نقدی بر سیاستهای حذف دستفروشان از فضای شهری
تنها در سال 1399 بیش از 40 میلیارد تومان هزینه برای پشتیبانی انتظامی از طرحهای انضباط شهری در برخی مناطق شهرداری تهران صرف شده است شهرها عموماً بهعنوان محرک مدرنیته درک میشوند و دستفروشی بهعنوان مظهر توسعهنیافتگی و فقر تلقی میشود، به همین دل
۲۵ فروردین ۱۴۰۰، ۰:۰۰
دستفروشی پدیدهای پیشا مدرن با قدمت طولانی در ایران است. شواهد تاریخی نشان میدهد که معابر و گذرگاههای شهری در ایران دستکم از دوره قاجار شاهد حضور دستفروشان و بساطگستران بوده است.
مطابق با اسناد تاریخی بیش از یک قرن از عزم نهادهای حکمرانی برای مداخله و تنظیم بخشی به دستفروشی و مقابله با حضور دستفروشان در فضاهای شهری میگذرد.[1] در طی عصر حاضر قوانین مختلفی برای مقابله و حذف دستفروشان از فضاهای شهری طراحی شده است. مطابق با قانون «توسعه معابر شهرداری» از بساطگستری دستفروشان در دهه 20 در برخی شهرها ممانعت به عمل میآمد.[2] از زمان تصویب قانون شهرداریها در سال 1334 تا کنون نیز اصلیترین ارجاع حقوقی نهادهای مذکور برای مقابله با دستفروشی، بر پایه بند 2 ماده 55 این قانون مبنی بر ممنوعیت سد معبر بوده است. بر این اساس همواره میلِ ارکان قدرت برای ایجاد سازوکار حقوقی و کنترلی و متعاقب آن تشکیل نهادهای مرتبط برای مقابله با دستفروشی وجود داشته است؛ تاسیس ستاد مرکزی و کمیته رفع سد معبر و ستاد پاکسازی در اوایل انقلاب و دهه 60 و استمرار آن تا دهه 80 و سپس تاسیس شرکتهای تابعه شهرداری مانند شرکت شهربان و حریمبان در طول دو دهه اخیر مواردی از این دست هستند. پیشروی سازوکارهای نهادی و حقوقی برای مقابله با دستفروشی از یک سو و رشد دستفروشان در اکثر شهرهای ایران در طول دهههای اخیر از سوی دیگر به تشدید منازعات حول فضای شهری انجامیده است. در سال 1363 به نقل از مقامات بیش از 90 درصد از 120 هزار فروشنده خیابانی و کیوسکداران خیابانهای تهران پاکسازی شدند.[3] در طی دهه اخیر نیز موارد متعددی از طرحهای انضباط شهری و مقابله با دستفروشی در شهر تهران و سایر شهرهای کشور اجرا شده است. مطابق با آمار عملکرد گشتهای شهربان در مناطق 22گانه شهر تهران، بالغ بر 292 هزار ماموریت برای جلوگیری و رفع سد معبر بساطگستران، دستفروشان و سد معبر سیار در سال 1397 صورت گرفته است که تمامی این موارد نسبت به سال 1394 رشدی چند ده برابری داشته است (آمارنامه شهرداری تهران 1397، 1398). متعاقب آن در حد فاصل سالهای 1393 تا 1396 گزارشهای متعددی از منازعات میان ماموران شهرداری و دستفروشان مخابره شد که برخی از آنها به خودسوزی دستفروشان در شهرهای مختلف ایران نظیر خرمشهر، تهران، تبریز و مریوان منتهی شد. حضور تهیدستان در فضاهای شهری نشانهای از شکست سیاستها و ناکارآمدی برنامههای اقتصادی و شهری است. از این رو هزینهکرد فراوانی برای اجرای طرحهای ضربتی یا دورهای با هدف حذف تهیدستان از فضای شهری صورت میگیرد. در طول دهه اخیر مبالغ کمک سالانه شورای شهر به شرکت شهربان افزایش یافته است به طوری که این رقم از 41.8 میلیارد تومان در سال 1393 به بیش از 115 میلیارد تومان در سال 1397 رسیده است. علاوه بر بودجههای تخصیص یافته به شرکت شهربان، هر ساله مبالغ دیگری نیز برای اجرای طرحهای انضباط شهری در نقاط کانونی دستفروشی با همراهی نیروی انتظامی در نظر گرفته میشود. مطابق با اسناد موجود در سایت شفافیت تنها در سال 1399 بیش از 40 میلیارد تومان هزینه برای پشتیبانی انتظامی از طرحهای انضباط شهری در برخی مناطق شهرداری تهران صرف شده است.
سیاستهای حذف دستفروشان از فضای شهری بر پایه گفتمانهای گوناگونی از سوی حکومتهای محلی در نقاط مختلف جهان توجیه و اجرا میشود. همانگونه که برخی پژوهشگران اشاره میکنند شهرها عموماً بهعنوان محرک مدرنیته درک میشوند و دستفروشی بهعنوان مظهر توسعهنیافتگی و فقر تلقی میشود، به همین دلیل است که غیاب آن به مثابه نوعی پیشرفت تلقی میشود[4]. همچنین بنیانهای مدرنیسم در ارتباط با کارکردهای شهر بیش از هر چیز بر «حرکت و روان بودن» توجه میکند. نتیجه چنین نگاهی، استفاده تک کارکردی از فضاهای عمومی شهر است[5]. در تفکر شهر مدرن، فضاهای عمومی بیشتر محل گذر و جابجایی است تا فضایی برای مکث و وقفه. از این منظر بساطگستران مانعی برای جریان حرکت عمومی در معابر شهری قلمداد میشوند و با ایجاد اختلال و تراکم در معابر، از سیالیت حرکت عابران ممانعت میکنند. این امر از منظر گفتمان زیباییشناسی شهری نیز به تصویر کشیده میشود. حضور دستفروشان در معابر و نحوه چینش بساط آنان عاملی برای برهم زدن چهره شهر و نازیبایی آن قلمداد میشود. همچنین حضور دستفروشان در معابر به مثابه بینظمی فضاهای شهری صورتبندی میشود که امکان نظارت سراسربین را سلب میکند. بیسبب نیست که طرحهای مقابله با دستفروشان در ایران با نام «طرح انضباط شهری» خوانده میشوند. علاوه بر این حفظ چرخه انباشت و تولید ارزش افزوده در شهرها نیازمند سیاستها و گفتمانهایی در جهت تقویت تصویر آرمانی از شهر است، امری که اقتصاد غیررسمی دستفروشی میتواند به تضعیف آن یاری رساند. به این ترتیب ایماژ شهری کارآفرین و توسعهیافته که فرصتهای شغلی مناسبی برای ساکنان آن فراهم میکند به واسطه حضور دستفروشان مخدوش میشود.
این گفتمانها اگرچه تلاش میکنند تا ضدیت دستفروشی با شهر آرمانی مدنظر مسئولان را به تصویر کشند و حذف دستفروشان را بر پایه برخی عقلانیتها توجیه کنند، اما نکته حائز اهمیت در این میان آن است که ایماژ شهر مدرن و دلخواه مسئولان شهری تا زمانی که مناسبات ساختاری ناکارآمد اقتصادی و شکافهای عمیق اجتماعی و فقر شهری در جریان است نمیتواند تحقق یابد. از این رو بهتر است به جای هزینهکردن برای سیاستهای شکستخورده حذف دستفروشان که در اکثر موارد صرفاً به پراکندگی و تغییر جغرافیای دستفروشی منتهی میشود، بر سیاستهای حمایتی از دستفروشان و به رسمیتشناسی آنان در فضاهای شهری تمرکز شود.
———–
[1] . اعلان وزارت نظمیه، به نقل از بیات، 1393: 243.
[2] . سازمان اسناد ملی ایران، 1326.
[3] . بیات، 1393: 267-266.
[4] . Bromley, 2000
[5] . Anjaria, 2006
برچسب ها:
پیشنهاد سردبیر
سرمایهگذاری در معدن بازنده
مطالب مرتبط
خانه روزنامهنگاران تا تابستان امسال راهاندازی میشود
رییس پارک ملی توران: از ابتدای نوروز در جاده میامی – عباس آباد تصادف با یوزپلنگ نداشتیم
خلیج فارس و دریای عمان تا جمعه مواج است
۵ درصد از تالاب بینالمللی گاوخونی آبگیری شد
۷ پیشنهاد برای عبور از خشکسالی
۵۴۹ نفر؛ تعداد کشتههای تصادفات نوروزی از ۲۴ اسفند تا امروز
فعالیت مراکز منتخب معاینه فنی شهر تهران در روزهای ۱۰ و ۱۲ فروردین
امدادرسانی به بیش از ۱۸ هزار نفر در طرح ملی امداد و نجات نوروز
حل ناترازیها مهمترین اولویت انرژی کشور در ۱۴۰۳
ادامه فعالیت سامانه بارشی در برخی استانهای کشور
نظر کاربران
نظری برای این پست ثبت نشده است.
تبلیغات
وب گردی
- 8 نمایندگی تعمیر پکیج ایران رادیاتور در تهران + اطلاعات تماس
- اسپیکر بلوتوثی ارزان و باکیفیت: کدام مدلها را بخریم
- کیفیت و زیبایی را با خدمات دندانپزشکی دکترتو کلینیک تجربه کنید
- علائم دندان آسیاب درآوردن کودکان چیست؟ 5 علائم + راه تسکین
- اجاق گازهای ﺧﺎﻧﮕﯽ بدون ترموکوپل توقیف و جمعآوری میشود
- معرفی تورهای خارجی ارزان
- آلبوم جدید مُجال ظرفیت جدی و جدیدی از موسیقی را فریاد میزند!
- آیا مشاوره حقوقی تلفنی کاربردی است؟
- برونشیت کودکان چیست و چه علائمی دارد؟
- برگزیدگان اجلاس توسعه نرمافزار ایران (۲۰۲۴) معرفی شدند بیشتر
بیشترین نظر کاربران
معمای ریاست محیط زیست در کابینه رئیسی
بیشترین بازنشر
ستاندن حیات از غزه
پربازدیدها
1
به نام حیوانات به کام باغوحشداران
2
«بمو» را تکهتکه کردند
3
سوداگران گنج پل تاریخی ۳۰۰ ساله در بابل را تخریب کردند
4
محیطبانها با رد زنی چرخهای موتورسیکلت به شکارچیان رسیدند
5
کبوتر نماد مناسبی برای صلح است؟
دیدگاهتان را بنویسید