در روزی که شاخص آلایندگی هوا عدد 125 را نشان می‌داد و وضعیت هوای پایتخت، ناسالم برای گروه‌های حساس بود و کمیته اضطرار آلودگی هوا در استانداری تشکیل جلسه داده بود، شهردار تهران برنامه چهارم توسعه را به پارلمان شهری آورد. برنامه‌ای که به گفته خودش تمرکزش در حوزه هوشمندسازی است و یکی از سرفصل‌های آن هم موضوع حمل و نقل و ترافیک است. حوزه‌ای که اتفاقا یکی از انگشت‌های اتهام آلودگی هوا هم به سمت آن است. هرچند که جزئیات برنامه هنوز در صحن ارائه نشده اما آنطور که از صحبت‌های علیرضا زاکانی در جمع خبرنگاران بر‌می‌آید، ایجاد تراموا، نوسازی اتوبوس و تاکسی‌ها از مهم‌ترین برنامه‌های شهردار برای آینده پایتخت در حوزه حمل و نقل است.

یکشنبه، 22 آبان روزی که شاخص‌های آلایندگی هوای تهران نارنجی رنگ شدند و وضعیت ناسالم را توصیف می‌کردند، شهردار تهران برنامه چهارم توسعه و آبادانی شهر را به شورای شهر تهران تقدیم کرد. این برنامه به گفته خودش در کمتر از 3 ماه و با مشارکت 200 صاحب نظر دارای 60 ماده و 261 حکم است.
علیرضا زاکانی می‌گوید این برنامه 6 محور اجتماعی و فرهنگی، حمل و نقل و ترافیک، خدمات شهری و محیط زیست، ایمنی و مدیریت بحران، شهرسازی و معماری و توسعه مدیریت و هوشمندسازی اصلی دارد و بیشترین مواضع آن در حوزه هوشمندسازی است: بیشترین موضع در بخش هوشمندسازی بود تا بتوانیم خدمت شایسته‌ای را مبتنی بر نیاز آنها ارائه دهیم؛ لذا احکام کمتر شد و از ۳۷۸ حکم برنامه سوم، ۲۶۱ حکم در برنامه چهارم هدف‌گذاری شده است و علت این بود که برنامه‌محور بودن بر مدار مسائل و عملیاتی شدن موضوعات را در دستور کار قرار دادیم. او تاکید کرد: در انتهای مجلد تحویل داده شده به شورا، شاخص‌ها را قرار دادیم که مورد ارزیابی قرار بگیرد. امیدواریم بتوانیم با اولویت هوشمندسازی، ساماندهی اجتماعی و دیگر موارد بتوانیم شرایط خوبی داشته باشیم. توجه به منابع و مصارف و دقت بر اینکه بتوانیم شرایط را طوری محاسبه کنیم که تا سال ۱۴۰۴ که برنامه خاتمه می‌یابد حداقل از ۱۶۷ همت بدون در نظر گرفتن نرخ تورم برای نوسازی و توسعه شهر بهره بگیریم و این غیر از اداره شهر و حقوق و دستمزد و نگهداشت شهر است.

محمود صفارزاده، عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس پیشتر درباره ترامواسازی به «پیام‌ما» گفته بود: تراموا ظرفیت کمتری از نفرات را جابه‌جا می‌کند، برخلاف مترو که زیر‌زمین است خیابان را اشغال می‌کند و سرعت پایین‌تری هم دارد

او در ادامه توضیحاتی که به اعضای حاضر در پارلمان شهری ارائه می‌کرد بر عملیاتی شدن پروژه‌های عمرانی شهر تاکید کرد و یکی از پروژه‌های شهری را طرحی مهم دانست که در جهان نظیر ندارد: ما امروز در حرکتی که در استمرار سال قبل انجام شد، توانستیم با دقیق کردن سهم منابع به تحقق ۹۹ درصدی بودجه برسیم. البته عدد اولیه ۹۳ درصد بود و با بست تمام سرفصل‌ها به ۹۹ درصد رسید، باید بگوییم امسال در تحقق بودجه از سال قبل بسیار جلوتر هستیم و از بودجه مکلفی شورای شهر به لطف الهی عبور خواهیم کرد. غیر از پروژه شهید متوسلیان تمام طرح‌ها عملیاتی شده و تقاطع‌های اصلاحی، بزرگراه‌ها و آزادراه‌ها در حال ساخت است. پروژه‌هایی که در بودجه آمده بود عملیاتی شده و مقدمات بخش غربی طرح جاویدالاثر متوسلیان آماده شده که طرح بسیار مهمی است و در جهان نظیر ندارد و افتخار ملی محسوب می‌شود.
امید شهردار تهران به تراموا
شهردار تهران بعد از ارائه برنامه چهارم به میان خبرنگاران آمد و درباره جزئیات این برنامه در حوزه‌هایی مانند مسکن و حمل و نقل توضیحاتی ارائه داد. حمل و نقل در شهر تهران البته همواره محل بحث و ابهام بوده است، مثلا یک ماه پیش، مهدی چمران، رئیس شورای شهر تهران اعلام کرد که در مقایسه با نیازمندی‌های طرح جامع ترافیک باید 8 هزار دستگاه اتوبوس در شهر تهران داشته باشیم که کم است. این کمبودها زمانی معنا پیدا می‌کنند که میزان انتشار آلاینده‌ها را از وسایل نقلیه عمومی بدانیم. مثلا آخرین آمار منتشر شده درباره وضعیت آلودگی هوای تهران نشان می‌داد که اتوبوس‌ها و مینی‌بوس‌های متحرک سبب انتشار 28 درصد ذرات معلق در شهر تهران می‌شوند. با تمام این تفاسیر، برنامه زاکانی در حوزه حمل و نقل متمرکز بر توسعه ریلی و اتوبوسرانی است. او امیدوار است و آرزو دارد که روند افزایش دو هزار و ۲۲۵ دستگاه اتوبوس که تحویل گرفته است با جهش هزار عددی به حدود سه هزار و ۲۰۰ دستگاه افزایش پیدا کند. شهردار تهران البته میزان کمبود اتوبوس‌های شهر تهران را برخلاف رئیس شورای شهر تهران 9 هزار دستگاه می‌داند و امیدوار است که تا پایان امسال 5 هزار دستگاه اتوبوس به تهران اضافه شود.
شهردار تهران در پاسخ به این پرسش که کمبودها در حوزه حمل و نقل اتوبوسی چگونه قرار است جبران شود، نیز از کمک گرفتن ظرفیت بخش خصوصی می‌گوید: در بخش خصوصی با ۱۶ شرکت کار می‌کنیم و خرید خدمت از شرکت‌های بیشتری نیز خواهیم داشت. تا دو هفته آینده بسته ما آماده خواهد شد و پیگیری می‌کنیم دو هزار و ۲۲۵ دستگاه به پنج هزار دستگاه برسد که تاکنون سه هزار و ۲۰۰ دستگاه را تامین کرده‌ایم. ۸۰۰ دستگاه بازسازی و بخشی نیز نوسازی می‌شوند. بیش از ۳۰۰ دستگاه تحویل گرفته‌ایم و مابقی نیز تحویل و در شنبه‌های امید و افتخار رونمایی خواهد شد.
زاکانی اما درباره مترو نیز بلندپروازانه می‌اندیشد، او باز هم امیدوار است که در حوزه مترو فعالیت‌هایش را توسعه دهد و افق 20 ساله را به 5 ساله تبدیل کند: به دنبال این هستیم که از الگوهای متفاوت حمل و نقلی نیز استفاده کنیم؛ برنامه‌ریزی جدی برای استفاده از تراموا در شهر به عنوان ظرفیت پاک و الگوی پیشرفته ارائه خدمات انجام می‌دهیم و با این اقدام می‌توانیم دو سوم خدمات مترو را با تراموا ارائه دهیم و می‌توانیم با همان میزان سرمایه ۳.۵ برابر ظرفیت ایجاد کنیم. اقدامات در حال انجام است که یک خط آن اجرا شود.
نکته قابل‌توجه در صحبت‌های زاکانی اما تاکید او بر استفاده از ترامواست. مد حمل و نقلی که تقریبا در تمام دوره‌های مدیریت شهری صحبت استفاده از آن بوده است. «پیام ما» پیشتر در گزارشی درباره ترامواسازی در گفت‌وگو با دو کارشناس حمل و نقل نتیجه گرفته بود که تراموا اکنون در شهرهای اروپایی نیز محبوبیت و مقبولیت پیشین را ندارد. محمود صفارزاده، عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس به «پیام‌ما» گفته بود: «تراموا ظرفیت کمتری از نفرات را جابه‌جا می‌کند، برخلاف مترو که زیر‌زمین است خیابان را اشغال می‌کند و سرعت پایین‌تری هم دارد.» تنها تفاوت اتوبوس‌ها با تراموا از نظر او ریل و چرخ‌های حرکت‌دهنده این دو وسیله است. تکنولوژی و مخابرات واگن‌های تراموایی پیچیده است، هزینه تراموا زیادتر از اتوبوس است و تاسیسات زیربنایی می‌خواهد و برای ایجاد آن باید از صفر خیابان را کند. عباس بابازاده، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران هم همان زمان به «پیام ما» گفته بود که طرح ترامواها تاکنون در وزارت کشور تایید نشدند زیرا به مطالعات جامع نیازمندند: «با توجه به ظرفیت پایین تراموا همه چیز بستگی به میزان تقاضای مردم شهر از حمل ‌و‌ نقل عمومی دارد مثلا در رشت تقاضای حمل ‌و‌ نقل عمومی پایین است و مردم بیشتر با تاکسی تردد می‌کنند. در تهران مردم بی‌آرتی و مترو می‌خواهند.»
با این وجود همزمان با کاهش دمای هوا و پدیده وارونگی دما و آلودگی هوایی که در پی آن بر پایتخت رخنه می‌زند باید دید که کدام یک از برنامه‌های شهردار تهران در حوزه حمل و نقل عمومی که به عقیده خودش مردم باید به استفاده 70 درصدی از آن ترغیب شوند، عملیاتی می‌شود.