| پیام ما | شهردار وقت تهران یک دهه قبل طرحی را به مردم تحمیل کرد که حالا در حال جمع‌آوری است. تجربه تصمیم‌گیری‌ها و اجرای شبانه یا به قول آن شهردار، جهادی تنها محدود به پیاده‌راه ۱۷شهریور تهران محدود نمی‌شود اما این پرسش برجسته‌ می‌شود که طرح‌هایی که مدیریت شهری به مردم و شهر تحمیل کرد تا چه اندازه متناسب با نیاز بوده است؟

 

مدیریت شهری تهران یک دهه قبل شبانه طرحی را به اجرا درآورد که نه تنها استدلال‌های اجرای آن مشخص نبود بلکه مردم و کاسب‌های مستقر در ابتدای خیابان ۱۷شهریور، محل اجرای طرح، نسبت به آن اعتراض داشتند. جالب اینجاست که اعضای دوره سوم شورای شهر تهران به مدیریت مهدی‌چمران هم از اجرای طرح پیاده‌راه ۱۷شهریور اظهار بی‌اطلاعی کردند. با این حال پس از روی کار آمدن دوره چهارم شورای شهر و با وجود مصوبه‌ای مبنی بر بازگشایی این معبر باز هم شهردار وقت از اجرای مصوبه امتناع کرد و این پیاده‌راه تا امسال باقی ماند. حال این پرسش مطرح می‌شود؛ پروژه‌هایی که مدیریت شهری تهران به ویژه در دوره طولانی «محمدباقر قالیباف» به شهروندان و پایتحت تحمیل کرده‌است تا چه اندازه کارشناسی شده‌بوده و تا چه اندازه بر پایه نیاز مردم و شهروندان طراحی شده است؟

زهرا نژادبهرام : باید راه اعتراض به پروژه‌های شهری ایجاد شود. الان هیچ سازوکاری برای ثبت اعتراض مردم در برابر اجرای پروژه‌های شهری نیست ولی مردم نسبت به طرح‌هایی که شورای شهر می‌خواهد به شهرداری بدهد، می‌توانند اظهارنظر کنند کما اینکه در مورد ساماندهی پیاده‌روها اعتراض مردم و نهادهای مدنی کارساز شد و شورا طرح خود را پس گرفت

برای مثال وقتی بزرگراه طبقاتی صدر را طراحی و اجرا کردند از هیچ یک از مردم تهران نظری نخواستند که اساسا شما چنین مطالبه‌ای برای محل زندگی‌تان دارید؟ منتقدان چنین پرسشی می‌گویند مگر مردم متخصص شهرسازی و مدیریت شهری هستند که بگویند چه پروژه‌ای برای شهر خوب است و چه پروژه‌ای بد. اما نکته اینجاست که وقتی بزرگراه طبقاتی صدر به مردم تهران تحمیل شد حتی نظر کارشناسان حوزه حمل و نقل و شهرسازی را هم نشنیدند. پرسش این است که آیا مدیریت شهری همواره قرار است آرزوها و ایده‌های خود را به مردم تحمیل کند؟ چندی قبل «زهرا نژادبهرام» عضو سابق شورای شهر تهران با تأکید براین نکته که باید راه اعتراض به پروژه‌های شهری ایجاد شود گفته بود : الان هیچ سازوکاری برای ثبت اعتراض مردم در برابر اجرای پروژه‌های شهری نیست ولی مردم نسبت به طرح‌هایی که شورای شهر می‌خواهد به شهرداری بدهد، می‌توانند اظهارنظر کنند کما اینکه در مورد ساماندهی پیاده‌روها اعتراض مردم و نهادهای مدنی کارساز شد و شورا طرح خود را پس گرفت.
همین نبود ساز و کار برای اعتراض به تصمیم‌های خلق‌الساعه مدیریت شهری و بی‌توجهی به جوانب فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی سبب شد تا دستکم یک دهه از عمر شهروندان در محدوده میدان امام‌حسین (ع) تا میدان شهدا در خیابان ۱۷ شهریور صرف اعتراض به برنامه‌ای غیر کاربردی شود.
حالا سنگ‌فرش‌های خیابان ۱۷ شهریور برداشته شد و دوباره آسفالت ریخته شد. آیا کسی هست که از شهردار وقت تهران بخواهد توضیح دهد هزینه آن تغییرات و آنچه در این ۱۰ سال به مردم تحمیل شد را چگونه باید محاسبه کرد و چه کسی مسئولیت آن را به عهده می‌گیرد؟
ایسنا، در گزارشی نوشته است : از همان ابتدای روی کار آمدن شورای شهر چهارم، موضوع پیاده راه ۱۷ شهریور و اعتراض اهالی و کسبه آن جنجالی و حاشیه شد و برغم اصرار اعضای شورای شهر اما شهرداری حاضر به عقب‌نشینی از طرح نبود.
اعتراضات، بازدیدها از محور ۱۷ شهریور و بررسی تاثیر این پیاده‌راه بر روی زندگی اهالی ادامه داشت تا اینکه کمیسیون نظارت و حقوقی شورای شهر چهارم نظرسنجی را از اهالی و کسبه در مورد میزان رضایتمندی از پروژه پیاده راه انجام داد و مشخص شد علاوه بر کسبه، اهالی نیز از این طرح ناراضی هستند و در اواخر عمر شورای شهر چهارم، اعضا در واپیسن روزهای سال ۹۵ رأی به بازگشایی کامل محور دادند که در نهایت از خیابان صفا به پایین باز شد، اما عمر این شورا به بازگشایی کامل نرسید تا اینکه امیر یزدی شهردار منطقه ۱۲ دراین‌باره خبر داد که با مساعدت معاون هماهنگی و امور مناطق شهرداری تهران و رئیس شورای شهر، محور ۱۷ شهریور، حد فاصل خیابان صفا تا میدان امام حسین (ع) که پیاده‌راه بود، پس از بازدید چند تن از اعضای شورای شهر و با کسب مصوبات کمیته‌های تخصصی سازمان حمل‌ونقل و ترافیک بازگشایی شد.
عبادی معاون حمل ونقل شهرداری منطقه ۱۲ با تائید بازگشایی کامل پیاده‌راه ۱۷ شهریور به ایسنا گفته است :‌ در مورد آسفالت کردن محور پیاده راه ۱۷ شهریور می‌گوید: پیاده راه ۱۷ شهریور حد فاصل خیابان صفا تا میدان امام حسین (ع) پیاده راه بود و از خیابان صفا تا میدان شهدا در مقاطع مختلف زمانی پیاده راه بازگشایی شده بود.
او با بیان اینکه بر اساس مصوبه‌ای ضلع جنوب به شمال پیاده راه ۱۷ شهریور جنوبی به سمت خیابان دماوند بازگشایی شد، ادامه می‌دهد: حرکت شمال به جنوب خودروها از دو سال قبل بازگشایی شده بود و ما آرام سازی حرکت جنوب به شمال را در دستور کار قرار دادیم.
معاون حمل و نقل شهرداری منطقه ۱۲ با بیان اینکه در راستای آرام سازی، سنگ فرش‌های خیابان ۱۷ شهریور حد فاصل میدان شهدا تا صفا جمع‌آوری و آسفالت شد، می‌گوید: در فاز بعدی جمع‌آوری سنگفرش‌های خیابان صفا تا میدان امام حسین را در دستور کار خواهیم داشت اما دقت داشته باشید که با این وضعیت میدان امام حسین به یک پلازا تبدیل شده چرا که دور تا دور میدان بسته است و تنها از ضلع شرقی میدان امکان خروج وجود دارد و به عبارت دیگر یک ربع دایره تنها در ضلع شرقی امکان خروج وجود دارد و میدان نیز به یک فضای شهری تبدیل شده است.
او می‌افزاید: نارضایتی اهالی و درخواست کسبه علت بازگشایی‌ها بوده، چرا که در حال حاضر ۱۰ سال است که این محور به پیاده راه تبدیل شده و از همان اول نیز نارضایتی‌های اهالی را در پی داشته است.
زهرا نژادبهرام درباره تصمیماتی که مدیریت شهری به شهر تحمیل می‌کند گفته بود : خود مردم سهمی در برنامه‌ریزی و سهمی در مدیریت شهری ندارند، نه تصمیم‌ساز هستند و نه تصمیم‌گیر. مردم نه تنها تصمیم‌گیر و تصمیم‌ساز نیستند بلکه با نگاه شکاکانه‌ای با تصمیمات مدیریت شهری روبه‌رو می‌شوند، چون اطلاعات کافی در اختیار آنها قرار داده نمی‌شود و احساس می‌کنند که همیشه چیزی پشت پرده است.
تصمیم به ساخت پیاده‌راه‌سازی در تهران و اصفهان محل بحث بوده است. چند سال قبل در اصفهان نیز تبدیل یکی از معابر مهم به پیاده‌راه بحث‌های زیادی به دنبال داشت. از آنجا که عموما مدل شهرسازی در ایران اولویت را به ساخت و ساز و معبر خودرو داده است نیاز به پیاده‌راه‌ در شهر احساس می‌شود اما این به معنای آن نیست که هر معبری را بتوان با سنگ‌فرش کردن به پیاده‌راه تبدیل کرد.
در مورد همین پیاده‌راه ۱۷ شهریور نیز چندی قبل سه تن از دانشجویان دانشگاه علم و صنعت ایران به بررسی ناکامی در رسیدن به اهداف ساخت پروژه‌ پیاده‌راه ۱۷ شهریور پرداختند. «رضا خیرالدین«، «رسول حق‌بیان» و «محمدصالح شکوکی» در مقاله‌ای ضمن بررسی این موضوع اشاره کرده‌اند: پیاده‌راه‌سازی در شهر تهران بعد از چند تجربه نسبتاً موفق نظیر پیاده‌راه ۱۵ خرداد، پیاده‌راه سپه‌سالار، با احداث پیاده‌راه ۱۷ شهریور دنبال شد. ولی متاسفانه پیاده‌راه ۱۷ شهریور، بنابر شواهد موجود همچون یافته‌های پژوهشگران، انتقادهای مسئولان و نارضایتی‌های مردم محلی، تجربۀ چندان موفقی به‌حساب نمی‌آید.»
در این تحقیق همچنین تاکید شده است : یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که عوامل اصلی ناکامی پروژه شامل سه مسئله اصلی «فقدان نیازسنجی، امکان‌سنجی و بسترسازی مناسب برای طرح»، «در حاشیه قرارگرفتن مردم محلی در فرآیند برنامه‌ریزی و اجرا» و «مسائل کلان اقتصادی سیاسی و مدیریتی» است. در این میان، به نظر می‌رسد عامل اصلی‌تر و پایه‌ای‌تر نواقص و مشکلات پروژه، شرایط و اهداف سیاسی، مدیریتی و اقتصادی بوده است.
با این وصف باید پرسید پروژه‌های عظیم دیگری که مدیریت شهری از دهه قبل به تهران تحمیل کرد نظیر بزرگراه طبقاتی صدر بر پایه نیازسنجی، امکان‌سنجی و بسترسازی مناسب عملیاتی شد؟