حال‌و‌هوای روز تعطیل پنج‌شنبه، اول ژوئیه سال 2021 در کانادا در مقایسه با سال‌های گذشته بسیار متفاوت بود. روزی که قرار بود کانادایی‌ها باربیکیوهایشان را روشن کنند و به تماشای آتش‌بازی آخر شب بنشینند، به روز ساکتی گذشت تا به گفته جاستین ترودو، نخست وزیر کانادا این روز را به زمانی برای بازنگری به گذشته بگذرانند. ماجرا از آنجا شروع شد که ماه گذشته، وقتی باقی‌مانده اجساد 215 کودک بومی در گورستانی بی‌نام و نشان در محوطه مدرسه‌ای بومی نزدیک کملوپس واقع در استان بریتیش کلمبیا کشف شد، پرده از رازی ناخوشایند از پیش چشم جهانیان کنار رفت. کمی پس از آن 751 گور بی‌نام و نشان دیگر در محوطه مدرسه بومی ماری‌اوال در ایالت ساسکاچوان پیدا شدند و 137 مدرسه بومی دیگر باقی‌مانده تا بررسی شوند.

قدمت تاسیس مدارس بومی در کانادا به پیش از سال 1830 برمی‌گردد؛ زمانی که فرانسه نو محلی بود که مستعمره فرانسه در آمریکای شمالی به شمار می‌رفت. این مدارس با اهداف حمایت و آموزش تاسیس شدند اما دولت استعماری نتوانست افراد بومی را مجبور به شرکت در این مدارس کند. ساکنان بومی ‌کانادا در آن زمان بسیار مستقل بودند و اروپایی‌ها از لحاظ اقتصادی و نظامی برای حفظ بقای خود نیاز داشتند. اما اولین مدرسه بومی به نام موسسه موهاک در برنتفورد در استان اونتاریو در سال 1831 تاسیس شد. آخرین مدرسه بومی سال 1996 تعطیل شد و تا آن زمان 130 مدرسه بومی فعالیت کرده بودند. سال 1931 ، 80 مدرسه بومی فعالیت می‌کردند.
هدف از تاسیس مدارس بومی این بود که کودکان بومی با فرهنگ اروپایی-کانادایی جامعه آشنا شوند. دولت و کلیسا با همکاری یکدیگر این مدارس را اداره می‌کردند، بودجه این مدارس را دولت تامین می‌کرد و کلیسا مسئولیت اداره آنها را برعهده داشت. همسان‌سازی کودکان بومی با جامعه به این معنا بود که دین آنها به مسیحیت تغییر داده شود و زبان مادری‌شان به زبان جامعه تغییر کند. طبق گفته جان مک‌دونالد، اولین نخست‌وزیر کانادا، باید هر آنچه «بومی» است از سر کودکان خارج می‌شد؛ طرحی که حالا نشان می‌دهد آثاری مانند آزار و اذیت جنسی و آسیب‌های روحی و روانی طولانی‌مدت را برای بومیان کانادا بر جای گذاشته است.
پس از انتشار خبر این گورهای بی‌نام و نشان کودکان بومی در ایالت‌های بریتیش کلمبیا و ساسکچوان که تعداد آنها به هزار نفر می‌رسد، درخواست‌های بسیاری برای تعطیلی جشن روز اول ژوئیه مطرح شد. «روز کانادا» یا «روز دومینیون» سالگرد تصویب قانون آمریکای شمالی بریتانیا به‌دست لرد مانک،‌ اولین فرماندار کل کانادا است که در آن کنفدراسیون کانادا و حکومت فدرالی آن شکل گرفت.
تارا ساتون خبرنگاری اهل همین سرزمین سفید شمالی است. او در گزارشی در گاردین می‌نویسد که هنگام سفر، به هرکسی که می‌گوید کانادایی است بلافاصله شاهد برخورد‌های محترمانه‌ می‌شود. «خیلی کشور زیبایی است.»،‌ «کشور شما به شهروندانش اهمیت می‌دهد.». کانادایی‌ها دوست دارند کشوری «خوب» با شهروندانی «خوب» داشته باشند. اگر به تعداد مهاجران و پناهجویان در کانادا نگاهی بیندازید به این باور عمومی می‌رسید که کانادایی‌ها مثل آمریکایی‌ها، نژادپرست و یا مثل اروپایی‌های بیگانه‌هراس نیستند. کانادا با افتخار کشوری است چند فرهنگی با مردمانی پرتحمل، صلح‌طلب و با ادب. نور فانوسی است که جهان را هدایت می‌کند؛ البته به جز برای 5درصد از جمعیتی که از ابتدا در آنجا ساکن بوده‌اند. آزار و اذیت‌ شدید افراد بومی به حدی گزارش شده که دادگاه‌های حقوق بشری برخورد دولت کانادا با افراد بومی در گذشته را نسل‌کشی خوانده‌اند. در واقع موجودیت این سرزمین قرن‌ها آزار و اذیت ساکنان اولیه آن را به همراه داشته که حالا برچسب نسل‌کشی به آن زده شده است.
گم‌شده‌های بومی کانادا
از سال 1980 تاکنون، بین 2 تا 4 هزار زن بومی در کانادا گم شده‌اند. پلیس گم‌شده‌ها را به ندرت جدی می‌گیرد. آخرین گزارش «تحقیق ملی درباره دختران و زنان بومی» کشته و گم‌شده به این نتیجه تلخ و غیرقابل انکار رسیده که کانادا، از زمان پیش از استعمار تا امروز «نابودی افراد بومی» را هدف قرار داده است. هفت نسل از افراد بومی از این مدارس گذر کرده‌اند.
در این گزارش که سال 2019 منتشر شد توضیح داده می‌شود که چگونه کانادا توانست به درجه نسل‌کشی برسد. انتشار این گزارش آگاهی‌بخشی سراسری یا برپایی روز یادبود برای این فاجعه را به همراه نداشت اما باعث شد تا جر‌و بحث بیهوده‌ای میان فعالان اجتماعی شکل بگیرد که چرا نسل‌کشی؟ رواندا، آشویتس؛ آنها نسل‌کشی بودند. زمزمه‌هایی هم درباره عبارت نسل‌کشی بوجود آمد که چه آسیبی می‌تواند به شهرت بین‌المللی کانادا بزند.
سال 2015،‌ چهار سال قبل از آنکه گزارش مربوط به زنان گم‌شده منتشر شود، کمیسیون حقیقت و مصالحه کانادا یا تی‌آر‌سی تحقیقاتی را ارائه داد. در این گزارش شهادت بیش از 6 هزار و پانصد نفر از بازماندگان این نوع مدارس جمع‌آوری شده بود؛ کودکان بومی که مجبور بودند در این مدارس شرکت کنند. این کودکان اغلب مورد آزار و اذیت جنسی قرار می‌گرفتند، به آنها مواد غذایی کافی داده نمی‌شد و از آنها به جای خوکچه آزمایشگاهی برای آزمایش‌های پزشکی استفاده می‌کردند. پس از به پایان رساندن تحقیقات دقیق، کمیسیون 94 اقدامات فوری را برای دولت کانادا در نظر گرفت که تا همین چند وقت پیش تنها 10 از آنها به سرانجام رسیده است.
اجساد چرا این‌قدر دیر پیدا شدند؟
هزاران کودک بومی به مدت تقریبا 2 دهه گم شده‌اند: چرا اینقدر طول کشید تا پیدا شوند؟ هر کدام از آنها فرزند کسی بودند که از پدر و مادرشان دزدیده شده، مورد خشونت قرار گرفته، نیازهایشان مورد کم‌توجهی قرار گرفته و در گورستانی بی‌نام و نشان دفن شده‌اند. پدر و مادرها و اعضای خانواده‌های بازماندگان این کودکان سال‌هاست که می‌گویند اطراف مدرسه محله کملوپس، گورستان‌هایی وجود دارد. پیدا کردن این اجساد طول کشید، چون کسانی که کاری از دست‌شان برمی‌آمد خیلی دیر بومیان را باور کردند یا به آنها اهمیت دادند.
اما دولت همچنان تمایلی قوی به پنهان‌کاری و انکار دارد. جاستین ترودو، نخست وزیر کانادا، پس از انتشار ماجرای کملوپس در توییتی می‌نویسد «فصلی تاریک»؛ انگار که این اتفاق در گذشته زیاد رخ داده است.
وحشتی که کودکان این مدارس با آن زندگی می‌کرده‌اند غیر قابل باور است. این وحشت در تمام 6 هزار و پانصد شهادت‌نامه کودکان بازمانده دیده می‌شود. داستان‌هایی مانند تعرض جنسی یک کشیش به مردی که باعث شده خود را جلوی تنه درختی بزرگی بیندازد که از تپه‌ای سرازیری سقوط می‌کرده تا استخوان‌هایش بشکند و بتواند از آنجا خارج شود.
کودکان اغلب هنگام فرار جان خود را از دست می‌دادند؛ تعدادی غرق شدند و‌ جسد یخ‌زده بقیه هم کنار رودخانه پیدا می‌شد. به دختری که از یک کشیش دیگر باردار شده بود گفتند بچه‌ات را به داخل کوره انداختیم. حتی کودک خوش‌شانسی که از آزار و اذیت جنسی گریخته بود برای همیشه از خانواده‌اش جدا می‌شد. فرهنگ بومی را مسخره می‌کردند، موهایشان را کوتاه می‌کردند، اجازه نمی‌دادند به زبان بومی خود صحبت کنند،‌ آنها را به جای اسم با شماره صدا می‌کردند، غذای کافی به آنها نمی‌دادند، لباس‌های کثیف و بی‌قواره تن‌شان می‌کردند و با لقب‌های نژادپرستانه صدایشان می‌زدند.
ماه گذشته، دولت به طور ناگهانی مشتاق شد تا به این موضوع رسیدگی کند و اقدامات لازم را انجام دهد. اقدامات تی‌آر‌سی در سال 2015 دوباره بالای لیست قرار گرفتند. چرا کشف باقیمانده اجساد کودکان بالاخره کانادا را متقاعد کرد که نسل‌کشی رخ داده؟
ملیسا گورلیک در گزارشی که در وب‌سایت سازمان ملل منتشر کرده می‌نویسد بر اساس داده‌های «مرکز آمار عدالت کانادا» افراد بومی 19 درصد جمعیت زندان‌های فدرال را تشکیل می‌دهند در صورتی که جمعیت آن‌ها نسبت به جمعیت کل 3درصد است. بین سال‌های 1997 و 2000، احتمال اینکه افراد بومی متهم به قتل شوند 10 برابر افراد غیربومی بود. بین سال‌های 1996 تا 2004 در حالی که جمعیت کل زندانی‌های کانادا 12 درصد کاهش پیدا کرده بود اما 22درصد زندان‌های کانادا را بومیان کانادایی تشکیل می‌دادند. کمیته حذف تبعیض نژادی یا سی‌ای‌آر‌دی، در گزارش سالانه مجمع عمومی سازمان ملل در پیشنهادات عمومی درباره حل مسئله تبعیض نژادی و اجرای عدالت اشاره می‌کند که نرخ بالای جرم و جنایت زمانی که به گروه خاصی نسبت داده می‌شود که شامل جرایمی مانند جرائم خرد خیابانی و تخلفاتی مرتبط با مواد مخدر و تن‌فروشی، اغلب نشانه‌ای از طرد شدن آن افراد از اجتماع است.
بورلی جیکوبز، رئیس انجمن زنان بومی کانادا اشاره می‌کند که اجبار کردن زنان بومی به ترک فرزندانشان یکی از قطب‌های حمایتی آنان را قطع می‌کند که منجر به وقوع خشونت و جرم‌های بیشتری می‌شود. اما کانادا در تلاش است تغییراتی ایجاد کند. در توافقی که سال 2005 به امضا رسید قرار شد دولت ایالتی منیتوبا، اداره تمام زندان‌ها و کانون‌های اصلاحی را به نهادهای بومی واگذار کند. این توافق‌ یعنی نظارت بومی‌هایی که تحت آزادی مشروط قرار دارند برعهده جامعه خود آنهاست که امکان نزدیک بودن به خانواده‌هایشان را فراهم می‌کند.
در ساسکاچوان نیز اتحادیه‌ای متشکل از 74 نفر از ساکنان اولیه کانادا تشکیل شد تا پروژه‌ها و برنامه‌های بومی را اجرا کنند. اولین برنامه این مرکز اجرای پروژه درمانی و توانمندسازی نوجوانانی است که آسیب‌پذیری بالایی دارند؛ برنامه‌هایی مانند پر کردن اضافه وقت آنها با فعالیت‌های فرهنگی، آیین سنتی و برقراری ارتباط اجتماعی است.
به گفته اد مک‌آیزک، مدیر اجرایی دفتر بازپرسی زندان کانادا،‌ تبعیض نژادی و جرم و جنابت مشکلات طولانی مدتی هستند که راه‌حل معجزه‌آسایی برای آن‌ها وجود ندارد. به عقیده او در زمینه تحصیلات، شغل و خدمات اجتماعی شکاف عمیقی وجود دارد که باید در مرحله اول باید به آنها رسیدگی شود. بودجه ساکنان اولیه کانادا و افراد بومی آن را دولت کانادا مشخص می‌کند اما بومیان به دنبال سیستم‌هایی مستقل برای اجرای عدالت می‌گردند. در عین حال آموزش‌های پایه‌ای درباره افراد بومی در مدارس سراسر کانادا می‌تواند به از بین بردن تبعیض کمک کند. جیکوبز معتقد است که «نژادپرستی همان کمبود آموزش است» و تمام شهروندان باید درباره بومیان و رنجی که سال‌های سال پشت سر گذاشته‌اند، آگاه باشند.