تغییرات اقلیمی علت اصلی افزایش تعداد پروانه‌ها

مسوول بخش حشرات سازمان حفاظت محیط زیست: بارش‌های طولانی‌مدت علت اصلی افزایش تعداد پروانه‌هاست.

 

به دنبال تغییرات اقلیمی و همچنین بارش‌های بسیار طی ماه‌های گذشته در کشور، برخی شهرها با افزایش جمعیت گونه‌ای از پروانه‌ها نسبت به سال‌های قبل مواجه شده‌اند؛ برخی از شهرها از جمله تهران، مشهد، یزد، اصفهان، خراسان شمالی و دیگر مناطق کشور این روزها میزبان پروانه‌ها هستند. در ابتدا ماجرای این پروانه‌ها از تهران آغاز شد. هجوم میلیون‌ها قطعه پروانه از ابتدای اردیبهشت ماه سال جاری به جنوب استان تهران  موجب شد جنوب پایتخت رنگی شود و پس از آن 6 منطقه ازجمله اسلامشهر، ری، ورامین، قرچک، پیشوا و پاکدشت از زیبایی این پرنده بهره‌مند شوند. حاکمیت ۲۰ ساله خشکسالی بر عرصه‌های کشور به ویژه استان تهران سبب تغییرات اقلیمی در این مناطق شده بود، اما در روزهای ابتدای سال جاری، سیلی از باران سبب ایجاد موج شادی بین تهرانی‌ها شد و عطش کویر فروکش کرد و باران قابل توجه سبب نفوذ آب به لایه‌های زیرین زمین و خوشحالی مردم به ویژه کشاورزان در استان تهران شد. اما به گفته کارشناسان موج پروانه‌ها قبل از این‌که به تهران برسد، به نقاط دیگری از کشور رسیده بود. بر اساس گزارش سازمان محیط‌زیست از اواسط دی‌ماه پارسال، حضور جمعیت بالایی از این پروانه‌ها در جنوب استان سیستان‌وبلوچستان گزارش شده بود. جمعیت آن‌ها با گرم‌تر‌شدن فصل و رفتن به سمت بهار در عرض‌های شمالی‌تر بیشتر شد و پیش‌بینی شد که با بهاری‌شدن مناطق شمالی کشور، پروانه‌ها در تمام این مناطق به وفور یافت شوند. بعد از بارندگی‌های نوروز، در اواخر فروردین، استان‌های سیل‌زده جنوبی هم از پروانه پر شد و وقتی که نوبت به تهران رسید که میزبان این زیبای رنگارنگ باشد، بازتاب خبرهای آن در رسانه‎‌ها و به ویژه شبکه های اجتماعی افزایش یافت.

«رنگین بانو»، سازگار با بهار

پیش از این سازمان حفاظت محیط‌زیست با افزایش پروانه‌ها در جنوب کشور در گزارشی اعلام کرده بود که با تغییر دوره‌های بارشی کشور شاهد گونه‌ای از پروانه با شرایط اقلیم ایران هستیم. در این گزارش از پروانه‌ای به نام علمی Vanessa cardui یاد شده بود؛ همان پروانه‌ای که در تهران دیده شده، بال‌های آجری رنگ دارد و به «بانوی رنگین» (painted lady) معروف است. به گفته علیرضا نادری، کارشناس حشرات سازمان حفاظت محیط‌زیست این گونه، هزاران سال در این سرزمین حضور داشته و جمعیت آن همیشه در نوسان بوده است. جمعیت آن در مناطق وسیعی از اروپا، شمال آفریقا، آسیا و حتی استرالیا فراوان است و با داشتن توانایی تطابق با شرایط مختلف اقلیمی می‌تواند در شرایط سخت به زندگی ادامه دهد؛ شرایطی که سایر گونه‌های پروانه قادر به زندگی در آن نیستند. اما چرا پروانه‌ها در شمال و جنوب و تهران زیاد شدند؟ این پروانه‌شناس این‌طور توضیح می‌دهد: «با تغییر دوره‌های بارشی در کشور که هر چند سال اتفاق می‌افتد، افزایش بارش‌ها و معتدل‌شدن زمستان‌ها، اقلیم مدیترانه‌ای می‌شود و گیاهانی که میزبان این پروانه‌اند، پوشش مناسب و وسیع‌تری پیدا می‌کنند. پروانه‌ها به سرعت با تخم‌گذاری روی این گیاهان وارد دوران دگردیسی و پروانه‌های بالغ در کمتر از سه هفته ظاهر می‌شوند. این پروانه‌ها هم دوباره تخم‌گذاری و این چرخه را باز هم تکرار می‌کنند، تا جایی که هنوز پوشش گیاهی و رطوبت و دما مناسب باشد. رنگین بانو با داشتن سیستم ذخیره چربی بالا، توانایی پرواز‌های طولانی دارد و می‌تواند حتی تا ارتفاعات ۴۰۰۰متری هم پرواز کند و در دما‌های پایین‌تر هم زنده بماند.» این‌طور که او می‌گوید، با هرچه گرم‌تر شدن هوا و کاهش بارندگی‌ها، جمعیت این پروانه‌ها هم رفته‌رفته کمتر خواهد شد، تا زمانی شرایط مناسب رشد آن در سال‌های آینده، دوباره فرابرسد.  ماجرای هجوم میلیون‌ها قطعه پروانه اما فقط به تهران ختم نشد بلکه بارش‌های ماه‌های گذشته سبب باز شدن پای پروانه‌ها به عنوان مهمان ناخوانده به دیگر شهرها و مناطق کشور به ویژه برخی از مزارع و مراتع کشاورزی شد.

افزایش تعداد پروانه‌ها در خراسان شمالی

هفته گذشته مسوول بخش حشرات دفتر موزه ملی تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیک سازمان محیط زیست اعلام کرد تخریب سرزمینی و بارش‌های طولانی مدت دلیل افزایش تعداد پروانه‌ها در محیط است. علیرضا نادری در گفت و گو با خبرنگار ایسنا در پاسخ به این سوال که مدتی است با حجم زیادی از پروانه‌های در حال پرواز در این استان مواجه هستیم؟ اظهار کرد: یکی از علل اصلی افزایش تعداد پروانه‌ها در محیط بارش‌های طولانی مدت بوده که در سال جاری با آن مواجه بوده‌ایم.

به گفته او بارش‌های طولانی مدت در مناطقی که در سال‌های گذشته به شدت با خشکسالی مواجه بوده‌اند علت اصلی این امر بوده است. نادری با اشاره به اینکه گیاهان، میزبان این پروانه‌ها هستند و پروانه‌ها ۴۰ نوع گیاه را مورد استفاده قرار می‌دهند، افزود: چرای بی رویه از مناطق جنوبی کشور موجب شده تا گیاهانی همچون کنگر وحشی که مورد استفاده دام‌ها قرار نمی‌گیرد، رشد زیادی کنند در نتیجه این گیاهان میزبان اصلی لارو این حشرات شده‌اند. آن‌طور که نادری می گوید، تخریب محیط زیست در سال‌های گذشته سبب شده تا دشمن این گونه از حشرات که انواعی از زنبورهای پارازیت بوده‌اند، از بین روند در نتیجه تعداد پروانه‌ها با افزایش مواجه شده است. مسوول بخش حشرات دفتر موزه ملی تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیک سازمان محیط زیست با بیان اینکه این پروانه‌ها در تمامی نقاط دنیا به جز آمریکایی جنوبی زندگی می‌کنند، تاکید کرد: حضور این گونه پروانه هیچ گونه ضرری ایجاد نمی‌کند و یک پدیده طبیعی است و باید به طور جدی از سم پاشی آنها خودداری کرد. به گفته وی دوره زندگی این گونه پروانه‌ها یک تا دو ماه است و به شرایط بارندگی‌ها بستگی دارد.

نادری ادامه می‌دهد: این گونه از پروانه در ارتفاعات ۴۰۰۰ متری نیز می‌توانند زندگی کنند و مهاجرت‌های کوتاه از یک شهر به شهر دیگری، از کوهی به کوه دیگر و از دره‌ای به دره دیگر دارند.

هجوم پروانه‌ها، به شهر کویری مرکز ایران

مدیر کل حفظ نباتات جهادکشاورزی استان یزد روز جمعه 27 اردیبهشت‌ماه با تاکید بر اینکه آنچه برخی شهروندان یزدی به صورت جمعیتی از حشرات در حال پرواز مشاهده می‌کنند از گونه‌ی پروانه‌های مرتعی هستند، گفت: جمعیت مشاهده شده ملخ‌های مهاجر نیستند. مرتضی فتاحی اردکانی به دنبال ابراز نگرانی برخی از شهروندان یزدی در مورد مشاهده جمعیت‌هایی از حشرات پرنده در سطح شهر یزدضمن اعلام مطلب فوق، افزود: جمعیت این حشرات کامل که بیشتر در عرصه منابع طبیعی و مراتع زاد و ولد و فعالیت می‌کنند، به علت مساعد بودن شرایط افزایش یافته و به حریم شهر مهاجرت کرده‌اند. وی با بیان این که حشرات مذکور هیچ نوع خطری برای انسان‌ها و گیاهان ندارند، تصریح کرد: این پروانه‌های قهوه‌ای‌رنگ، مردم و گیاهان را تهدید نمی‌کنند و به نوعی تأمین‌کننده زنجیره غذایی پرندگان به ویژه گنجشک‌ها و پرندگان مهاجر هستند.

هجوم «خانم قشنگ»ها به مشهد

طی روز های گذشته مدیر حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی نیز درخصوص هجوم این پروانه‌ها اظهار کرد: امسال به خاطر بارندگی‌های خوب و سرسبز شدن مراتع، شاهد حضور بیشتر پروانه‌ها به خراسان رضوی هستیم. فاطمه حلاج نیا یادآور شد: این پروانه‌ها بیشتر از علف‌های هرز در طبیعت استفاده می‌کنند و به‌عنوان آفت محصولات زراعی محسوب نمی‌شوند اما برای معدودی از گیاهان دارویی مانند پنیرک و گل‌گاوزبان تهدید هستند، بنابراین می‌توانند به‌عنوان آفت گیاهان دارویی مطرح باشند. این پروانه‌ها از گونه Venessa است که به «خانم قشنگ» هم معروف‌اند، تا زمانی که بارندگی‌ها تداوم داشته باشد و به‌تبع آن گل‌ها در مزارع و مراتع سبز باشند این پروانه‌ها در مشهد و سایر نقاط استان ماندگار هستند.