خاطرات و فعالیت های محمد صنعتی با نظری به تحولات و رخدادهای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و ورزشی کرمان در هفت دهه اخیر/ ماجرای تاسیس شرکت اتوبوسرانی کرمان

بخش سی و پنج
در شماره قبل در خصوص تشکیل هیئت مشورتی روزنامه اطلاعات در کرمان صحبت شد. یکی از طرح‌هایی که توسط هیئت مشورتی روزنامه در کرمان به ویژه توسط آقای محمد صنعتی پیگیری و به اجرا درآمد، تأسیس شرکت اتوبوس‌رانی کرمان است.

شهردار نیز به دنبال گلایه‌ی نماینده هیئت مؤسس شرکت، با بیان این مطلب که از کمپانی‌های فروشنده اتوبوس در خصوص ظرفیت، بها و نحوه پرداخت پول سوال شده و چون مردم با خرید سهام مزبور علاقه‌مندی خود را به انجام طرح نشان داده‌اند، با دریافت جواب کمپانی‌های فروشنده اتوبوس، قول داد سریعاً قرارداد تنظیم و شرکت اتوبوس‌رانی در کرمان دایر خواهد گردید. (9).
موضوع شرکت اتوبوس‌رانی که تا مرحله‌ی مذاکره و تنظیم قرارداد خرید اتوبوس پیش رفته بود، در این مقطع باز دچار وقفه گشت و به رغم کوشش بسیار نماینده هیئت مؤسس و اصرار هیئت مشورتی، چون کلافی سردرگم شده بود؛ گویی تا مرحله‌ی اجرا راه زیادی در پیش داشت. چرا که تا دو سال بعد همچنان در گیر و دار خرید سهام توسط شهرداری و برطرف نمودن موانع قانونی بود. در سال 1347 به دنبال دعوت مجدد محمد صنعتی از مسئولین، دوباره اجرای طرح بحث داغ مسئولین می‌گردد.
«آقای صنعتی در جلسه مزبور در خصوص تأسیس شرکت اتوبوس‌رانی کرمان گفت: … یکی از پیشنهادات هیئت مشورتی روزنامه اطلاعات در کرمان که تا کنون مورد توجه قرار نگرفته، مسئله شرکت اتوبوس‌رانی شهری کرمان است. در دو سه سال قبل مسئولین شهرداری و شهربانی کرمان به جلسه هیئت مشورتی دعوت شدند و با حضور آنان مسئله شرکت اتوبوس‌رانی شهری مطرح شد.
مسئولین شهربانی اظهار داشتند این موضوع مربوط به شهرداری است. شهرداری هم پاسخ گفت: برای تأسیس شرکت مزبور باید شهرداری 51 درصد از سهام آن را خریداری کند و اهالی 49 درصد سهام دیگر را متقبل نمایند ولی در حاضر شهرداری بودجه خرید 51 درصد از سهام شرکت را ندارد. تعقیب این مسئله به عهده من (محمد صنعتی) واگذار شد و در جلسه بزرگ هیئت مشورتی که در دبیرستان پهلوی کرمان با حضور عده کثیری از طبقات مختلف مردم تشکیل شد، آقای سعیدی فیروزآبادی استاندار وقت کرمان، وعده داد در صورتی که 49 درصد از سهام شرکت اتوبوس‌رانی توسط مردم خریداری شود، 51 درصد بقیه را شهرداری خریداری خواهد کرد. برای این منظور حسابی در بانک ملی باز شد و عده‌[ای] از اهالی قسمتی از سهام را خریداری کردند و قریب سیصد نفر از مردم کرمان تعهد نمودند که بقیه سهام را خریداری نمایند. با توجه به این که قسمتی از 49 درصد سهام خریداری شده و شرکت سازنده اتوبوس هم وعده مساعدت داده است، تقاضا می‌شود هر چه زودتر در این مورد اقدام شود.
آقای مرتضوی شهردار کرمان در پاسخ محمد صنعتی اظهار داشت: از روزی که مسئولیت شهرداری کرمان به عهده من واگذار شده است، این موضوع را در نظر گرفته‌ام و بودجه‌ای نیز برای همین منظور تأمین شده است و چنانچه در نیمه‌ی اول سال 47[13] موفق به دایر کردن خطوط اتوبوس‌رانی شهری نشویم، مسلماً در نیمه دوم سال جاری این آرزو تحقق خواهد یافت». (10).
اما این قول و وعده‌ی شهرداری چندی بعد به دلیل تغییر و تحولات در سطح مدیران استان، در آستانه‌ی فراموشی قرار گرفت.
محمد صنعتی در این خصوص می‌گوید: «به رغم تعهد و عزم راسخ شهرداری در خصوص تأسیس اتوبوس‌رانی، در پی تغییر استاندار، شهردار نیز مجبور به استعفا گردید. چرا که با انتصاب «هوشنگ منتصری» به استانداری کرمان، وی مصمم بود تا شخص مورد نظر خود شهرداری کرمان شود، تا به تعبیر خودش تعامل بیشتری در امور شهری کرمان حاصل گردد. از این رو مرتضوی مجبور به استعفا و به جای وی دکتر شریف ‌نژاد بدین سمت انتخاب گردید. از آنجایی که بنده یقین داشتم با این تغییر و تحولات ممکن است مسئله‌ی تأسیس شرکت اتوبوس‌رانی که با پیگیری‌های مستمر چند ساله بدین مرحله رسیده، دچار توقف گردد، لذا با مطرح نمودن مجدد آن در هیئت مشورتی روزنامه اطلاعات، با تلاشی مضاعف سعی در به ثمر رساندن این طرح نمودم.
«چند روز قبل جلسه‌ای به منظور سرمایه‌گذاری و تأسیس شرکت واحد اتوبوس‌رانی در کرمان با حضور دکتر شریف‌نژاد و آقای صنعتی نماینده هیئت مشورتی روزنامه اطلاعات در کرمان با شرکت عده‌ای از اصناف و اعضای انجمن‌های محلی تشکیل گردید … در این جلسه نخست آقای شریف‌ ‌نژاد پیرامون لزوم تأسیس شرکت اتوبوس‌رانی صحبت کرد. آن گاه آقای صنعتی مطالبی در همین زمینه بیان داشت. سپس در مورد سرمایه‌گذاری برای ایجاد شرکت اتوبوس‌رانی تصمیماتی اتخاذ شد و حضار تعهد کردند که چهل و نه درصد سرمایه این پروژه را نقداً پرداخت نمایند». (11).
با وجود صحبت‌های زیاد و قول‌های مسئولین وقت در طول سه سال (1344 تا 1347) طرح تأسیس شرکت اتوبوس‌رانی شهر کرمان همچنان در رأس پیگیری‌های هیئت مشورتی قرار داشت، به نحوی که در شصت و یکمین جلسه هیئت مشورتی روزنامه اطلاعات، محمد صنعتی در خصوص این مهم می‌گوید:
«… چهار سال پیش مسئله تأسیس شرکت واحد اتوبوس‌رانی در کرمان از طرف هیئت مشورتی روزنامه اطلاعات پیشنهاد و در این مدت فعالیت‌های زیادی از طرف این هیئت انجام شد. بر اساس مأموریتی که هیئت مشورتی به این جانب محول کرد، اقداماتی در زمینه فراهم کردن مقدمات کار انجام گردید و حسابی هم در بانک افتتاح شد و عده‌ای از مردم مقداری از سهام شرکت واحد اتوبوس‌رانی را خریداری کرده و بابت سهام خود مبالغی به حساب مخصوص در بانک واریز نموده، لیکن حل این مسئله به تأخیر افتاد و با وجود استقبال مردم کرمان از این کار، از طرف دستگاه‌های مربوط توجه جدی به این خواسته عمومی به عمل نیامده … خوشبختانه مسئله شرکت واحد اتوبوس‌رانی با حسن نیت و مساعی جدی آقای دکتر منتصری استاندار و فعالیت آقای دکتر شریف‌نژاد شهردار حل شد و به طوری که وعده داده شد، از اول سال چهل و هشت (1348) شرکت واحد اتوبوس‌رانی رسماً شروع به کار می‌کند».
گویا پس از چندین سال افت و خیزهای متعدد، مذاکرات مفصل با چندین استاندار و شهردار و چانه‌زنی‌های بی‌وقفه در خصوص تأسیس شرکت اتوبوس‌رانی شهر کرمان، بالاخره با فعالیت‌ها و پیگیری مستمر نماینده هیئت مشورتی روزنامه اطلاعات (محمد صنعتی) طلسم آن شکسته و طرح به مرحله‌ی اجرا رسید. در گزارشی در روزنامه اطلاعات در این مورد آورده شده است:
«به منظور تأسیس شرکت اتوبوس‌رانی در کرمان، از طرف شهرداری نسبت به خرید پانزده دستگاه اتوبوس اقداماتی به عمل آمد و کار خرید اتوبوس‌های مورد احتیاج کرمان پایان یافت … به قرار اطلاع ده دستگاه از اتوبوس‌ها خریداری شده تا 29 اسفند سال جاری به کرمان حمل خواهد شد و بقیه اتوبوس‌ها تا آخر فروردین ماه چهل و هشت (1348) تحویل می‌گردد. هم اکنون از طرف شهرداری کرمان کار تعمیر و روکش آسفالت خیابان شاهپور (شریعتی) شروع شده و با سرعت ادامه دارد … ».
شروع به کار شرکت اتوبوس‌رانی کرمان
پس از سال‌ها پیگیری‌های مستمر، شرکت اتوبوس‌رانی شهر کرمان در فروردین سال 1348 ش. دایر و شروع به کار نمود.
محمد صنعتی که خود بانی طرح تأسیس شرکت اتوبوس‌رانی شهر کرمان (در پنجمین جلسه هیئت مشورتی روزنامه اطلاعات، سال 1344 ش.) بود و تا زمان افتتاح آن، نقشی مؤثر ایفا نموده بود، در این خصوص می‌گوید:
«به هر تقدیر پس از سال‌ها تلاش و پیگیری توانستیم شرکت واحد اتوبوس‌رانی را در شهر کرمان تأسیس نماییم و با خرید ده دستگاه اتوبوس بنز 1313 از شرکت ایران ناسیونال، پروژه اتوبوس‌رانی کرمان رسماً افتتاح گردید.
در همین راستا، چند نفر از اهالی کرمان که در امر رانندگی اتوبوس مهارت داشتند به تهران اعزام شدند تا اتوبوس‌های خریداری شده را با خود به کرمان بیاوردند و بدین ترتیب در اولین روز فروردین سال 1348، با جا به جا نمودن تعدادی از اهالی شهر، شرکت مزبور آغاز فعالیت خود را شروع نمود.
چند ماه بعد نیز به دلیل نیاز اهالی حومه شهر، تعداد 5 دستگاه اتوبوس بیابانی از شرکت ارژنگ خریداری گردید و مشکل بسیاری از اهالی ماهان، جوپار و … تا حدود زیادی مرتفع گردید.
شایان ذکر است در اجرای این طرح ضمن استقبال اهالی از خرید سهام شرکت، تعدادی از متمولین شهر نیز همت نموده و کمکی شایان نمودند، از جمله بایستی از مرحوم «حاج اصغر نخعی» (12) یاد کنم که با خرید قسمت عمده‌ای از سهام و همچنین در اختیار گذاشتن مقداری از زمین شخصی خود (واقع در جاده تهران) به شرکت اتوبوس‌رانی جهت پارک اتوبوس‌ها، نقشی مهمی داشت.
در آخر این مبحث، باید به این مورد اشاره کنم که مسیر پر نشیب و فراز تأسیس شرکت واحد اتوبوس‌رانی شهر کرمان در طول پنج سال (1343 تا 1349 ش.) تنها به مدد پیگیری، اصرار و ابرام هیئت مشورتی (و این جانب) هموار گردید، چرا که متأسفانه از آنجایی که همواره در طول بیش از شش دهه فعالیت اقتصادی و اجتماعی خویش مشاهده نمودم، یکی از عیوب بزرگ و رایج در کرمان، این است که معمولاً وقتی طرح و پروژه‌ای توسط فرد یا سازمان و دستگاهی مطرح می‌گردد، در ابتدا از آن به شدت استقبال می‌شود؛ در جلسات متعدد، روزنامه‌ها و حتی نشست‌های دوستانه و خانگی نیز در مورد آن بحث و تبادل نظر می‌شود، اما پس از چند روز و چند هفته، تب و تاب اولیه آن فروکش نموده و پس از چند ماه کاملاً به بوته‌ی فراموشی سپرده می‌شود.
این مهم را بنده در مسئله‌ی تأسیس شرکت اتوبوس‌رانی کاملاً به وضوح مشاهده نمودم و حتی در یکی از جلسات هیئت مشورتی روزنامه اطلاعات به آن پرداختم و از مردم و مسئولین به شدت گله نمودم (13) اما هیچ گاه در پیگیری آن دچار رخوت و سستی نگردیدم و اکنون به خود می‌بالم که به یاری خداوند توانستم جزو افرادی باشم که در سایه‌ی همدلی اهالی و متنفذین کرمان، در حدود 45 سال پیش در تأسیس شرکت اتوبوس‌رانی شهر کرمان نقشی هر چند کم رنگ داشته باشم. امید دارم این کار عام‌المنفعه، باقیات‌الصالحاتی برای تمامی دست‌اندرکاران طرح ـ که اکثر آنان اکنون به رحمت خداوند رفته‌اند ـ و بنده‌ی حقیر باشد». (14).