«برنده باش» در چالش استفتاء

آیت الله مکارم شیرازی جوایز مسابقه «برنده باش» را حرام اعلام کرد 

مسابقات تلویزیونی همیشه با شبهات فراوانی همراه بوده اند و از این بین مسابقات پیامکی گوی سبقت را از بقیه ربوده اند، همیشه کسانی هستند که این مسابقات را مجاز و تعدادی آنها را با حکم شرعی مجاز نمی دانند، برخی از نظرات در این باره آنقدر تند است که صدا و سیما را تشبیه به قمارخانه ای کرده اند که همیشه باز است و تنها با روشن کردن تلویزیون و برداشتن کنترل می‌توان وارد آن شد، توهم برنده شدند و میل به امتحان شانس، مخاطب را به این وا می دارد که ستاره، مربع های تلویزیونی را امتحان کند. با سخت تر شدن شرایط اقتصادی، میل به برنده شدن و بردن جایزه هایی که اغلب به صورت نقدی و یا  به صورت کالاهای با ارزش پرداخت می شوند، مخاطب این مسابقات و نظر سنجی‌ها را بیشتر هم کرده است، البته لازم به ذکر است  براساس بعضی از استفتاات در صورتی که مسابقات پیامکی طبق قوانینی باشند، مجازاند به طور مثال حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در این باره فرموده‌اند: «اگر در قبال شرکت در قرعه‌کشی چیزی دریافت نشود و کسر نمودن پول در قبال هزینه پیامک باشد، فی نفسه اشکال ندارد؛ ولی اگر مبلغی به جهت شرکت در قرعه‌کشی کسر می‌شود به نحوی که با پول شرکت‌کنندگان جایزه تهیه و به برنده می‌دهند، صورت شرعی ندارد و همان شرط‌ بندی حرام است.» آیت‌الله مکارم شیرازی هم در پاسخ به این پرسش که «ارسال پیامک به برنامه‌هایی جهت شرکت در مسابقه تلویزیونی چه حکمی دارد؟»، گفته‌ است: «در صورتی که برای شرکت در مسابقه، وجهی نپردازند و مسابقه مربوط به کار مشروعی باشد، اشکال ندارد.» 

محمد جواد آذری جهرمی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات نیز در این باره می گوید: «برخی از شهروندان به عملکرد تلویزیون معترضند و می پرسند چرا باید برنامه سازی مانند کلوپ های بخت آزمایی انجام شود.برنامه‌ای تلویزیونی تبلیغ می‌کند و مسابقه می‌گذارد و کسی شرکت می‌کند بعد برایش پیامک می‌آید که اینقدر از حسابت کسر می‌شود، فرد شاکی می‌شود اما نمی‌داند که در آن حال گوشی دست فرزندش بوده و وی در مسابقه شرکت کرده است.آذری جهرمی افزوده است: یا برخی از مسابقاتی که برگزار شده و از طریق صداوسیما پخش می‌شود ماهیت درستی ندارد و خیلی از متدینین از لحاظ شرعی برای ما گزارش می‌نویسند که این برنامه‌ای که گذاشتند و می‌گفتند رأی خود را بدهید مثلاً یک پراید جایزه می‌دهیم، این با برگه‌های بخت‌آزمایی چه فرقی دارد؟ این حوزه دیگر الزاماً حوزه فنی و موضوع ارزش افزوده نیست. حال باید مقررات بالادستی‌ برای آن تکلیف مشخص کند.»

هاشمی طبا عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز درباره این نظرسنجی های تلویزیونی گفت: «اتفاقا قبل از انقلاب هم یک همچین چیزی بود که دیجیتال نبود؛ بلیت بخت آزمایی داشت که می فروختند و قرعه کشی می‌کردند.»

 چالش جدید «برنده باش»

اما چالش جدید در مورد مسابقه «برنده باش» و استفتاء حضرت آیت‌الله مکارم شیرازی در مورد این برنامه است، که در شبکه های مجازی دست به دست گشته و حاشیه جدیدی برای این برنامه حاشیه ساز صدا و سیما درست کرده است، برنامه «برنده‌باش» چند صباحی است با اجرای محمدرضا گلزار از شبکه سه سیما پخش می‌شود. از همان روزهای ابتدایی هم منتقدین و صاحب‌نظران اعتقاد داشتند این مسابقه با جوایز میلیونی‌اش شبهه‌برانگیز است که این هزینه‌ها را از کجا بدست می‌آورد و دستمزد میلیونی ای که مجری پرداخت می‌کند، نیز حاشیه‌برانگیز بود.«برنده باش» از همان ابتدا قرار بود برگ برنده مدیر شبکه سه باشد. مسابقه‌ای که محمدرضا گلزار سوپراستار سینما را برای اولین بار به عنوان مجری روی آنتن تلویزیون آورد و می‌خواست با استفاده از پتانسیل هواداران این بازیگر برای تلویزیون مخاطب جذب کند از ابتدا به خاطر نوع انتخاب شرکت‌کنندگانش مورد انتقاد بود. اینکه کسانی که برای شرکت در این برنامه تمایل داشتند باید اپلیکیشن برنامه را نصب می‌کردند و به سوالات آن جواب می‌دادند و آنقدر هزینه می‌کردند و سوال می‌خریدند که بتوانند به عنوان نفرات برتر به استودیوی «برنده باش» راه یابند، موردی بود که در همان ابتدا باعث شد بعضی رسانه‌ها  در مورد درآمد هنگفت سازندگان برنامه بنویسند.این اما چالشی نبود که باعث توقف حرکت این برنامه شود. حاشیه بعدی شاید وقتی رقم خورد که در مسابقه مردمی جام جم طی کمتر از یک روز جای «برنده باش» و «نود» به عنوان برنامه‌های محبوب مردم جابجا شد و پیامکی به کسانی که به برنامه «نود» رای داده بودند فرستاده شد که حکایت از تغییر رای آنها داشت. اتفاقی که گرچه وزارت ارتباطات از مشخص شدن متخلف آن گفت، علی‌رغم پرسش مخاطبان هیچ مسوولی در تلویزیون درباره آن توضیحی نداد.

«مهدی سالم» رییس شبکه امید هم در این باره نکته ای را عنوان کرده است که رهبر انقلاب در سال 83 یک مصاحبه‌ای دارند و در آن مصاحبه اعلام می‌کنند مسابقه‌هایی از این جنس را تأیید نمی‌کنند و این گفتار معظم‌له در همه‌جا وجود دارد و در عیان توضیح دادند و پیگیری کردند؛ ایشان به صراحت فرمودند: «شخصی تماس می‌گیرد و به خاطر هیچی، به او جایزه می‌دهند. یک روز من دیدم در یک برنامه‌ تلویزیونی پنج میلیون تومان به یک نفر جایزه دادند؛ برای این‌ که به چند سؤال جواب داد! این سرگرمىِ خیلی جالبی نیست. پنج میلیون تومان، تقریباً حقوق دو سه سال یک کارمند متوسط است.»

سوال این بود: «مسابقه‌ای حضوری با عنوان «مسابقه بزرگ برنده‌باش» از طریق شبکه سه سیمای جمهوری اسلامی ایران در حال اجرا و پخش است که به شرکت‌کنندگان در این مسابقه به ازای پاسخ صحیح به هر سوال، مبلغ قابل توجهی به صورت پلکانی(تا سقف 100 میلیون تومان) اعطا می‌کند که با کمک مجری برنامه و فرصت‌هایی که در اختیار هر شرکت‌کننده قرار می‌گیرد، مبلغ جایزه غالباً از 5 میلیون تومان کمتر نیست. شرط حضور در این برنامه خرید سوال و پاسخ درست به آن‌ها از طریق اپلیکیشن به خصوص است و در صورت درست بودن جواب‌ها، در یک رقابت فشرده، 4 نفر به مسابقه حضوری دعوت خواهند شد. 

حال سوالات این بودند آیا برگزاری این نوع مسابقات جایز است؟آیا شرکت در این نوع مسابقات جایز است؟آیا شرکت کننده، مالک شرعی جایزه خواهد شد؟ پاسخ آیت‌الله مکارم شیرازی اینچنین است:«این کار قمار است و کسانی که شرکت می‌کنند مالک آن جوایز نمی‌شوند.» 

البته پیش از این‌ هم استفتاهای دیگری از مراجع انجام شده بود و اغلب مراجع اعتقاد دارند شیوه اجرای چنین مسابقاتی اشکال دارد. این گونه است که دفاتر مراجع معظم تقلید، این شیوه اعطای جایزه به برندگان را از کل یا بخشی از پول جمع شده شرکت‌کنندگان دارای اشکال دانستند و حتی برخی نیز آن را به قمار یا امری نزدیک به قمار تشبیه کردند.