مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری اصفهان دیروز از لزوم مدیریت یکپارچه پسماند شهری در این شهر سخن گفته است. پیش از این مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران هم از لزوم برقراری و ایجاد آن در شهر تهران سخن گفته بود. سیستم یکپارچه مدیریت پسماند به گفته کارشناسان محیط زیست از تاثیرگذارترین مولفه‌های مدیریت شهری است و می‌توان آن را جزو شاخص‌های توسعه‌ پایدار یک شهر دانست. اما این مولفه چگونه در کلانشهرهای ایران برقرار می‌شود؟

غلامرضا ساکتی، مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری اصفهان در گفت‌وگو با ایمنا (رسانه شهرداری اصفهان) یکی از مشکلات احصا شده در حوزه پسماند شهری را نبود مدیریت یکپارچه می‌داند. او می‌گوید: سازمان مدیریت پسماند با توجه به رسالتی که بر عهده دارد، باید پسماندهای تولید شده توسط شهروندان در شهر را مدیریت کند، اما یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های این حوزه، نبود مدیریت یکپارچه پسماندها است، در حال حاضر سازمان مدیریت پسماند شهرداری اصفهان مدیریت پسماندهای خشک و پردازش آن را بر عهده دارد. پسماند باید از مبدا تا مقصد شامل تولید، حمل‌ونقل، انتقال، پردازش و دفع راهبری شود، اما در این پروسه موازی‌کاری‌های زیادی اتفاق می‌افتد.
به گفته ساکتی افرادی معتقدند که مواد بازیافتی پسماند نیستند و مالکیت دارند. او معتقد است که این باور و تفکر اشتباه است زیرا: نبود مدیریت یکپارچه و مسیردهی درست به این پسماندها از نظر محیط زیستی، اجتماعی، بهداشتی و سلامت اثرگذار است. او معتقد است که طبق ماده هفت قانون مدیریت پسماند، مدیریت اجرایی همه پسماندها غیر از صنعتی و ویژه در شهرها و روستاها و حریم آنها به عهده شهرداری‌ها و دهیاری‌ها و خارج از حوزه و وظایف شهرداری‌ها ودهیاری‌ها به عهده بخشداری‌ها است.
او در ادامه یکی دیگر از مشکلات حوزه مدیریت پسماند شهرداری اصفهان را بر می‌شمارد و می‌گوید سازمان مدیریت پسماند در گذشته بیشتر یک سازمان درآمد محور بوده تا سازمان محیط زیست محور: سیاست‌گذاری دوره‌های قبلی بر این اساس بود که تهیه زیرساخت‌های لازم همچون ماشین‌آلات، امکانات و تجهیزات و فناوری‌های روز دنیا در حوزه دفع پسماند در زمینه مدیریت پسماند به عهده این سازمان است که با توجه به بالا بودن قیمت آن و ناتوانی در تهیه بودجه، خرید این زیرساخت‌ها محقق نمی‌شد و باعث شد از نظر مدیریت پسماند نتوانیم با دنیا همگام باشیم؛ البته این موضوع در همه شهرهای کشور اتفاق افتاده است و تنها مختص اصفهان نیست. در این دوره مدیریت شهری نگاه مناسبی به مدیریت پسماند شده است و در حوزه تامین بودجه، سیاست‌گذاری خوبی انجام شده و پیگیری‌هایی نیز از جانب سازمان مدیریت پسماند برای جذب بودجه‌های ملی آغاز شده است که امیدواریم بتوانیم از ظرفیت‌های قانونی خود استفاده کنیم و با ورود شهرداری به حوزه زیرساخت‌های مدیریت پسماند، بودجه‌های ملی نیز جذب شود.
مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری اصفهان در ادامه این گفت‌وگو از لزوم مدیریت یکپارچه پسماند پزشکی هم یاد کرده است. به گفته مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری اصفهان، مطابق با ماده هفت قانون مدیریت پسماند وظیفه مدیریت پسماندهای ویژه به عهده تولیدکنندگان آن است: علی‌رغم آنکه به طور ذاتی سازمان مدیریت پسماند در جهت مدیریت پسماندهای پزشکی و بیمارستانی وظیفه‌ای ندارد و قانون صراحتاً مدیریت این گونه پسماندها را بر عهده تولیدکننده قرار داده است، سازمان مدیریت پسماند پژوهش‌ها و مطالعات گسترده‌ای در این زمینه انجام داده است که نتیجه این مطالعات، دو راهکار شامل احداث پسماندسوز بیمارستانی و یا لندفیل ایمن و بهداشتی برای این نوع پسماندها است. علی‌رغم اینکه در دیگر شهرهای کشور چرخه مدیریت پسماندهای پزشکی یکپارچه نیست، اما شهر اصفهان در این زمینه پیشرو بوده است؛ یکی از مواردی که در چندین سال گذشته از آن کوتاه نیامدیم، موضوع دفع پسماندهای پزشکی است و اجازه ندادیم در یک دهه گذشته این پسماندها خطرناک وارد چرخه دیگر پسماندها شود. این موضوع الزام داشته است و سازمان مدیریت پسماند به صورت جدی به این موضوع ورود خواهد کرد.
رایزنی شهرداری تهران برای مدیریت یکپارچه زباله
پیشتر نیز مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران در گفت‌وگو با خبرگزاری شهر، روابط عمومی شهرداری تهران از لزوم شکل‌گیری مدیریت یکپارچه پسماند در شهر تهران گفته بود، به گفته محمد مهدی عزیزی: براساس قانون مدیریت پسماند، تمامی امور مربوط به مدیریت اجرایی پسماند بر عهده شهرداری است و مدیریت پسماند پس از اینکه از ید شهروند خارج می‌شود، در حیطه وظایف شهرداری قرار می‌گیرد. این در حالی است که در سال های گذشته و به طور خاص در یک تا دو سال اخیر، به دلیل افزایش قابل توجه قیمت پسماند خشک، تعداد افرادی که به صورت غیرقانونی و غیرمجاز، اقدام به جمع آوری پسماند خشک می کنند، افزایش یافته است.
عزیزی با بیان اینکه در حال حاضر حدود ۳۰ درصد از پسماندهای تهرانی‌ها را پسماند خشک تشکیل می دهد و از این میزان کمتر از ۱۰ درصد در اختیار شهرداری قرار می گیرد، بیان کرد: براساس آمار موجود، حدود ۲۰ درصد از پسماندهای خشک از سر مخازن تفکیک می شود و در اختیار گروه های غیرمجاز قرار می گیرد. البته، متاسفانه برخی از صنوف نیز برای تفکیک پسماند پروانه دریافت می کنند که این امر با طرح مدیریت یکپارچه پسماند کاملا در تضاد است.
او تاکید کرد: تمام تلاش شهرداری برای تحقق مدیریت یکپارچه پسماند و رایزنی با مسئولان در نهادهای مختلف از جمله دادستانی و وزارت کشور، به دلیل حفظ محیط زیست و جلوگیری از آلوده سازی طبیعت به واسطه تفکیک و پردازش غیراصولی پسماند خشک است. همچنین از مجلس شورای اسلامی و سایر ارگان های تاثیرگذار درخواست می کنیم تا ما را در امر اجرای قانون مدیریت پسماند و تحقق هدف مدیریت یکپارچه پسماند کمک کنند. به گفته او این همکاری‌ها می‌تواند در قالب جلوگیری از صدور پروانه برای صنوف مختلف و برخورد با زباله گردی باشد.
رد پای داشتن نگاه جامع و ضرورت مدیریت یکپارچه پسماند شهری حتی در پژوهش‌های دانشگاهی نیز روی آن تاکید شده است، در پژوهشی با عنوان: «مدیریت یکپارچه پسماند شهری با رویکرد توسعه پایدار (بررسی مقایسه‌ای 6 شهر جهان)» نیما نظامی و رضا شفیعی، دانش آموختگان رشته عمران و محیط زیست و نویسندگان این پژوهش معتقدند که برای رسیدن به برنامه‌ریزی مناسب برای سیستم‌های مدیریت پسماند شهری داشتن دید یکپارچه و همه‌جانبه از جریان پسماند و روش‌های جمع‌آوری و دفع پسماند و در نظر گرفتن تمامی عوامل موثر بر آن ضروری است، در بخشی از این پژوهش که در سال ۹۴ منتشر شده است، آمده است: «ترکیب پسماند را می‌توان مهمترین عامل انتخاب روش مناسب مدیریت پسماند دانست و در واقع شناسایی ترکیبات تشکیل دهنده پسماندها به طور پیوسته و در طی زمان، سمت و سوی برنامه‌ها و طرح‌های توسعه مدیریت پسماند را تعیین و هدایت می‌کند.
بررسی تجربیات موفق مدیریت پسماند در کشور ترکیه با توجه به تشابه عوامل مؤثر ذکر شده، زمینه‌های متفاوتی را برای اقدامات مناسب در جهت بهبود وضعیت مدیریت پسماند در شهر تهران روشن می‌کند. نویسندگان این پژوهش توصیه‌ها و پیشنهاداتی هم برای متولیان امر پسماند در تهران داشتند. افزایش جلب مشارکت بخش خصوصی، کمینه‌سازی تولید پسماند که این روزها در بیشتر نقاط جهان مورد استفاده قرار گرفته، استفاده از روش‌های تولید کمپوست روش مناسب و اقتصادی برای دفع پسماندهای آلی شهری و همچنین بازیافت پسماند از مبدا از پیشنهاداتی بود که برای ایجاد رویکرد یکپارچه پسماند شهری توصیه شده بود.
پیشنهاداتی که از سال ۹۴ تاکنون در بعضی شهرهای ایران به کار گرفته شده است.