ماموریت تازه شهرداری تهران در حوزه اجتماعی، مربوط به کودکان کار و خیابان است. شهرداری بعد از تجربه قرارگاه اجتماعی و جمع‌آوری معتادان متجاهر حالا به سراغ کودکان کار و خیابان رفته است. دیروز، 9 آبان، هشتمین و آخرین کارگروه ویژه رسیدگی به وضعیت کودکان کار و آسیب دیده اجتماعی شهر تهران برگزار و در آن تصمیمات تازه‌ای اتخاذ شد.

هدف تازه جلسات و کارگروه‌های اجتماعی شهرداری تهران، جمع‌آوری و ساماندهی کودکان کار و خیابان است. شهرداری تهران تاکنون 8 جلسه برای این موضوع برگزار کرده است و آنطور که احمد احمدی صدر، دبیر قرارگاه اجتماعی شهر تهران می‌گوید، برنامه‌های بلندمدت و کوتاه مدتی هم برای این موضوع ترتیب داده شده است. احمدی که مدیرعامل سازمان رفاه و خدمات اجتماعی شهرداری تهران نیز است می‌گوید، شهرداری به این نتیجه رسیده که برخوردهای سلبی و طرح‌های ضربتی جمع‌آوری پاسخگوی ساماندهی به کودکان کار نیست و باید معضل کودکان کار ریشه‌ای از بین برود. او حالا از مدلی می‌گوید که با مجموعه‌ای از اقدامات سلبی و ایجابی کار کودک را از بین می‌برد.
احمدی صدر گفته که طرح شهرداری با خرد جمعی از هیئت‌های اندیشه‌ورز، سمن‌ها، خیریه‌ها، فعالان و نخبگان حوزه کودکان، کارشناسان و سازمان‌های مربوط با این ماجرا آماده شده است. او گفته که این طرح در کوتاه مدت تلفیقی از برنامه‌های سلبی و ایجابی است.برنامه‌های سلبی که احمدی از آن حرف می‌زند، شامل برخورد با سرشبکه‌ها و توقیف خودروها است: «همچنین برخورد قضایی با کودک‌آزاران و اطلاع‌رسانی به کودکان در مورد جرم بودن تکدی‌گری در خیابان ها دیگر اقدامات سلبی است. اقدامات ایجابی هم شامل در اختیار قراردادن زیرساخت‌های فرهنگی، هنری و ورزشی برای کودکان کار از جمله این اقدامات است. ما مدارسی هم به نام پویاشهر داریم که نه فقط به بحث آموزش که به استعدادیابی و پرورش این کودکان هم می‌پردازد و باید مسیر آن به گونه‌ای پیش برود که روزی عموم کودکان به جز کودکان کار درخواست تحصیل در چنین مراکزی را داشته باشند. همچنین در حوزه ایجابی بحث فرهنگ‌سازی افکار عمومی از طریق رسانه‌ها و وسایل ارتباطی نیز پیش‌بینی شده است.»
همکاران قرارگاه اجتماعی کودکان کار کدامند؟
احمدی البته از همکاران قرارگاه اجتماعی در حوزه کودکان کار و خیابان صحبتی به میان نیاورده است اما آنطور که علیرضا زاکانی، شهردار تهران پیشتر گفته بود، شبکه کودکان کار قرار است با محوریت بهزیستی، فراجا و مجموعه سپاه و بسیج و مجموعه کمیته شناسایی شود: «این افراد دو گروه‌اند، اتباع مسیر خاص خودشان را دارند که فراتر از حوزه اختیارات بهزیستی و شهرداری است. اما آنچه ناظر بر مجموعه غیراتباع است، بحث آموزش و بحث مهارت‌آموزی به خانواده بر گردن آنها است؛ هم طریقی که خانواده بتواند آنها را صیانت کند و هم ما بتوانیم خانواده را صیانت کنیم، چون خیلی هم به اجبار خانواده می‌آیند. در واقع یک کار ترکیبی طراحی شده است تا بتوانیم مانع از استثمار آنها شویم.» دبیر قرارگاه اجتماعی شهرداری تهران هم روی موضوع خانواده تاکید کرده است، آنطور که روابط عمومی شهرداری تهران به نقل از احمدی نوشته است: نگاه حاکم بر این کار جمع‌آوری و نگهداری کودکان کار نیست و کودک باید در آغوش خانواده باشد. پیش‌بینی ما این است که این طرح 18 ماه به طول انجامد و بخش زیادی از کودکان کار در صورت اجرایی شدن این طرح ساماندهی شوند. در بحث کودکان کار حمایت مالی، تحصیلی، عاطفی، معنوی، اجتماعی و حرفه‌آموزی از خانواده این کودکان نیز حائز اهمیت است.
مشخصات طرح کودکان کار
اما مشخصات و ابعاد طرحی که احمدی صدر از آن صحبت کرده است، هنوز آنچنان که باید روشن نیست، او گفته: این طرح دارای سه مرحله کوتاه مدت، میان‌مدت و بلندمدت است که در برنامه بلند مدت مواردی مثل بازنگری و تصویب قوانین لازم، برقراری عدالت اجتماعی در حوزه ساماندهی کودکان کارر، کاهش شکاف طبقاتی، کنترل مرزها جهت ساماندهی اتباع، استفاده از ظرفیت‌ها دستگاه‌ها در بحث ساماندهی، افزایش دسترسی مناطق حاشیه‌نشین به امکانات و تجهیزات مدنظر است.
سیامک زند رضوی، جامعه‌شناس و فعال حوزه کودک در گفت‌‎وگو با روزنامه «پیام ما» می‌گوید پیش از هر چیز شهرداری تهران باید اقداماتی را انجام دهد: «اینکه در کلام گفته شده از طرح‌های ضربتی فاصله بگیریم و به خرد جمعی اتکا کنیم، اتفاق مثبتی است اما باید در قدم اول محتوای طرح علنی شود و کسانی که در تدوین این طرح مشارکت داشتند مشخص شوند، وقتی گفته می‌شود که طرح متکی بر خرد جمعی است شایسته است که تهیه‌کنندگان آن معرفی شوند.» او تاکید می‌کند: «در قدم بعدی باید این فضا فراهم شود که جامعه و سازمان‌های غیردولتی این طرح را نقد بررسی کنند، سازمان‌های مردم نهادی که در 40 سال گذشته در این مسیر قدم برداشتند باید به دقت ابعاد مختلف این طرح را بررسی کنند.» زند رضوی می‌گوید اگر سازمان‌های مربوطه در این مسیر قدم برندارند و ابعاد مختلف طرح علنی نشود و قرار باشد که طرح دور از چشم جامعه اجرا شود: «به احتمال قریب یقین می‌توانم بگویم، این طرح مانند طرح‌های گذشته است و نتیجه‌ای جز معلق کردن حقوق کودکان ندارد.»
طرح‌های تاریخی که زند‌ رضوی از آنها صحبت می‌کند، نتیجه‌ای جز شکست نداشته‌اند. مرکز پژوهش‌های مجلس نیز مدتی پیش در گزارشی تاکید کرده بود که از سال 78 تاکنون تمام طرح‌های جذب کودکان کار به دلایلی مانند تقلیلِ توانمندسازی کودکان کار و خیابان به مساعدت مالی، عدم پوشش انواع مختلف کودکان کار و خیابان، غلبه نگاه کوتاه‌مدت به توانمندسازی به جای فرایندی دیدنِ آن و عدم پوشش اتباع شکست خوردند.
اکنون پرسش این است که در دوره کنونی مدیریت شهری تهران آیا قرار است یک تجربه شکست خورده دیگر به تجربه‌های قبلی افزوده شود یا اینکه در طرح جدید رویکردهای خطا در فهم مسئله و طراحی راه‌حل‌ها تغییر کرده است؟ پس از انتشار جزییات بیشتری از طرح، کارشناسان و فعالان حوزه اجتماعی می‌توانند داوری دقیق‌تری از طرح به دست دهند.