نگهبان و راهنمای چندین ساله آثار باستانی کول فرح ایذه، در 70 سالگی جان سپرد
کول فرح تنها شد
کول فرح از چندین سال پیش فقط یک محافظ داشت؛ آعبدالرحیم اسدپور، پیرمردی که روزگاری نزد رومن گیرشمنِ باستانشناس به اهمیت آثار تاریخی این دره پی برد
۲۴ مهر ۱۴۰۰، ۰:۰۰
|پیام ما|دره فراخ تاریک و ساکت است. نگارکندهای عیلامی دیگر نگهبانی ندارند. «بَلیطی»، راهنمای چندین ساله آثار باستانی کول فرح ایذه، صبح پنجشنبه در کهنسالی و بیماری جان سپرد. «کول فرح» از چندین سال پیش فقط یک محافظ داشت؛ آعبدالرحیم اسدپور، پیرمردی که روزگاری نزد رومن گیرشمن به اهمیت آثار تاریخی این دره پی برد و حتی وقتی اهالی کول فرح در پی درگیری این دره را خالی کردند و دو کیلومتر دورتر ساکن شدند، او به تنهایی آنجا ماند. هرچند دیگر مثل قدیم توان نداشت. کول فرح درهای فراخ بود و بلیطی گرچه از جان مایه میگذاشت اما به تنهایی از پس آن گستره بزرگ برنمیآمد.
به او میگفتند بلیطی. بلیط به زبان بختیاری یعنی بلوط؛ درختی که بلندیهای آن دیار را پوشانده و در گذشته از آن آرد درست میکردند. آعبدالرحیم خودش گفته بود: «فصل پاییز بی. مردم رن بی قد کٌه، بلیط ایچیدن. در همو حین مُنَم واس که به دنیا نیام، وه دنیا آویدم، ایگن بلیطی.» (فصل پاییز بود. مردم برای چیدن بلوط به کوه رفته بودند. بلوط میچیدند تا آردش کنند و نان بپزند. همان وقتی مردم از کوه به روستا برگشتند و بلوطها را آوردند، من که نباید به دنیا میآمدم، به دنیا آمدم. از آن وقت معروف شدم به بلوطی.» مرد 70 ساله در مستند «تنها میان سنگها»، ساخته آرمان قلیپور دشتکی که یک سال پیش به سومین جشنواره باستانشناسی، قومنگاری و تاریخی قبرس راه یافت، داستان بلیطی را تعریف کرده بود. او از گیرشمن هم گفته بود که در سال 1345 به ایذه آمده و در مصاحبههای دیگر هم بارها تعریف کرده بود که 20 روز در خانهاش مانده و خط عیلامی باستان را به او آموخته.آعبدالرحیم اسدپور، محافظ و راهنمای چندین ساله آثار باستانی کولفرح ایذه، صبح پنجشبه به دلیل بیماری و کهولت سن، در بیمارستان شهدای ایذه به دیار باقی شتافت. فعالان میراثفرهنگی، مسئولان و دوستداران تاریخ و آنها که با بلیطی آشنا بودهاند، درباره او نوشتهاند و پیامهایی منتشر کردهاند؛ تسلیتهایی برای ایل بختیاری و میراثدوستان خوزستان.
او زاده اول فروردینماه ۱۳۳۰ خورشیدی بود؛ زاده روستا و تنگه تاریخی کول فرح. کودکی و نوجوانی را در کنار نگارکندهای بیبدیل کول فرح سپری کرد و بسیار به آنها دل بست. او جایی در مستند «تنها در میان سنگها» از این کنجکاوی میگوید: «نیمههای شب کنار سنگها میآمدم و با آنها راز و نیاز میکردم. از خدا میخواستم که یا آنها (سنگنگارهها) را زنده کند و با من صحبت کنند یا من به راز آنها پی ببرم.» روح کنجکاو بلیطی برای شناخت این آثار زمانی اوج گرفت که جعفر مهرکیان و بعدها خاویر آلوارز مون اسپانیایی برای شناخت آثار به تنگه تاریخی کول فرح وارد شدند و این سرآغاز شناخت بهتر او از یادمانهای نیاکان خود شد.اسدپور از سال ۱۳۶۶ به مدت ۳ سال با شرکت گاز همکاری کرد و برای نخستین بار با بنیان پایگاه میراث فرهنگی آیاپیر و نیاز جایگاه پرآوازه و تاریخی کول فرح به یک مراقب دلباخته، خانه سنگی پدری او توسط پایگاه آیاپیر به عنوان جایگاه حفاظت از آثار بازسازی و با حمایت جهاد سازندگی وقت در سال ۱۳۷۹ در آنجا مستقر شد. او سالها در همین خانه پدری در دره باستانی کول فرح از آثار تاریخی نگهبانی میکرد. در سال ۱۳۸۰ به عنوان مراقب آثار تاریخی کول فرح به استخدام سازمان میراث فرهنگی وقت درآمد و سالها در کسوت مراقب آثار و راهنما گردشگران خارجی و داخلی بیشماری را راهنمایی و تا همین اواخر با دل و جان برای آنها تاریخ نگارکندهای عیلامی کول فرح را بازگو میکرد.
همراهی با گیرشمن
آعبدالرحیم، همراه رومن گیرشمن بود؛ باستانشناس فرانسوی اوکراینیتباری که یکی از پیشگامان باستانشناسی در ایران بود. بلیطی دو سال پیش در مصاحبهای با اسکاننیوز گفته بود: «گیرشمن که زبان فارسیش و مسلمانیش خیلی خوب بود، هر خط میخی را که یاد میگرفتم، خط دیگر را آموزش میداد اما اگر خط اول را یاد نمیگرفتم اینقدر تکرار میکرد تا کامل یاد بگیرم. به خطر آخر کتیبههای ایلامی که رسیدیم دیدم گیرشمن ناراحت و پژمرده است، گفتم دکتر امروز ناراحتی، دوری از وطن هست یا مهماننوازی من بد بوده؟ (گیرشمن برای خواندن خط میخی 20 روز در منزل اسدپور، نگهبان دره کولفرح اقامت داشت.) گیرشمن گفت: خط الفبای میخی دوره ایلامی 300 حرف داشته ولی اینجا 220 حرف دیده میشود، 80 حرف کم دارد. بعد از چند روز 80 حرف الفبا را هم پیدا کردیم و گیرشمن به من گفت که اگر عمرت کفاف داد هرکس که برای کاوش به این منطقه آمد بگو که 80 حرف الفبا میخی ایلامی در این منطقه است، اگر هم کسی نیامد بهتر است در زیر خاک باشد تا ضربهای نخورد و سالم بماند.»
تنهایی کول فرح
کول فرح، یعنی دره فراخ؛ مجموعهای از دیرینهترین نگارکندهای صخرهای دوران عیلامی شهر ایذه را در خود دارد. ۶ نگارکند ۳۵۰۰ساله این مجموعه در معرض انواع آسیبها قرار گرفته؛ در سالهای گذشته گلسنگها روی بعضی از کتیبهها را گرفت و اداره میراث فرهنگی را به تکاپو واداشت. آعبدالرحیم روی یکی از کتیبهها را میخواند و میگفت:
«من هانی، فرزند تاهیهی، فرمانروای آیاپیر، اموالُم، آثارُم در این سرزمینه. کسی به اموالُم، آسیبی برسونه، خدای تعالی زیر آفتاب داغ او را بخشکونه.» کتیبهها سالهاست زیر بارشهای فصلی و آفتاب پرجان ایذه قرار گرفتهاند و دلنگرانی برای آنها، نگرانی همیشه میراثیهاست. سال ۲۰۰۸ بود که کارشناسان یونسکو به ایذه آمدند تا مجموعه کتیبهها، نقش برجستهها و نگارکندهای این شهر را برای ثبت در فهرست جهانی، بررسی کنند اما همه چیز در حد وعده ماند و پرونده منظر فرهنگی ایذه به جایی نرسید. حالا با رفتن نگهبان دره کول فرح، نگارکندها دلسوزترین آدم ایل را از دست دادهاند و تنهاتر شدهاند.
مطالب مرتبط
نظر کاربران
نظری برای این پست ثبت نشده است.
تبلیغات
وب گردی
- بسته بندی مواد پودری با دستگاه ساشه: شغل پردرآمد این روزها
- طبع روغن زیتون در طب سنتی چیست؟ معرفی 4 خواص روغن زیتون
- خرید ساک دستی تبلیغاتی چه مزایایی برای هر برند دارد؟
- تعریف درست هوش مصنوعی (AI) چیست؟
- 10 ایده شغل دوم با سرمایه اولیه کم برای کارمندان
- مقایسه تعرفه پنلهای پیامکی و تبلیغاتی
- مقاصد جذاب و معروف برای کمپ زدن در طبیعت
- 8 نمایندگی تعمیر پکیج ایران رادیاتور در تهران + اطلاعات تماس
- اسپیکر بلوتوثی ارزان و باکیفیت: کدام مدلها را بخریم
- کیفیت و زیبایی را با خدمات دندانپزشکی دکترتو کلینیک تجربه کنید بیشتر
بیشترین نظر کاربران
معمای ریاست محیط زیست در کابینه رئیسی
بیشترین بازنشر
ستاندن حیات از غزه
پربازدیدها
1
به نام حیوانات به کام باغوحشداران
2
«بمو» را تکهتکه کردند
3
سوداگران گنج پل تاریخی ۳۰۰ ساله در بابل را تخریب کردند
4
محیطبانها با رد زنی چرخهای موتورسیکلت به شکارچیان رسیدند
5
کبوتر نماد مناسبی برای صلح است؟
دیدگاهتان را بنویسید