بارش باران با خسارت‌هایی بی‌سابقه

کارشناس هواشناسی: بارش‌های اخیر بی‌سابقه نبود بلکه این خسارت‌های وارد شده بود که تازگی داشت

 

اولین بار نیست که در ایران بارشهایی با چنین شدت رخ می‌دهد. ما در جای جای کشور و در سال‌های مختلف شاهد ایجاد سیل و به دنبال آن خرابی‌هایی بودیم. ولی هیچ‌گاه شاهد چنین وضعیتی نبودیم که در شمال و جنوب و غرب در چندین  استان مختلف  سیل، خرابی‌هایی را با چنین ابعاد گسترده ایجاد کند. آن‌طور که احد وظیفه کارشناس هواشناسی به پیام ما می‌گوید،  بارش‌هایی در چنین ابعاد در کشورمان بی سابقه نیست اما خسارت‌هایی که به وجود آورده به عوامل دیگری همچون مدیریت نادرست بر می‌گردد.کارشناسان و متخصصان در پی بررسی دلایل این  بارش‌های گسترده بعد از دوره طولانی خشکسالی و کم آبی هستند.

مطابق آمار تهیه شده توسط سازمان ملل متحد در میان بلایای طبیعی، سیل و طوفان بیشترین تلفات و خسارات ر ا به جوامع بشری وارد کرده اند. متأسفانه موضوع سیل و مدیریت و کاهش خسارات آن در کشور مورد توجه جدی قرار نگرفته و فقط زمانی که سیلاب مخربی جاری می شود و فاجعه‌ای به وجود آید، توجه مسئولین و متخصصین به آن جلب می شود. 

دسته بندی سیل‌ها 

به طبیعی و انسانی

گفته می شود که سیل‌های اخیر در کشور به دو دسته با منشا طبیعی و انسانی تقسیم می شود.  به طور مثال منشا سیل شیراز کاملا انسانی است و حاصل ساخت و سازهای  کارشناسی نشده است. سیل شیراز، سیل طبیعی نبود، حجم بارش آنقدر زیاد نبود که به چنین حادثه‌ای منجر شود، به علاوه سیل مدتی پس از پایان باران اتفاق افتاد.

در شیراز، پر کردن مسیری که برای سیلاب استفاده می‌شده یکی از دلایل سیل اخیر این استان عنوان شده است. 

سیل آق‌قلا هم ماحصل ساخت و سازهای کارشناسی نشده در طبیعت گلستان است. اما سیل کرخه و کارون طبیعی است و منشا انسانی ندارد.

رودخانه‌هایی که لایروبی نشدند

یکی از عللی که برای ایجاد خسارت‌های گسترده به دنبال بارش‌های اخیر عنوان می‌شود، لایروبی نشدن رودخانه‌ها است. این سخن را اسماعیل نجار رییس سازمان مدیریت بحران کشور می‌گوید. او معتقد است مهمترین علت سیل‌های اخیر لایروبی نشدن رودخانه‌ها به بهانه خشکسالی است. 

نجار متولی این کار را وزارت نیرو دانسته  و می‌‌گوید: «لایروبی کار گسترده‌ای است. در برخی رودخانه‌های کشور شاهد دخل و تصرف در حریم رودخانه‌ها هستیم که منجر به ساخت و ساز و ایجاد باغ و زراعت شده است این مساله هم در بروز سیلاب‌ها تأثیرگذار بوده است.»

مسدود کردن آبراهه‌ها، عامل مهم دیگر

عامل اصلی دیگری که در جریان سیل اخیر خصوصا سیل شیراز بر آن تاکید می2شود، تعرض به حریم رودخانه‌ و ساخت و ساز در محدوده آن است. 

محمد جواد خانجانی دکترای منابع آب در این خصوص می گوید: «شهرها از دیدگاه هیدرولوژی به صورت دیمی ساخته شده اند.

 علت اصلی وقوع سیلاب ها، بارش نیست، زیرا باران همیشه می بارد، اما مسئول ما هستیم که آبراهه‌ها را مسدود و یا آبراهه‌ها را به ظاهر حذف می کنیم. وقتی آبراهه را حذف کنیم، متاسفانه آب برای ادامه مسیر خود، چاره ای جزء تخریب و ایجاد تلفات جانی و مالی ندارد.

محمدرضا رضایی کوچی رئیس کمیسیون عمران مجلس هم در جریان سیل لرستان به این موضوع  اشاره کرده است. او در خصوص می‌گوید:  « یکی از عوامل اصلی بروز بحران سیل در استان لرستان موضوع عدم توجه به بستر و حریم رودخانه ها بوده، همچنین عدم اجرای پروژه های سدسازی در تشدید شدن سیلاب اثرگذار بوده است.

کوچی با بیان اینکه آزادسازی حریم رودخانه ها و مقابله با ساخت و سازهای غیرمجاز در این مناطق براساس قانون برعهده وزارت نیرو است، می‌گوید: «به طور حتم اگر مسیر رودخانه های استان لرستان باز بود و تصرفات در این مناطق صورت نمی گرفت، خسارت های ناشی از سیل کاهش می یافت. از این رو در سال های آتی وزارت نیرو با همکاری دستگاه قضا باید با متخلفان و سازندگان در بستر و حریم رودخانه ها برخورد کند.»

بارورسازی ابرها، دخیل یا نه؟

در این میان البته شایعات و حدس و گمان‌هایی از سوی مردم در فضای مجازی شکل گرفته است.  یکی از این حدسیات نقش بارورسازی ابرها در  جریان بارش‌های سیل آسای اخیر بوده است. 

سحر تاجبخش معاون وزیر و رئیس سازمان هواشناسی درباره نقش بارورسازی ابرها در سیلاب اخیر می‌گوید:« بارورسازی‌ها اقدام درستی است اما مهم این است که با چه هدف انجام شود. ضمن اینکه سیلابهای اخیر به هیچ وجه ربطی به بارورسازی ابرها نداشته است.» همچنین  محمدتقی زمانیان، استاد برجسته هواشناسی کشور تأکید کرده است که تاثیر بارورسازی ابرهای نقطه‌ای و محلی است و ادعای اجرای بارورسازی ابرها برای بارش‌های اخیر به هیچ وجه درست نیست.زمانیان با بیان اینکه بارورسازی ابرها هیچ تأثیری در افزایش بارش‌های اخیر ندارد به پانا می‌گوید بارورسازی ابرها می‌تواند از دو تا 12 درصد در بارش‌ها تأثیرگذار باشد.

بارورسازی ابرها می‌تواند در بارش‌ها تأثیراتی داشته باشد اما می‌توان گفت بارندگی‌های اخیر به هیچ وجه با موضوع بارورسازی ابرها مرتبط نیست و درست نیست بگوییم به دنبال بارورسازی ابرها، بارش‌ها افزایش داشته و موجب سیل شده است. اینگونه نیست که بارورسازی ابرها یک مقدار زیادی به ما آب دهد یا بتواند خشکسالی را برطرف کند. از طرفی وقتی بارش‌ها خوب است و ابرهای بارش‌زا به طور طبیعی زیاد است نیازی به بارورسازی نیست.بارورسازی ابرها ممکن است بارش را در یک منطقه افزایش یا کاهش دهد، چون میزان رطوبتی که در ابر وجود دارد میزان معینی است و اگر فرضا بخواهیم ابر را در منطقه‌ اول بارور کنیم به طور طبیعی در منطقه دوم به میزان منطقه اول نخواهد بود و کمتر خواهد بود. بارورسازی ابرها به نوع ابر بستگی دارد.»

و در آخر آنطور که وظیفه تشریح می کند، زیر ساخت‌های ما به اندازه کافی اصولی نیستند و برخی شهر و روستاها در مسیر دشت ساخته شده اند که همین موضوع سبب می شود در زمان ریزش بارش‌ها، قدرت تخریب آن‌ها بالاتر رود.