسته شد. قرار بود برای حل مشکل زباله در شهرهای شمالی کاری انجام بگیرد که گویا به نتیجه عملی نرسید.»
توصیه‌ او اما تعیین اولویت‌ها و حل مشکل به صورت ریشه‌ای است. او معتقد است تا زمانی‌که دفن زباله در کشور به صورت قدیمی و بدون استفاده از تکنولوژی‌های روز صورت می‌گیرد، نمی‌توان از تولید برق از متان تولید شده از زباله صحبت کرد. باید اولویت‌ها را ابتدا مشخص کرد. دفن اصولی را مانند بسیاری از کشورها آغاز کرد و با استفاده از تجریبات موجود در این زمینه وارد عمل شد. در غیر این صورت نه ابر متان در کشور کم می‌شود، نه مشکلات ناشی از زباله‌ها از بین می‌رود و نه می‌توانیم از متان برق تولید کنیم.