ارزیابی‌های فانتزی محیط زیستی

فعال محیط زیست: ارزیابی محیط زیستی در کشورمان رویه قانونی ندارد و جنبه فانتزی بودنش را در کشور حفظ کرده است

 

مدیر کل محیط زیست فارس از نبود ارزیابی زیست محیطی سدهای استان خبر می‌دهد. ارزیابی که با هدف آسیب کمتر به محیط زیست و کاهش هزینه‌ها باید صورت گیرد اما این روش در کشور ما یا صورت نمی‌گیرد یا به صورت ناقص و ضعیفی در حال انجام است. 

به گفته سعید محمودی مدیرکل حفاظت محیط زیست فارس، دو سد سیوند و نرگسی فاقد ارزیابی زیست محیطی هستند، البته نه تنها این دو سد بلکه تمام سدهای استان فارس  با این مشکل دست و پنجه نرم می‌کنند.

سارا اردو فعال محیط زیست در گفت‌و‌گو با پیام ما می‌گوید: «یکی از مشکلات اصلی  در بخش توسعه کشور نبود ارزیابی محیط زیستی برای پروژه‌های عمرانی از جمله اجرای سدها است. ارزیابی محیط زیست تا چند دهه پیش در کشورمان فقط جنبه فانتزی داشت تا اینکه مسائل بحرانی در کشور ایجاد شد.

هم اکنون براساس قانون ارزیابی برای پروژه‌های بزرگ اجباری است

یکی از این پروژه‌ها سدسازی است. اما باید پرسید پس مشکل کجاست؟

مشکل از جایی شروع می‌شود که ارزیابی باید دست گروه‌های متخصص و باتجربه باشه

 اما به دلیل کاهش هزینه‌ها و مسائل دیگر این پروژها به شرکت‌های مشاوره ای سپرده می‌شود.

 قانون نظارت بر این شرکت‌ها و پیمانکاری‌ها بسیار ضعیف است. این شرکت‌ها که بیشتر در مناقصه انتخاب می شوند در فکر سود بیشتر هستند.در نتیجه کارهای ارزیابی را  به دو صورت انجام می دهند

یا از دانشجو ها محیط زیست و… با دست مزد بسیار کم استفاده می کنند و دانشجو به دلیل نداشتن علم کامل و تسلط و مهمتر نداشتن تجربه از زوایای پنهان و آینده نگری در پروژه ها باعث خطا در ارزیابی می‌شود. با اینکه ممکن است از یک با چند نفر باتجربه برای نظارت بر دانشجو ها استفاده کنند اما چون ارزیابی و مدیریت چندین فاز دارد و هر فاز نیاز به تیم های جداگانه دارد حجم کار باعث خطا می شود.

در نتیجه بهتر است بگوییم ارزیابی محیط زیست هنوز رویه اصلی و قانونی اش را ندارد و جنبه فانتزی بودنش را در کشور حفظ کرده زیرا اگر برای مدیران و مسئولین اهمیت داشت بر آن نظارت صدرصد داشتند سد گتوند یک نمونه بارز از خطای ارزیابی است.

در بخش مکان یابی سد گتوند که بخشی از آن به ارزیابی محیط زیست هم مربوط می‌شود خطای فاحشی وجود دارد، مکان سد را نزدیک معدن نمک انتخاب کردند و باعث ساخت فاجعه آمیز ترین سد جهان شدند،( در کجا دیدید که یک منبع بزرگ آب شیرین را با ساخت یک سد به آب شور تبدیل کنند؟ امری که در سد گتوند رخ داد.) این سد به دلیل خطای ارزیابی زیست محیطی مانند مین در استان است که هر لحظه ممکن است باعث فاجعه ای بشود. یا نمونه دیگر از کوتاهی در ارزیابی سد سازی سدهای ساخته شده بر سر منابع آبی دریاچه ارومیه است… آیا هیچ کدام از ارزیابی‌های زیست محیطی متوجه این فجایع نشد؟

یا اینکه به دلیل کم اهمیتی ارزیابی زیست محیطی و نبود ناظر عالم و کاربلد باعث این فاجعه ها شد؟ در کشور نمونه این فجایع که به دلیل ارزیابی محیط زیستی فانتزی و غیر اصولی رخ می‌دهد زیاد است .

متاسفانه این روند هنوز ادامه دارد و ما به جای پیشگیری از این بحران ها و دنبال ارزیابی محیط زیستی علمی و اصولی فقط به دنبال رفع بحران‌های ایجاد شده آن هم نه ارزیابی بلند مدت هستیم.»

هدف از ارزیابی‌های

 محیط زیستی چیست

ارزیابی اثرات زیست محیطی، روشی است که در آن اثرات ناشی از انجام یک پروژه یا عملیات آن بر محیط زیست بررسی و پیش بینی می گردد تا در هنگام انجام پروژه، با توجه به شناخت وضعیت موجود و نوع اثرات، عملیات بصورتی انجام پذیرد تا کمترین اثر بر محیط زیست وارد گردد. در حال حاضر فعالیتهای بیش از حد بشر عاملی است که به طبیعت و محیط زیست صدمه می زند. محدود کردن این فعالیتها به دلیل نیاز انسان به غذا و انرژی ممکن نیست به همین دلیل کشورهای مختلف تلاش می کنند که آثار و پیامدهای این فعالیت ها مورد توجه و بررسی قرار گیرد. به این بررسی و آینده نگری ارزیابی آثار محیط زیستی می گویند. در ایران نیز برای ارزیابی آثار محیط زیستی برخی از طرحهای (پروژه های) صنعتی و عمرانی الزام قانونی وجود دارد. در واقع ارزیابی آثار محیط زیستی برای جلوگیری از اثر منفی طرح (پروژه) بر محیط زیست و کاهش هزینه ها است. در ارزیابی آثار محیط زیستی، آثار طرح (پروژه) بر محیط زیست پیش بینی می شود تا از آسیب به محیط زیست جلوگیری شود یا به کمک اقدامهایی برای اصلاح و کاهش آثار منفی طرح (پروژه) اقدام شود. 

در سال‌های اخیر و براساس قانون، مطالعات محیط‌زیستی، در مرحله امکان‌سنجی، به مطالعات ضروری برای توجیه اجرای سدها افزوده شده است. این مطالعات در قالب مطالعات ارزیابی اثرات زیست‌محیطی احداث سدها صورت پذیرفته و ساخت سدها را از دیدگاه محیط‌زیستی و مسائل اجتماعی- فرهنگی مورد بررسی قرار می‌دهد. مطالعات ارزیابی اثرات زیست‌محیطی سدها باید به تصویب سازمان حفاظت محیط‌زیست رسیده و سپس مجوز احداث سد صادر خواهد شد.

آنطور که همشهری می‌نویسد هدف از مطالعات ارزیابی اثرات زیست‌محیطی سد‌ها، به دست آوردن شناختی در حد ممکن جامع و کامل از وضعیت موجود محیط‌زیست در محل اجرای سد و محدوده تحت‌تأثیر آن و شناخت کامل فعالیت‌های طرحی که در محیط مورد نظر اجرا خواهد شد، است. سپس با دستیابی به این شناخت دووجهی، اثرات فعالیت‌های طرح بر تمامی اجزای محیط‌زیست (شامل حدود 100 عامل مانند هوا، آب، خاک، گیاه، جانور، تنوع زیستی، جمعیت، فرهنگ، آثار تاریخی و بسیاری دیگر) تعیین و مشخص می‌شود.