هوای تهران بعد از 7 روز آلوده، سالم شد اما پیش‌بینی‌ها از افزایش غلظت آلاینده‌ها می‌گوید

نفس کلانشهرها حبس می‌شود

بر اساس اعلام سازمان هواشناسی طی امروز (دوشنبه) و دو روز آینده، در اغلب استان‌ها هوا پایدار است و کلانشهرها و شهرهای صنعتی با انباشت آلاینده‌ها روبه‌رو می‌شوند.

بعد از هفت روز تنفس هوای آلوده در پایتخت، بالاخره کیفیت هوا در شرایط سالم قرار گرفت و غلظت بنزن برای نخستین‌بار در شرایط مجاز قرار گرفت. این شرایط اما پایدار نیست چرا که براساس اعلام شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، کیفیت هوا در بیشتر مناطق پایتخت طی امروز (دوشنبه) و فردا در محدوده ناسالم برای گروه‌های حساس قرار خواهد داشت و با افزایش آلاینده «ازن» همراه می‌شود. همزمان روز گذشته هوای شهرهای سمنان، شیراز،، نظرآباد (کرج) و اهواز در شرایط ناسالم برای گروه‌های حساس قرار گرفت و مدیرکل حفاظت محیط زیست استان مرکزی هم از تداوم پایداری هوا و آلودگی تا پایان هفته خبر داد. این شرایط در حالی است که معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست هم درباره ارتباط آلودگی هوا و شیوع ویروس کرونا ابراز نگرانی کرد.

وضعیت قرمز در 4 ایستگاه 

روز گذشته روی نقشه سامانه پایش کیفیت هوای کشور سه نقطه با پرچم قرمز (ناسالم) مشخص شده بود؛ ایستگاه نیوساید خوزستان (اهواز) با شاخص 151، ایستگاه ملارد با شاخص 153 ، ایستگاه منطقه 15 تهران با شاخص 153 و ایستگاه علم‌وصنعت تهران با شاخص 154. این در حالی است که بر اساس گزارش شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، پس از 7 روز ناسالم، میانگین غلظت آلاینده‌های هوا در این شهر دیروز روی عدد 96 قرار گرفت. تهران تا دیروز با ۱۵۲ روز هوای سالم، ۴۳ روز هوای ناسالم برای گروه‌های حساس، ۱۵ روز هوای پاک و دو روز هوای ناسالم کیفیت هوای بهتری نسبت به مدت مشابه سال گذشته داشته اما با وجود کاهش غلظت آلاینده‌ها در روز گذشته، پایداری هوا سبب شد پیش‌بینی‌ها به ادامه روند آلودگی اشاره داشته باشد. چنان که سازمان هواشناسی هم اعلام کرد که طی امروز (دوشنبه) و دو روز آینده، در اغلب استان‌های کشور آسمانی صاف همراه با افزایش نسبی دما روبرو خواهیم بود و در این مدت در کلانشهرها و شهرهای صنعتی با غلظت آلاینده‌ها افزایش می یابد.

رضا میرزایی، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان مرکزی هم براساس اطلاعات دریافت ‌شده از ایستگاه‌های سنجش آلودگی هوای شهر اراک، به ایسنا گفته است که متوسط شاخص کیفیت هوای اراک در ۲۴ ساعت گذشته منتهی به ساعت ۸ صبح روز یکشنبه ۲۷ مهرماه در شرایط ناسالم برای گروه‌های حساس بوده است. به گفته او بالاترین شاخص آلودگی با عدد ۱۲۳ مربوط به ایستگاه استانداری واقع در میدان حافظیه است و از ابتدای سال تاکنون اراک ۱۸ روز ناسالم را تجربه کرده است. براساس پیش‌بینی‌های سازمان هواشناسی استان مرکزی مبنی بر تداوم سکون نسبی هوا در هفته جاری، انتظار می‌رود شرایط ناسالم برای گروه‌های حساس تا پایان هفته ادامه داشته باشد.

سازمان هواشناسی همچنین اعلام کرده است که بعد از ظهر سه‌شنبه با نفوذ جریانات شمالی روی غرب سواحل دریای خزر و اردبیل و در روز چهارشنبه برای سواحل شمالی کشور، اردبیل، ارتفاعات البرز مرکزی، شمال آذربایجان غربی و شمال آذربایجان شرقی بارش باران، کاهش دما، وزش باد و احتمال رخداد رعد و برق پیش‌بینی می‌شود و آلودگی از شهرها رخت می‌بندد. روز پنجشنبه هم برای سواحل دریای خزر، ارتفاعات البرز مرکزی و قسمت‌هایی از خراسان شمالی بارش پراکنده دور از انتظار نخواهد بود.

بالاخره غلظت بنزن پایتخت کم شد

روز گذشته برای اولین بار طی سال‌های اخیر میزان آلاینده بنزن در تهران با توجه به استاندارد جهانی در هوای محیطی، در شرایط قابل قبول و مجاز قرار گرفت. اینطور که مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران درباره به خبرگزاری مهر توضیح داد، بررسی داده‌های فصلی سال گذشته با مدت مشابه در بهار و تابستان سال جاری، گویای کاهش بیش از ۳۰ درصدی غلظت ترکیبات آلی فرّار به ویژه بنزن در تهران است و بیشترین میزان غلظت‌، انتشار و حضور این آلاینده‌ها در ماه‌های گرم سال و در مناطق پر تردد شهری نظیر بزرگراه‌ها و تقاطع‌های پر رفت و آمد است.  

حسین شهیدزاده با اشاره به اینکه یکی از آلاینده‌های مهم تهران، ترکیبات آلی فرّار است که بر اثر احتراق ناقص سوخت در وسایل نقلیه و تبخیر بخارات بنزین به ویژه در پمپ بنزین‌ها و خودروها ایجاد می‌شود، گفت: «ترکیبات آلی فرّار شامل بنزن، تولوئن، اتیل بنزن و زایلن است و به‌دلیل انتشار از خودروها و برخی صنایع در هوای آزاد تنفسی تهران و سایر کلان‌شهرها وجود دارد. اثرات تنفس طولانی‌مدت ترکیبات آلی فرّار، می‌تواند خطرناک باشد و سبب بیماری‌های مختلف از جمله انواع سرطان‌ها شود و از این‌رو، بررسی مداوم آن‌ها در هوای محیط‌های شهری ضرورت دارد.»

بر اساس توضیحات این کارشناس ترکیبات آلی فرّار، ترکیبات بسیار متنوعی هستند که در همه‌جا پراکنده شده‌اند و برخی از آنها به صورت طبیعی وجود دارند و برخی نیز به دست انسان ایجاد می‌شوند. این ترکیبات در تشکیل آلاینده‌های ثانویه مانند اُزُن سهم زیادی دارند: «سرچشمه اصلی بنزن و سایر ترکیبات آلی فرٌار در مناطق شهری، منابع آلاینده متحرک مانند خودروها هستند و بزرگ‌ترین منبع این آلاینده‌ها نیز خودروهای بنزینی‌اند. همچنین تحقیقات سالهای گذشته در شرکت کنترل کیفیت هوا، پمپ بنزین‌ها را به عنوان منابع ساکن و ثابت تولید و انتشار این آلاینده به صورت محلی معرفی کرده است.»

به گفته مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران آنالیز نتایج غلظت آلاینده‌ای پایتخت، نشان‌دهنده تغییرات غلظت آلاینده بنزن متناسب با تغییرات حجم ترافیک، شرایط جوی و موقعیت مکانی است. حسین حسن‌خانی، کارشناس واحد راهبری و نگهداری شرکت کنترل کیفیت هوای تهران نیز در این باره گفت: «کاهش قابل ملاحظه غلظت آلاینده‌های ترکیبات آلی فرّار به ویژه بنزن در سه ماهه اول سال جاری مشهود بود. با استناد به آمار و اطلاعات سازمان هواشناسی مبنی بر افزایش بارش‌ها و کاهش دما در این بازه زمانی، می‌توان گفت که این عامل، تأثیر زیادی بر کاهش غلظت این نوع آلاینده‌ها داشته است.» به گفته او استاندارد و حد آستانه مجاز برای آلاینده تولوئن در هوای محیطی وجود ندارد، اما مقایسه‌ای کمیتی از غلظت‌های این آلاینده نشان‌دهنده ارتباط افزایش ترکیبات آلی فرار با تغییرات صعودی حجم ترافیک شهری است.

دمای خانه‌ها را تا 2 درجه 

کاهش دهیم

ارتباط آلودگی هوا با شیوع ویروس کرونا هم نگرانی درباره تداوم پایداری هوا و افزایش آلودگی را بیشتر کرده است. تا جایی که دیروز مسعود تجریشی، معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست درباره این موضوع صحبت کرد: «اکنون نگرانی ما در زمینه آلودگی هوا به شیوع ویروس کرونا ربط پیدا کرده است.» اما این دو چه ارتباطی با هم دارند؟ تجریشی به ایرنا گفت: «جمعیت زیادی در کلانشهرها گاز را در درست مصرف نمی‌کنند به‌طوری که سیستم گرمایشی خانه‌های با دمای زیاد کار می‌کند و دمای خانه به حدی گرم می‌شود که مجبور به بازکردن پنجره‌ها می شوند و با این کار حجم زیادی از سوخت را هدر می‌دهند؛ این یعنی به اندازه کشور چین انرژی مصرف می‌کنیم.» به گفته او امسال اگر سرما و برفی که پیش‌بینی شده اتفاق بیفتد و مردم در مصرف سوخت به ویژه گاز همکاری نکنند، مشکلات زیادی به بار خواهد آمد چون اولویت دولت و وزارت نفت رساندن گاز به منازل است و معتقدند که متوقف‌کردن آن تبعات اجتماعی به همراه دارد.

معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست به مردم توصیه می‌کند که دمای خانه‌ها را یک‌ونیم تا دو درجه کاهش دهند: «مردم بدانند اگر بتوانند ۱.۵ تا ۲ درجه دمای خانه‌های خود را کاهش دهند و یک لباس بیشتر بپوشند، می‌توانیم بحران را پشت سر بگذاریم و اصلا هم مساله عجیب و غریبی نیست. بسیاری از کشورها همین روش را دارند و مشکلی هم ندارند. از سوی دیگر وزارت نفت نیز طبق قانونی که تعیین شده گفته اگر کسی تا ۱۰ درصد در مصرف گاز صرفه‌جویی داشته باشد در هزینه سوخت ۱۵ درصد تخفیف خواهد گرفت.»

دو هزار اخطار به صنایع آلاینده

اینطور که حسین مقدم، مدیر عامل ستاد معاینه فنی خودروهای شهر تهران به فارس گفته، با توجه به تشدید آلودگی هوا طی روزهای اخیر در پایتخت، حداقل برای روزهایی که هوا در شرایط ناسالم قرار دارد، باید داشتن معاینه فنی برتر اجباری شود. از نگاه او‌ در صورت وارونگی و پایداری هوا در شهر تهران در ۶ ماهه دوم سال با آغاز سرما به دلیل موقعیت جغرافیایی و مکانی اجتناب‌ناپذیر بوده و اقداماتی نظیر انجام دوره‌آی معاینه فنی تنها درصدی از جلوگیری از تشدید آن تأثیرگذار است و کاهش آلودگی هوا مستلزم مجموعه‌ای از اقدامات بوده و در این ارتباط به غیر از مدیریت شهری چندین سازمان و نهاد مسئول هستند. همچنین خروج خودرو و موتورسیکلت از ناوگان تردد، ایجاد زیرساخت‌های حمل و نقل عمومی،‌ ارتقاء استانداردهای تولید، استفاده از سوخت پاک در نیروگاه‌ها، کوتاه کردن دوره معافیت معاینه فنی خودروهای نو و تعیین تکلیف معاینه فنی موتورسیکت‌ها اقداماتی است که می‌تواند به صورت مستقیم و یا غیرمستقیم در کاهش آلودگی هوا مؤثر باشد و تحقق این مسئله مستلزم همت مسئولان و همکاری شهروندان است.

از سوی دیگر دبیر کمیته فنی صدور مجوز‌های خودرویی سازمان حفاظت محیط زیست از سهم ۱۸ درصدی کارخانه‌ها در انتشار ذرات معلق در تهران، خبر داده است. بهزاد اشجعی به باشگاه خبرنگاران جوان گفت: «کارخانه‌هایی در اطراف شهر تهران سبب افزایش آلودگی هوا می‌شود، در شهر تهران ۱۸ درصد انتشار ذرات معلق که سبب آلودگی هوا می‌شود، متعلق به کارخانه‌ها و صنایع است و ۱۲ درصد آن سهم نیروگاه هاست، بنابراین برای مقابله و کنترل آلودگی در مرحله اول باید سوخت این صنایع و نیروگاه‌ها اصلاح شود.»

او گفت که در پایش‌های مداومی که انجام می‌شود با کارخانه و صنایعی که مطابق قوانین زیست محیطی عمل نکنند و سبب ایجاد آلودگی هوا شوند برخورد و اخطاریه صادر خواهد شد. بر این اساس در صورت بی‌توجهی واحد‌های تولیدکننده آلاینده به اخطاریه، آن واحد پلمب خواهد شد؛ چنان که در طی پایش‌ها، امسال ۲ هزار تخلف ثبت و اخطار برای آن‌ها صادر شده است.