تابستان۱۴۰۰ و حتی پیش از آن یعنی زمستان ۹۹ قطعی برق مشکلات زیادی برای مردم ایجاد کرد. رضا اردکانیان وزیر پیشین نیرو تیرماه ۱۴۰۰ گفته بود ناترازی تولید و مصرف برق در تابستان امسال ۱۲ هزار مگاوات است. کمیسیون اصل ۹۰، آبان‌ماه در گزارشی ظرفیت عملی تولید برق در کشور در اوج پیک تابستان امسال را ۵۶ هزار مگاوات و مصرف در اوج پیک را ۶۶هزار و ۴۰۰ مگاوات بیان کرد، که مهر تاییدی بر صحبت‌های وزیر نیرو بود. افزایش بی‌سابقه مصرف برق به دلیل رشد مصرف صنایع بزرگ به میزان ۱۵۰۰ مگاوات، استخراج رمز ارز با مصرف بیش از ۲ هزار مگاوات، افزایش بی‌سابقه دما، خشکسالی بی‌سابقه که باعث کاهش بارندگی‌ها و خروج بیش از نیمی از نیروگاه‌های برق آبی از مدار تولید، از جمله عوامل بود که علت ناترازی تولید و مصرف برق عنوان شد. حالا کمتر از سه ماه مانده به پایان سال ۱۴۰۰ همایون حائری معاون وزیر نیرو در امور برق و انرژی از آغاز برنامه‌ریزی برای پیک سال آینده خبر داده است: تا پیک سال آینده ۶ هزار مگاوات به ظرفیت تولید کشور اضافه می‌شود. با در نظر گرفتن ناترازی ۱۲ هزار مگاواتی تابستان سال گذشته، حتی با وجود اضافه شدن ۶ هزار مگاوات جدید به نظر می‌رسد داستان قطعی برق در تابستان ۱۴۰۱ هم قطعی باشد. اما برای نجات کشور از بحران برق چه باید کرد؟

خاموشی‌های زمستان پارسال مردم را شوکه کرده بود. کمبود گاز و ممنوعیت استفاده از سوخت مازوت در نیروگاه‌ها یکی از دلایل خاموشی‌های پارسال عنوان شد. اما همان موقع هم کارشناسان در گفت‌وگو با «پیام ما» هشدار دادند که خاموشی‌ها به تابستان می‌رسد زیرا نیروگاه‌های برق آبی به دلایل فنی و کمبود آب نمی‌توانند به تولید ادامه دهند.
اردیبهشت امسال بود که اولین خبرهای قطعی برق منتشر شد. مصطفی رجبی مشهدی، سخنگوی صنعت برق به بارش کم باران اشاره کرد و گفت که وضعیت ذخایر برق آبی‌ها مناسب نیست و تا حدود ۳۴ درصد میزان مخازن نسبت به سال ۹۹ کمتر است. طبق گفته‌ رجبی‌مشهدی در اردیبهشت ۱۴۰۰ حدود ۳۰۰۰ مگاوات نسبت به سال ۹۹ کمبود برق وجود داشت.
رضا اردکانیان وزیر پیشین نیرو تیرماه ۱۴۰۰ اعلام کرد: ناترازی تولید و مصرف برق در تابستان ۱۴۰۰ به ۱۲ هزار مگاوات است. افزایش بی‌سابقه مصرف برق به دلیل رشد مصرف صنایع بزرگ به میزان ۱۵۰۰ مگاوات، استخراج رمز ارز با مصرف بیش از ۲ هزار مگاوات، افزایش بی‌سابقه دما، خشکسالی بی‌سابقه که باعث کاهش بارندگی‌ها و خروج بیش از نیمی از نیروگاه‌های برق آبی از مدار تولید، از جمله عوامل بود که اردکانیان علت ناترازی تولید و مصرف برق عنوان کرد.
با پایان تابستان و خاموشی‌های مکرر، به دنبال تبعات سنگین بر مسائل اقتصادی، اجتماعی و سیاسی کمیسیون اصل ۹۰ مجلس به موضوع ورود کرد. آبان‌ماه فهرست عوامل دخیل در خاموشی‌های سریالی نیمه اول سال منتشر شد. بنا به یافته‌های گزارش کمیسیون اصل ۹۰، ظرفیت عملی تولید برق در کشور در اوج پیک تابستان امسال ۵۶هزار مگاوات و مصرف در اوج پیک ۶۶هزار و ۴۰۰ مگاوات بوده است.
کمیسیون اصل ۹۰ هم دلایلی همچون نداشتن اقدامات مناسب در تبدیل نیروگاه‌های گازی به سیکل ترکیبی، رشد سریع صنایع انرژی‌بر، پرداخت نکردن مطالبات نیروگاه‌های بخش خصوصی، ناهماهنگی در تامین سوخت نیروگاه‌ها، استخراج رمز‌ارزها، استفاده از دستگاه‌های پرمصرف وغیراستاندارد سرمایشی و لوازم خانگی را از دلایل خاموشی‌ها تابستان ۱۴۰۰ اعلام کرد.
خاموشی تابستان آینده قطعی است
کمتر از ۳ ماه به پایان سال ۱۴۰۰ حالا همایون حائری معاون وزیر نیرو در امور برق و انرژی از آغاز برنامه‌ریزی برای پیک سال آینده خبر داده است.
به گزارش ایسنا همایون حائری گفته که با توجه به تجربیات سال‌های گذشته به نظر می‌رسد خطر تکرار خاموشی‌ها در تابستان وجود خواهد داشت و فعالان بخش خصوصی نیز به این موضوع اذعان دارند. او از اضافه شدن حدود ۶ هزار مگاوات به ظرفیت تولید کشور تا زمان پیک سال آینده خبر داده است.
حائری با اشاره به جزئیات برنامه‌ریزی برای پیک مصرف سال آینده، گفته است: بخشی از این برنامه بر عهده نیروگاه‌های حرارتی، بخشی به عهده صنایع و بخشی دیگر توسط تجدیدپذیرها خواهد بود و از اکنون برنامه‌های آن نیز تنظیم شده و در دست اجرا قرار گرفته است.
در حال حاضر ظرفیت مجموع نیروگاه‌های ایران به ۸۶ هزار و ۲۱۵ مگاوات رسیده که از این میزان ۶۹ هزار و ۶۲۲ مگاوات آن سهم نیروگاه‌های حرارتی است که از ابتدای سال تا نیمه آذرماه، ۹۵ درصد برق کشور توسط نیروگاه‌های حرارتی تولید شده؛ در این بازه زمانی سهم این واحدها در تامین برق مورد نیاز مشترکان ۲۵۷ میلیارد کیلووات ساعت بوده است.
بر اساس برآوردهای صورت گرفته تا پیک سال آینده در ۲۸۶ واحد نیروگاهی کشور طرح‌های ارتقای توان تولید به ظرفیت ۱۱۱۳ مگاوات اجرایی می‌شود، علی‌اکبر محرابیان – وزیر نیرو نیز چندی پیش از افزایش ظرفیت تولید برق کشور به ۶ هزار مگاوات خبر داد و گفت: از این میزان ۴۵۰۰ مگاوات از طریق نیروگاه‌های حرارتی، گازی و بخار تامین شود.
او گفته برای تولید برق در کشور برنامه چهارساله‌ای پیش‌بینی شده که براساس این برنامه کسری موجود در تولید برق کشور جبران می‌شود. در این میان برای توسعه تجدیدپذیرها نیز برنامه‌ریزی شده است؛ درحال حاضر ظرفیت نیروگاه‌های تجدیدپذیر احداث شده در کشور یک درصد ظرفیت برق بوده و این در حالی است که براساس قانون برنامه ششم توسعه باید به سهم پنج درصد از سبد انرژی الکتریکی کشور ارتقاء می‌یافت. برنامه‌های دولت سیزدهم در توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر برای احداث ۵۰۰ مگاوات تا پیک تابستان ۱۴۰۱ و احداث ۱۰ هزار مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر تا سال ۱۴۰۴ تدوین شده است.
با در نظر گرفتن ناترازی ۱۲ هزار مگاواتی تابستان سال گذشته، حتی با وجود اضافه شدن ۶ هزار مگاوات جدید به نظر می‌رسد داستان قطعی برق در تابستان ۱۴۰۱ هم قطعی باشد. اما برای نجات کشور از بحران برق چه باید کرد؟
راهکار نجات کشور از بحران برق چیست؟
کمیسیون اصل ۹۰ در گزارش خود ۱۵پیشنهاد کوتاه‌مدت و بلندمدت برای نجات کشور از بحران برق ارائه شده است. «اجرای کامل ماده ۱۲ قانون رفع موانع تولید با احداث و تکمیل سریع واحدهای بخار نیروگاه‌های سیکل ترکیبی و گازی، رفع موانع موجود بر سر راه سرمایه‌گذاری نیروگاه‌های خورشیدی توسط بخش خصوصی (در کشور ظرفیت انرژی خورشیدی حدود ۱۰۰‌هزار مگاوات و انرژی بادی ۶۰‌هزار مگاوات برآورد شده است)، بهبود بازده مصرف انرژی وسایل برقی خانگی ساخت داخل با هماهنگی وزارت صمت و سازمان ملی استاندارد ایران، بهبود رابطه مالی وزارت نیرو و بخش خصوصی، اصلاح ساختار حکمرانی انرژی در کشور به منظور سیاست‌گذاری چابک و منسجم و هماهنگ در حوزه انرژی، اصلاح نظام حکمرانی صنعت برق از طریق تاسیس نهاد مستقل تنظیم‌گر بخش برق در سریع‌ترین زمان ممکن، تامین ارز مورد نیاز برای نیروگاه‌های در حال احداث و تعمیر برای تامین قطعات و تجهیزات نیروگاهی و تسریع در ترخیص واردات آن» از جمله برخی از این پیشنهادهاست.
برنامه‌ریزی برای کاهش سالانه حدود ۵/ ۱درصد اتلاف انرژی در بخش تولید، توزیع و انتقال و فوق توزیع، تفویض اختیارات شورای‌عالی نظام فنی به وزیر نیرو و تشکیل کارگروه وزارتی رفع معضل قراردادهای متوقف با حضور نماینده نهاد صنفی مرتبط، افزایش مدت قراردادهای خرید تضمینی برق یا صدور مجوز صادرات یا اختصاص برق مازاد در دوران غیر پیک با رعایت مقررات به استخراج رمزارز به طوری که امکان بازپرداخت تسهیلات ارزی نیروگاه‌هایی که با منابع صندوق توسعه ملی احداث شده‌اند فراهم و بخشی از بدهی وزارت به آنان نیز مستهلک شود. همچنین، ساماندهی نحوه استخراج رمزارزها و زمان‌بندی تخصیص برق به آن با برنامه‌ریزی دقیق به طوری که تا رفع کامل معضل ناترازی تولید و مصرف، صرفا در ایام غیر پیک از محل مازاد اختصاص یابد، از دیگر پیشنهادهاست.
همچنین در این گزارش تاکید شده است سازمان برنامه و بودجه مکلف شود در لایحه بودجه سنواتی، ردیف مشخصی را تحت عنوان «تعهدات دولت بابت مابه‌التفاوت قیمت‌های تمام شده و تکلیفی فروش برق» پیش‌بینی کند.