لوله‌های آبرسانی برای پرورش میگو بی‌سروصدا در منطقه ثبت ملی شده «بوخو» ساخته نشدند. لودرها از شهریور ماه امسال به جان اثر ثبت ملی در ژئوپارک قشم افتادند و هشتصد متر لوله آب در عرصه و حدود 1200 متر لوله در حریم ژئوپارک قدیم قشم ساختند. چهار ماه تمام نامه‌های فرستاده شده برای مدیرعامل منطقه آزاد قشم در بایگانی خاک خورد و حالا که دیگر لوله‌های آبرسانی ساخته شده، مدیر ژئوپارک قشم می‌گوید در روزهای اخیر مجوز توقف کار را گرفته‌اند.

ماجرای ساخت استخرهای پرورش میگو در جزیره قشم ماجرایی طولانی است. از حدود دو سال قبل که ساخت سایت پرورش میگو در ژئوپارک شروع شد، مخالفت فعالان میراثی و محیط زیستی هم بالا گرفت. مردم محلی هم ساخت این سایت را در اثری که زیر نظر یونسکو قرار دارد نادرست دانستند و چند باری هم برای مخالفت با ساخت آن تجمع کردند. در نهایت سایت شماره یک به مساحت ۴۹۲ هکتار و به فاصله 12 کیلومتری از غار نمکی ساخته شد و قرار بر ساخت سایت شماره دو به مساحت ۳۰۰ هکتار به فاصله ۶ کیلومتری غار نمکی هم گرفته شد. ژئوپارک که یک بار به دلیل مشکلات مدیریتی در سال 91 از فهرست یونسکو خارج شده و بار دیگر به سختی در سال 96 به این فهرست اضافه شده بود، بار دیگر در خطر افتاد و دست آخر شهریور پارسال علی صالحی، رئیس‌کل دادگستری هرمزگان با بیان اینکه با اکثریت آرا و مصوبه شورای حفظ حقوق بیت‌المال در اراضی ملی و منابع طبیعی این استان، هرگونه عملیات اجرایی و فعالیت در نزدیکی ژئو پارک قشم و غار نمکدان متوقف‌شده اعلام کرد و این مصوبه به دادستان عمومی و انقلاب شهرستان قشم برای اجرا ابلاغ شد. یک سال بر همین منوال گذشت. سایت پرورش میگو پایش را بیش از این به حریم آثار ثبتی باز نکرد و خبری از ساخت و سازهای جدید نشد تا شهریور امسال که مسئولان سایت با در دست داشتن مصوبه کارگروه رفع موانع تولید در استان کار را شروع کردند و اینبار بولدوزرهایشان به جان «بوخو» که در فاصله‌ای نه چندان زیاد با غار نمکی است افتادند و در عرصه و حریم آن کانال آبرسانی ساخته شد.
از چهار ماه قبل تا حالا، ساخت و سازها با همین مصوبه ادامه داشته و هیچکس هم نتوانسته مقابل ساخت لوله در عرصه و حریم اثری ملی را بگیرد. «بوخو» نام بلندترین قله جزیره قشم است؛ قله‌ای 350 متری که دشت زیر پای قله هم از جاذبه‌های مهم جزیره محسوب می‌شود و حالا دشتی که سالیان سال محل زندگی آهو و روباه بوده زیرلوله‌های انتقال آب مدفون شده است.
صدایمان به جایی نرسید
دستور قضایی پیشین را یک مصوبه از بین برده؛ «مصوبه رفع موانع تولید». علیرضا امیرکاظمی، مدیر ژئوپارک جهانی قشم و سرپرست میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری این شهر به «پیام ما» این را می‌گوید و گلایه می‌کند که «صدایمان به جایی نرسید». او به این سوال که چهار ماه گذشته کجا بودند و چطور اجازه ساخت لوله داده شد هم اینطور جواب می‌دهد: «ما همان زمان نامه زدیم که مصوبه کارگروه استانی نمی‌تواند قوانین حفظ اثری ملی را نقض کند، اما آن زمان مدیرعامل منطقه آزاد در حال تغییر بود و این نامه در گیرودار این جابجایی و تغییرات دیده نشد. همین وضعیت هم باعث شد آنها کارشان را پیش ببرند.» حالا کانال انتقال آب ساخته شده و پس از تمام شدن کار و با آمدن مدیرعامل جدید، دستور توقف گرفته شده است. امیرکاظمی می‌گوید اثر ثبت ملی شده بوخو به شماره 171 را به دلیل همین تاخیر در معرض آسیب کامل قرار گرفته و «غار نمکی هم در نزدیکی این منطقه قرار دارد اما بوخو بیشترین آسیب را دیده».
این ساخت و ساز در حالی انجام گرفته که تنها مرجع قانونی تایید صدور مجوز برای طرح‌های محدوده ژئوپارک بین‌المللی قشم، مدیریت این مجموعه در سازمان منطقه آزاد است و بدون تایید این مدیریت، هیچ مجوزی نباید برای سرمایه‌گذاران صادر شود و صدور مجوز ساخت استخر پرورش میگو و پس از آن کانال آبرسانی در چند صد هکتار و در منطقه بوخو و در مجاورت غار نمکدان تنها با یک مصوبه مسئولان استان هرمزگان انجام گرفته است.
جامعه محلی مخالف است
«قدرت پول زیاد است». این را علی پوزن، فعال اجتماعی در جزیره قشم می‌گوید. او روزهایی را به یاد دارد که فاز نخست این سایت راه افتاد و محلی‌ها در اعتراض به ساخت چنین مجموعه‌ای در اثری ثبتی معترض شدند. «در فاز دوم اما وعده و وعیدهایی داده شد. پول‌هایی روانه شد و همین هم دلیلی بود که اعتراض مانند گذشته نباشد.» پوزن از خطر راه افتادن این سایت پرورش میگو برای زیست بوم منطقه می‌گوید، از اینکه مشخص نیست شیرابه‌های میگو قرار است به کجا روانه شود و آبی که از دریا برای پرورش می‌آورند در نهایت باعث شوره‌زار شدن زمین این مناطق می‌شود. «در بسیاری از کشورهای پیشرفته دنیا، روش‌های مدرنی برای راه‌اندازی یک استخر پرورش میگو وجود دارد. در هیچ کجا زمین‌های بسیاری را شخم نمی‌زنند. در زمین چاله نمی‌کنند و شیرابه‌هایش را به دریا نمی‌ریزند. اما اینجا با استفاده از روش‌های قدیمی می‌خواهند نه تنها زیست‌بوم یک منطقه را به نابودی بکشند، بلکه میراث طبیعی آن را هم از بین ببرند.»
این سایت پرورش میگو در حالی می‌خواهد کارش را از سر بگیرد که از مصوبه رفع موانع تولید و افزایش اشتغال استفاده کرده. مصوبه‌ای که پوزن می‌گوید فقط به نفع تعداد کمی از افراد است. همان‌ کسانی که این شرکت را راه‌اندازی کرده‌اند و حالا می‌خواهند منافعشان را برداشت کنند. «از اهالی روستاهای اطراف کسی در این سایت پرورش کار نمی‌کند. به صورت کلی چنین شغلی نیروی کار چندانی نیاز ندارد. شاید چند کارگر و یک ناظر نیاز داشته باشد. گاهی به صورت مقطعی چند نفر از اهالی روستا را ممکن است برای کار ببرند اما چنین شغلی نه دائمی است و نه اشتغال‌زایی محسوب می‌شود.»
او می‌گوید ژئوپارک اثری جهانی و مهم است و از گردشگری درست و اصولی در این منطقه می‌توان به درآمدی پایدار رسید و در این صورت نیازی به طرح‌هایی از این دست هم نیست. «در قشم جمعیتی در حدود 150 هزار نفر زندگی می‌کنند. آیا همه موافق چنین طرح‌هایی هستند؟ خیر. بیشتر جامعه محلی مخالفند. اما همین اقلیت بسیار کوچک توانسته کار را پیش ببرد. این در حالی است که در منطقه‌ای که زیر نظر منطقه آزاد است، استانداری دخالت کرده و این زمین‌ها را خود استانداری به افراد اجاره داده است.»
«مقام» را شوره‌زار کردند
خبر ساخت لوله‌های آبرسانی برای پرورش میگو در ژئوپارک قشم اما تنها خبر تلخ روزهای اخیر نبود. در همین روزها که منطقه ثبت ملی شده بوخو رو به نابودی گذاشت، خبر شروع به ساخت دوباره مجموعه‌ای برای تولید لارو میگو در ساحل بکر «مکسر» هم آمد. تولید لاروها در منطقه‌ای است که ساحل ماسه‌ای دارد و آنجا یکی از اصلی‌ترین مناطق تخم‌گذاری لاک‌پشت پوزه عقابی است. حالا فاروق خلیلی، از فعالان اجتماعی و گردشگری منطقه مقام که این خبر را به «پیام ما» داده می‌گوید در این مدت هیچ بررسی و تحقیقی بر روی زندگی لاکپشت‌ها انجام نگرفته و اصلا مشخص نیست این ساخت و ساز چه تعداد از آنها را از بین برده است. «کار این مجموعه هم از سال گذشته متوقف شده بود اما باز هم به بهانه اشتغال‌زایی و تولید این مجموعه و سه مجموعه تولید میگو در اطراف روستای مقام راه افتاده است. در هیچکدام از این شرکت‌های میگو، محلی‌ها مشغول به کار نیستند و این شعارها با هدف کسب درآمد برای خودشان و به قیمت از بین رفتن زیست‌بوم منطقه سر داده شده.»
مسکر، از سواحل بکر هرمزگان است که فعالان محیط زیست و میراث به دنبال ثبت ملی آن هستند و آنطور که خلیلی می‌گوید، فعالیت‌هایی از این دست فقط باعث تخریب و ثبت نشدن ساحلی تا این حد زیبا می‌شود. «مشکل دیگر این است که سه شرکت میگو در سمت شرق روستای مقام مشغول به کارند که یکی از آنها صد هکتار، دیگری دویست هکتاری و سومین شرکت هم هشتاد هکتار از بهترین زمین‌های منطقه را گرفته‌اند. زمین‌هایی که مراتع اهالی روستای بندر مقام، بندر نخیلو، بوجبرائیل، شکرویه و آباده بوده و حالا نه تنها زمین حاصلخیز را از بین برده‌اند، بلکه آب‌انبار اصلی اهالی این روستاها را که در این زمین بوده تصاحب کرده‌اند».
برای خلیلی صحبت از هر کدام از این اتفاقات سخت است. او شاهد از بین رفتن ساحل زندگی لاک‌پشت‌ها بوده و حالا زمین‌های چرای دام هم مقابل چشمان او و دیگر روستاییان از دست رفته است. «در فصل پربارش، آب‌ها در برکه (آب‌انبار) جمع می‌شوند تا در فصل خشک از آنها استفاده کنیم. این آب‌انبار را فردی خیر ساخته بود و هزینه ساخت آن هم در حال حاضر حدود یک میلیارد تومان است. اما شرکت‌های تولید میگو حاضر نیستند حتی آب‌انبار جدیدی بسازند و این شرایط را برای ما بسیار دشوار کرده است.» کانال‌های انتقال آب شرکت‌های میگویی برای اهالی مقام هم کم دردسر نبوده. آب شور دریا را به دشت‌های منطقه آورده و حالا زمین شوره‌زاری را برایشان ساخته که نه در آن علفی می‌روید و نه حیوانی قادر به زندگی است. خلیلی می‌گوید: «حق ما این نیست که طبیعت و محیط زیستمان را نابود کنند و صدایمان به جایی نرسد.»