معاون امور تالاب‌ها در گفت‌وگو با «پیام ما»: محیط‌‌بانان می‌گویند همان نقاطی که طرح پایلوت زیست پالایی اجرا شد، بهترین وضعیت را در کل تالاب دارد.

احوال تالاب انزلی ناخوش است. مدیر کل محیط‌زیست گیلان و معاون امور تالاب‌ها در دفتر زیستگاه‌های سازمان حفاظت محیط‌زیست به اتفاق این را می‌گویند. یازده رود آلوده به این تالاب می‌ریزند و طرح زیست‌پالایی که سال پیش در بخش‌هایی از تالاب به صورت پایلوت اجرا شده بود، بعد از اعتراض‌های مختلف کاملا متوقف شده و نجات تالاب بین‌المللی فعلا به زدودن سنبل‌های آبی مهاجم محدود شده است. امسال کارگروه ملی تالاب‌های کشور برنامه احیای این تالاب را تصویب کرد و دو هزار و ۵۵۸ میلیارد تومان بودجه برای احیا پیشنهاد شد که بیشتر این مبلغ برای ساماندهی فاضلاب است اما این بودجه هنوز ردیف اختصاصی ندارد و نگرانی محیط‌زیست استان از این است که با برنامه‌ریزی درست خرج نشود.

بعد از اجرای پایلوت طرح جنجالی زیست‌پالایی و توقف ناگهانی آن در سال گذشته، نام تالاب انزلی بار دیگر بر زبان افتاده است. در هفته‌های گذشته ساسان کفایی، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست گیلان گفته بود که وضعیت تالاب انزلی مناسب نیست و از آلودگی این زیستگاه گفته بود: «ورود انواع آلاینده‌ها به تالاب، پساب‌های خانگی، صنعتی و کشاورزی و رسوباتی که از سایر رودخانه‌ها هستند و همچنین سنبل آبی، جریان پویایی تالاب انزلی را با چالش روبه‌رو کرده است. او خبر داده بود که برای اولین بار ۱۲ میلیارد تومان اعتبار برای مبارزه با سنبل آبی و سایر گیاهان مهاجم به گیلان اختصاص یافته است و درباره راهکار نجات این نقطه تالابی گفته بود: «استفاده از تله‌های رسوب‌گیر، از بین بردن گیاهان مهاجم و کاهش ورود آلاینده‌ها راهکار احیای تالاب انزلی است.»

ردیف‌دار کردن بودجه احیا ضروری است

تیرماه امسال در کمیته ملی احیای تالاب‌های کشور، طرح میان مدت احیای تالاب انزلی با اعتبار ۲ هزار و ۵۵۷ میلیارد تومان تصویب شد و حالا مطالبه مدیرکل محیط‌زیست گیلان اختصاص ردیف بودجه احیای تالاب انزلی است. «تعیین نکردن ردیف اختصاصی برای بودجه دو هزار و ۵۵۸ میلیارد تومانی احیای تالاب انزلی سبب می‌شود دستگاه‌های مسئول به وظایف خود عمل نکنند.»

کفایی با بیان این‌که در گیلان مناطق چهارگانه حفاظت محیط‌زیست را در ۱۵ منطقه داریم گفت: «مناطق ۱۵ گانه به اضافه شش منطقه شکار ممنوع، ۱۹.۵ درصد از خاک گیلان را شامل می‌شود.»

مدیرکل حفاظت محیط‌زیست گیلان با اشاره به این‌که طیف وسیعی از دستگاه‌ها در خصوص حفاظت از منابع زیستی به ویژه تالاب انزلی دخیل هستند، افزود: «امسال کارگروه ملی تالاب‌های کشور با قید فوریت برنامه احیای تالاب تصویب شد. دو هزار و ۵۵۸ میلیارد تومان بودجه طی یک برنامه هفت ساله برای احیای تالاب انزلی پیشنهاد شد و برای این منظور بیش از ۴۰ دستگاه در این خصوص دارای تکلیف هستند.»

به گفته او از این میزان بودجه، دو هزار و ۱۰۰ میلیارد تومان مربوط به تصحیح سیستم تصفیه فاضلاب رشت، انزلی و صومعه‌سرا است و تا زمانی که موضوع فاضلاب ساماندهی نشده و رسوبات وارد تالاب شوند نمی‌توان به نتیجه مطلوبی رسید. از نگاه کفایی اهمیت تالاب انزلی که ساماندهی و نظارت آن بر عهده سازمان حفاظت محیط‌زیست است، از دریاچه ارومیه کمتر نیست. «اگر بودجه دو هزار و ۵۵۸ میلیارد تومانی ردیف اختصاصی نداشته باشد و کد دار نشود مطمئناً دستگاه‌های مسئول در این رابطه به وظایف خود به درستی عمل نمی‌کنند. نظارت بر نحوه هزینه کرد بودجه مذکور بر عهده محیط‌زیست است. برای این بودجه یک پروپوزال تعریف شده و وظیفه هر سازمان نیز مشخص است و مجمع نمایندگان استان باید برای این بودجه ردیف مشخص کنند تا با تغییر دولت، مشکلی در خصوص آن پیش نیاید.»

 آبفا به وظیفه خود عمل نمی‌کند

دیروز احمد دنیامالی، نماینده انزلی در مجلس هم درباره تالاب بین‌المللی این شهر صحبت کرد و گفت: «آب‌و‌فاضلاب گیلان باید به وظایف خود در خصوص فاضلاب رشت، انزلی و صومعه‌سرا عمل کند در غیر این‌ صورت مشکل تالاب انزلی حل نمی‌شود.» او هم حرف مدیر کل محیط‌زیست گیلان را تکرار کرد و درباره پیچیدگی رسیدگی به معضلات محیط‌زیستی گفت: «در حوزه حفاظت محیط‌زیست، مشکل قانونی نداریم، تعدد دستگاه‌های مسئول در زمینه احیای تالاب انزلی و پاسخگو نبودن و بی‌تفاوتی نسبت به مسئولیت‌های محوله از مهم‌ترین چالش‌ها در این زمینه است.»

دنیامالی از عملکرد و کوتاهی سازمان آب‌و‌فاضلاب گیلان درباره برطرف کردن آلودگی‌های زرجوب و گوهررود هم انتقاد کرد: «قانون جامعی در خصوص حفاظت از محیط‌زیست وجود دارد اما تصمیم واحدی درباره تالاب انزلی گرفته نمی‌شود. مشکل این است تا زمانی که مسئله آب در بالادست تالاب را حل نکنیم و عمق تالاب کمتر شود معضل تالاب انزلی پابرجا می‌ماند.»

او با بیان این‌که مسئولیت هماهنگی بین دستگاه‌های متولی در احیای تالاب انزلی مشخص نیست، گفت: «قانونگذار تکلیف وزارت نیرو در خصوص احیای تالاب انزلی یعنی مسئله لایروبی و اساسنامه مربوط به شیلات را مشخص کرده اما دستگاه‌ها به وظایف خود به درستی عمل نمی‌کنند. اجرایی کردن یک برنامه جامع برای مشخص کردن موقعیت هر دستگاه در بحث احیای تالاب انزل ضروری است و اگر آب‌و‌فاضلاب استان گیلان به تکالیف خود درباره فاضلاب رشت، انزلی و صومعه‌سرا عمل نکند آب با کیفیتی نخواهیم داشت.»

عضو مجمع نمایندگان گیلان در بخش دیگری از حرف‌هایش با بیان این‌که امکان اجرای طرح احیای تالاب انزلی با بودجه دو هزار و ۵۰۰ میلیارد تومانی وجود ندارد، گفت: «تا زمانی که سم و کود اراضی کشاورزی وارد تالاب انزلی شود زندگی آبزیان این منطقه با خطر مواجه است.»

بله، وضعیت تالاب خوب نیست

مسعود باقرزاده کریمی، معاون امور تالاب‌ها در دفتر زیستگاه‌های سازمان حفاظت محیط‌زیست درباره وضعیت کنونی برنامه‌های احیای تالاب انزلی به «پیام‌ما» می‌گوید: «طرح جامع احیای تالاب انزلی که مصوب شده، از پروژه‌های اولویت‌دار در ستاد ملی تالاب‌ها است  علاوه بر این هفته پیش جلسه‌ای با استاندار داشتم و در برنامه کمیته مدیریت تالاب انزلی گزارشی درباره سنبل آبی داده شد و کارگروهی موظف شد که برنامه‌های مقابله با سنبل آبی را در استان بنویسند. کارها درست پیش می‌رود.» اما طرح زیست‌پالایی که حاشیه‌های آن همچنان ادامه دارد و در نیمه آذر هم رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست را به دادسرای کارکنان دولت کشاند به کجا رسید؟ باقرزاده کریمی می‌گوید: «این طرح پایلوت بود و نیمه‌کاره ماند. پروژه توقیف شد و نتوانستیم نتایج آن را ارزیابی کنیم. دیگر قابل راستی‌آزمایی نبود. در واقع جو رسانه‌ای طوری فضا را وارد بحث‌های غیرکارشناسی کرد که هر کسی یک حرفی می‌زد و طبیعی است که مرجع قانونی هم ریسک نمی‌کند و وقتی فکر می‌کند اتفاق خطرناکی در حال وقوع است جلوی آن را می‌گیرد. آن‌ها جانب احتیاط را گرفتند و ما هم دیگر اصراری نکردیم.» با این همه به گفته او حالا وضعیت مناطق پایلوت طرح زیست‌پالایی بهتر از دیگر نقاط است: «محیط‌بان‌های ما که سالیان سال است آنجا کار می‌کنند و هستند با قاطعیت می‌گویند که نقاط احیا شده وضعیت بسیار بهتری از دیگر بخش‌های تالاب دارد.»

معاون امور تالاب‌ها با اشاره به این‌که یازده رودخانه به تالاب می‌ریزند که همگی آلوده‌اند، ادامه می‌دهد:‌ «همه بخش‌های تالاب انزلی کم‌وبیش آلوده است. این یازده رودخانه هر کدام درصدهای متفاوتی از آلاینده‌ها دارند و به سمت تالاب سرازیر می‌شوند. راهی شدن آلودگی به تالاب متوقف نشده و وضعیت تالاب انزلی خوب نیست. با این‌که تصفیه‌خانه‌هایی هم روی رودخانه‌ها زده‌اند اما هر کدام ایرادی دارند و  باز هم کافی نیست.»

به گفته او با توجه به شیوع کرونا و مشکلات مختلف، رسیدگی به تالاب انزلی چندان در اولویت نیست. «همه چیز به هم گره خورده است. اوضاع آن‌طور ایده‌آل نیست و اعتبارات به موقع ابلاغ نمی‌شود، پول نیست و اگر هم باشد به صورت اسناد خزانه است. علاوه بر این مشکلات اعتباری، مسئله معیشت مردم و دست‌اندازی به طبیعت هم دامن تالاب انزلی را می‌گیرد. پیچیدگی کار در اکوسیستم خیلی زیاد است.  اما تلاش کردیم کارها را روی ریل بیندازیم. تازه موضوع تالاب‌ها و به طور کلی محیط‌زیست بین موضوعات اولویت‌داری مثل اشتغال و تولید گم میشود اما باز هم تلاش ما این است که مسئله محیط‌زیست همیشه روی میز باشد.»