نقدی بر سیاستهای حذف دستفروشان از فضای شهری
تنها در سال 1399 بیش از 40 میلیارد تومان هزینه برای پشتیبانی انتظامی از طرحهای انضباط شهری در برخی مناطق شهرداری تهران صرف شده است شهرها عموماً بهعنوان محرک مدرنیته درک میشوند و دستفروشی بهعنوان مظهر توسعهنیافتگی و فقر تلقی میشود، به همین دل
![نقدی بر سیاستهای حذف دستفروشان از فضای شهری](https://payamema.ir/pubfiles/2021/04/دست-فروش.jpg)
۲۵ فروردین ۱۴۰۰، ۰:۰۰
دستفروشی پدیدهای پیشا مدرن با قدمت طولانی در ایران است. شواهد تاریخی نشان میدهد که معابر و گذرگاههای شهری در ایران دستکم از دوره قاجار شاهد حضور دستفروشان و بساطگستران بوده است.
مطابق با اسناد تاریخی بیش از یک قرن از عزم نهادهای حکمرانی برای مداخله و تنظیم بخشی به دستفروشی و مقابله با حضور دستفروشان در فضاهای شهری میگذرد.[1] در طی عصر حاضر قوانین مختلفی برای مقابله و حذف دستفروشان از فضاهای شهری طراحی شده است. مطابق با قانون «توسعه معابر شهرداری» از بساطگستری دستفروشان در دهه 20 در برخی شهرها ممانعت به عمل میآمد.[2] از زمان تصویب قانون شهرداریها در سال 1334 تا کنون نیز اصلیترین ارجاع حقوقی نهادهای مذکور برای مقابله با دستفروشی، بر پایه بند 2 ماده 55 این قانون مبنی بر ممنوعیت سد معبر بوده است. بر این اساس همواره میلِ ارکان قدرت برای ایجاد سازوکار حقوقی و کنترلی و متعاقب آن تشکیل نهادهای مرتبط برای مقابله با دستفروشی وجود داشته است؛ تاسیس ستاد مرکزی و کمیته رفع سد معبر و ستاد پاکسازی در اوایل انقلاب و دهه 60 و استمرار آن تا دهه 80 و سپس تاسیس شرکتهای تابعه شهرداری مانند شرکت شهربان و حریمبان در طول دو دهه اخیر مواردی از این دست هستند. پیشروی سازوکارهای نهادی و حقوقی برای مقابله با دستفروشی از یک سو و رشد دستفروشان در اکثر شهرهای ایران در طول دهههای اخیر از سوی دیگر به تشدید منازعات حول فضای شهری انجامیده است. در سال 1363 به نقل از مقامات بیش از 90 درصد از 120 هزار فروشنده خیابانی و کیوسکداران خیابانهای تهران پاکسازی شدند.[3] در طی دهه اخیر نیز موارد متعددی از طرحهای انضباط شهری و مقابله با دستفروشی در شهر تهران و سایر شهرهای کشور اجرا شده است. مطابق با آمار عملکرد گشتهای شهربان در مناطق 22گانه شهر تهران، بالغ بر 292 هزار ماموریت برای جلوگیری و رفع سد معبر بساطگستران، دستفروشان و سد معبر سیار در سال 1397 صورت گرفته است که تمامی این موارد نسبت به سال 1394 رشدی چند ده برابری داشته است (آمارنامه شهرداری تهران 1397، 1398). متعاقب آن در حد فاصل سالهای 1393 تا 1396 گزارشهای متعددی از منازعات میان ماموران شهرداری و دستفروشان مخابره شد که برخی از آنها به خودسوزی دستفروشان در شهرهای مختلف ایران نظیر خرمشهر، تهران، تبریز و مریوان منتهی شد. حضور تهیدستان در فضاهای شهری نشانهای از شکست سیاستها و ناکارآمدی برنامههای اقتصادی و شهری است. از این رو هزینهکرد فراوانی برای اجرای طرحهای ضربتی یا دورهای با هدف حذف تهیدستان از فضای شهری صورت میگیرد. در طول دهه اخیر مبالغ کمک سالانه شورای شهر به شرکت شهربان افزایش یافته است به طوری که این رقم از 41.8 میلیارد تومان در سال 1393 به بیش از 115 میلیارد تومان در سال 1397 رسیده است. علاوه بر بودجههای تخصیص یافته به شرکت شهربان، هر ساله مبالغ دیگری نیز برای اجرای طرحهای انضباط شهری در نقاط کانونی دستفروشی با همراهی نیروی انتظامی در نظر گرفته میشود. مطابق با اسناد موجود در سایت شفافیت تنها در سال 1399 بیش از 40 میلیارد تومان هزینه برای پشتیبانی انتظامی از طرحهای انضباط شهری در برخی مناطق شهرداری تهران صرف شده است.
سیاستهای حذف دستفروشان از فضای شهری بر پایه گفتمانهای گوناگونی از سوی حکومتهای محلی در نقاط مختلف جهان توجیه و اجرا میشود. همانگونه که برخی پژوهشگران اشاره میکنند شهرها عموماً بهعنوان محرک مدرنیته درک میشوند و دستفروشی بهعنوان مظهر توسعهنیافتگی و فقر تلقی میشود، به همین دلیل است که غیاب آن به مثابه نوعی پیشرفت تلقی میشود[4]. همچنین بنیانهای مدرنیسم در ارتباط با کارکردهای شهر بیش از هر چیز بر «حرکت و روان بودن» توجه میکند. نتیجه چنین نگاهی، استفاده تک کارکردی از فضاهای عمومی شهر است[5]. در تفکر شهر مدرن، فضاهای عمومی بیشتر محل گذر و جابجایی است تا فضایی برای مکث و وقفه. از این منظر بساطگستران مانعی برای جریان حرکت عمومی در معابر شهری قلمداد میشوند و با ایجاد اختلال و تراکم در معابر، از سیالیت حرکت عابران ممانعت میکنند. این امر از منظر گفتمان زیباییشناسی شهری نیز به تصویر کشیده میشود. حضور دستفروشان در معابر و نحوه چینش بساط آنان عاملی برای برهم زدن چهره شهر و نازیبایی آن قلمداد میشود. همچنین حضور دستفروشان در معابر به مثابه بینظمی فضاهای شهری صورتبندی میشود که امکان نظارت سراسربین را سلب میکند. بیسبب نیست که طرحهای مقابله با دستفروشان در ایران با نام «طرح انضباط شهری» خوانده میشوند. علاوه بر این حفظ چرخه انباشت و تولید ارزش افزوده در شهرها نیازمند سیاستها و گفتمانهایی در جهت تقویت تصویر آرمانی از شهر است، امری که اقتصاد غیررسمی دستفروشی میتواند به تضعیف آن یاری رساند. به این ترتیب ایماژ شهری کارآفرین و توسعهیافته که فرصتهای شغلی مناسبی برای ساکنان آن فراهم میکند به واسطه حضور دستفروشان مخدوش میشود.
این گفتمانها اگرچه تلاش میکنند تا ضدیت دستفروشی با شهر آرمانی مدنظر مسئولان را به تصویر کشند و حذف دستفروشان را بر پایه برخی عقلانیتها توجیه کنند، اما نکته حائز اهمیت در این میان آن است که ایماژ شهر مدرن و دلخواه مسئولان شهری تا زمانی که مناسبات ساختاری ناکارآمد اقتصادی و شکافهای عمیق اجتماعی و فقر شهری در جریان است نمیتواند تحقق یابد. از این رو بهتر است به جای هزینهکردن برای سیاستهای شکستخورده حذف دستفروشان که در اکثر موارد صرفاً به پراکندگی و تغییر جغرافیای دستفروشی منتهی میشود، بر سیاستهای حمایتی از دستفروشان و به رسمیتشناسی آنان در فضاهای شهری تمرکز شود.
———–
[1] . اعلان وزارت نظمیه، به نقل از بیات، 1393: 243.
[2] . سازمان اسناد ملی ایران، 1326.
[3] . بیات، 1393: 267-266.
[4] . Bromley, 2000
[5] . Anjaria, 2006
برچسب ها:
پیشنهاد سردبیر
![باز شدن زخم طرحهای انتقال آب](https://payamema.ir/pubfiles/2023/11/2-14-jpg.webp)
باز شدن زخم طرحهای انتقال آب
مطالب مرتبط
![بررسی پرونده هگمتانه در کمیته میراث جهانی یونسکو](https://payamema.ir/pubfiles/2024/07/هگمتانه.jpg)
بررسی پرونده هگمتانه در کمیته میراث جهانی یونسکو
![تیشه بر سقف بنای قاجاری](https://payamema.ir/pubfiles/2024/07/خانه-مدیری.jpg)
خانۀ تاریخی «مدیری» در لنگرود در خطر تخریب قرار دارد
تیشه بر سقف بنای قاجاری
![لرستان برای رونق گردشگری نیازمند ثبت جهانی آثار است](https://payamema.ir/pubfiles/2024/07/قلعه-فلک-الافلاک.jpg)
مدیرکل میراث فرهنگی لرستان:
لرستان برای رونق گردشگری نیازمند ثبت جهانی آثار است
![زنگ خطری جدی برای باغستان سنتی قزوین](https://payamema.ir/pubfiles/2024/07/آتشسوزی-1.jpg)
زنگ خطری جدی برای باغستان سنتی قزوین
![امید به پیمانسپاری ۲۰ درصدی صنایعدستی](https://payamema.ir/pubfiles/2024/07/ایرنا-1.jpg)
بانک مرکزی کورسوی امید به رونق صادرات صنایعدستی را کلید زد
امید به پیمانسپاری ۲۰ درصدی صنایعدستی
![کشف ظروف شیشهای در نزدیکی سواحل بلغارستان](https://payamema.ir/pubfiles/2024/07/ظروف-شیشهای.jpg)
کشف ظروف شیشهای در نزدیکی سواحل بلغارستان
![رفع خطر تخریب از تیمچه تاریخی امینالدوله کاشان](https://payamema.ir/pubfiles/2024/07/تیمچه-تاریخی-امینالدوله-کاشان.jpg)
رفع خطر تخریب از تیمچه تاریخی امینالدوله کاشان
![تخریب محوطه باستانی ۶ هزار ساله](https://payamema.ir/pubfiles/2024/07/قلعه-نو.jpg)
مدیرکل میراث فرهنگی استان مرکزی خبر داد
تخریب محوطه باستانی ۶ هزار ساله
![به ثبت جهانی «هگمتانه» امیدواریم](https://payamema.ir/pubfiles/2024/07/تپه-هگمتانه.jpg)
پاسخ مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی همدان به «پیام ما»:
به ثبت جهانی «هگمتانه» امیدواریم
![تنور خاموش تنورسازان](https://payamema.ir/pubfiles/2024/07/تنور-گلی.jpg)
تنورسازی شاخهای هنر سفالگری است که با ورود صنعت نان ماشینی از تب و تاب افتاد
تنور خاموش تنورسازان
نظر کاربران
نظری برای این پست ثبت نشده است.
تبلیغات
وب گردی
- با طراحی سایت مشتریان رقیب خود را بدزدید!
- بیماری هاشیموتو چیست؟ علائم و راهکارهای درمان
- نورپردازی کابینت آشپزخانه چه تاثیری بر روحیه افراد دارد؟
- سفر به پوکت بهترین مقصد گرمسیری آسیا با تور تایلند آرزوی سفر
- بورس شمش گلدن ارت ( خانی )
- مقایسه گچبری پیش ساخته پلی یورتان و گچبری پیش ساخته پلی استایرن
- عطر بدون سردرد – 11 عطر مخصوص افراد میگرنی
- گیلکی کناری، پژوهشگر برتر متافیزیک ایرانی بر سکوهای بینالمللی
- چرا رزرو هتلهای 4 ستاره استانبول ارزشمند است؟
- کدام شاخص اقتصادی بیشترین تاثیر را روی پیشبینی قیمت انس طلا دارد؟ بیشتر
بیشترین نظر کاربران
![«آفاق آزادی در سپهر تاریخ» در غیاب زیباکلام](https://payamema.ir/pubfiles/2024/06/کتاب-چرا-شما-را-نمیگیرن.jpg)
«آفاق آزادی در سپهر تاریخ» در غیاب زیباکلام
بیشترین بازنشر
پربازدیدها
1
به نام حیوانات به کام باغوحشداران
2
آشکارشدن گورهای ماقبلتاریخ هنگام ساخت بزرگراه
3
«بمو» را تکهتکه کردند
4
سوداگران گنج پل تاریخی ۳۰۰ ساله در بابل را تخریب کردند
5
محیطبانها با رد زنی چرخهای موتورسیکلت به شکارچیان رسیدند
دیدگاهتان را بنویسید