همان زمان اعلام شد دلیل برگشت این پرونده ابهاماتی بوده که به‌دلیل نداشتن امکان ارتباط کامل کارشناسان «ایکوموس» (شورای بین‌المللی ابنیه و محوطه‌ها) ایجاد شده و پیش از این هم هیئتی از کارشناسان ایرانی متخصص در حوزهٔ ثبت جهانی به یونسکو اعزام شده و رایزنی‌های لازم برای بازتبیین ارزش‌های منظر فرهنگی ماسوله و رفع ابهامات مطرح‌شده را داشته‌اند. این درحالی‌است که ماسوله حدود ۱۷ سال است که در انتظار ثبت جهانی است و از نظر حفاظتی و مدیریتی شرایط قابل‌قبولی برای نامزدی ثبت در فهرست میراث جهانی دارد. گفته می‌شود ماسوله از نظر کالبدی مشکلی برای ثبت جهانی ندارد و پرونده با مشکلات نوشتاری مواجه است که مسئولان این حوزه در حال رفع آن هستند و دو تدبیر جدی هم برای تکرار نشدن مشکلات پیشین در نظر گرفته شده است؛ حضور کارشناسان جهانی یونسکو در مراحل رفع ابهامات پرونده و دعوت از علاقه‌مندان به ثبت جهانی که در این پرونده مشارکت کنند.

 

این‌بار موفق می‌شویم

«علی شرفی» یکی از از حامیان ثبت جهانی ماسوله است که دربارهٔ جدیدترین اقدامات برای رفع مشکلات پروندهٔ منظر فرهنگی ماسوله به «پیام ما» می‌گوید: «سازمان جهانی این پرونده را به‌طور کامل رد نمی‌کند، چون شرایط قابل‌توجهی دارد. در این پرونده مسائل نوشتاری وجود داشت و در ارائهٔ اطلاعات مشکلاتی مطرح بود که اکنون مسئولان این حوزه در حال رفع آن هستند. آقای پورعلی، مدیرکل پیشین ثبت آثار و حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی به‌عنوان مسئول این پرونده انتخاب شده‌اند و چند روز پیش سفری برای بررسی شرایط پیشرفت رفع مشکلات داشتند.»

 

او با بیان اینکه مشکلات پروندهٔ منظر فرهنگی ماسوله جزئی است و قطعاً حل خواهد شد، ادامه می‌دهد: «تغییرات ساختاری که نداریم و مشکلات کالبدی بسیار جزئی است. در این باره قرار است پرده‌های داخل بازار ساماندهی شود و حدود دو هفته است که این مسئله آغاز شده. فکر نمی‌کنم این‌بار مشکلی برای ثبت جهانی داشته باشیم.»

شرفی دربارهٔ اینکه آیا کارشناسان جهانی هم دوباره به ماسوله سفر خواهند کرد، عنوان می‌کند: «احتمالاً یک بازدید مجدد خواهند داشت، اما زمان آن را نمی‌دانیم. پیش از ورود آنها همهٔ مشکلات از طریق اداری در حال رفع شدن است. بر این اساس، مسائل داخلی شهر از سوی شورای شهر و شهرداری ماسوله رفع می‌شود و خارج از منطقهٔ شهری هم برعهدهٔ میراث است.»

 

دو اقدام مهم برای ماسوله در دورهٔ جدید

اواسط آبان بود که مسئولان چهار پروندهٔ ثبت جهانی ایران از سوی معاون میراث‌فرهنگی کشور مشخص شدند و «مصطفی پورعلی» به‌عنوان مسئول پروندهٔ منظر فرهنگی ماسوله انتخاب شد. او روز گذشته دربارهٔ روند رفع ابهامات این پرونده به «ایلنا» گفته بود «ابهام ایکوموس در شناسایی ارزش‌های برجستهٔ ماسوله مانع ثبت و درنهایت دیفر شدن آن شد. ازاین‌رو، بازنویسی پرونده با مشورت فنی کارشناسان ایکوموس را در اولویت گذاشتیم. پروندهٔ پیشنهادی منظر فرهنگی ماسوله همان‌طور که پیش‌تر راجع به آن توضیح داده شد، برای بازنویسی پرونده با حفظ سهمیه به ایران، برگشت داده شد.»

او ادامه داده بود که: «مهمترین مسئله‌ای که ایکوموس در ارزیابی پروندهٔ ماسوله مطرح کرده بود، ابهام در شناسایی ارزش‌های برجستهٔ ماسوله بود؛ درواقع ایکوموس از متن پروندهٔ پیشنهادی یا به هر دلیل دیگر، ابهاماتی راجع به شناسایی ارزش برجستهٔ جهانی ماسوله مطرح کرده است.»

 

پورعلی با بیان اینکه در دورهٔ جدید دو اتفاق خوب برای پروندهٔ ماسوله در حال رقم خوردن است، عنوان کرده بود که طبق مصوبهٔ کمیتهٔ میراث جهانی که در سایت رسمی مرکز میراث جهانی یونسکو قابل دستیابی است، این‌بار پرونده با مشورت فنی کارشناسان ایکوموس در حال بازنویسی است. یعنی پرونده این‌بار، قبل از ارسال به دبیرخانه و آغاز فرآیند ارزیابی رسمی مورد مشورت کارشناسی ایکوموس قرار گرفته است. تاکنون هم دو جلسه برخط و یک جلسهٔ حضوری درخصوص این موضوع با ایکوموس برگزار شده است و جلسات بیشتر در این باره حتماً تداوم خواهد داشت.

نکتهٔ دوم به گفتهٔ این مسئول، هم‌افزایی بیشتر برای تشریک نظر کارشناسان در بازنویسی پرونده است؛ این‌بار ضمن تکمیل تیم کارشناسی پرونده و بهره‌گیری از تجارب کسانی که در دورهٔ گذشته پروندهٔ قبلی را تهیه کرده بودند، از راهنمایی پیشکسوتان حوزهٔ ثبت جهانی نیز بهره گرفته می‌شود. 

 

برای ثبت ماسوله، همه پای کار بیایند

در رفع مشکلات مربوط به پروندهٔ منظر فرهنگی ماسوله این‌بار یکی از تأکیدات میراث‌فرهنگی کشور، استفاده از ظرفیت علاقه‌مندان به ثبت جهانی است. نکته‌ای که پورعلی هم به آن اشاره کرده و گفته است «از همکاری همهٔ علاقه‌مندان به ماسوله و حوزهٔ ثبت جهانی که تمایل دارند در تهیهٔ این پرونده مشارکت داشته باشند، استقبال می‌‌شود.»

به گفتهٔ او، معاونت میراث فرهنگی تلاش دارد با هم‌افزایی بیشتر و بهره‌گیری از تجارب ملی و بین‌المللی شرایط ثبت جهانی پرونده‌های در دست اقدام را تسهیل کند.

 

پورعلی البته در پاسخی کوتاه به «پیام ما» به موفقیت ایران در ثبت جهانی میراث ناملموس هم اشاره می‌کند و می‌گوید: «هجدهمین نشست کمیتهٔ بین‌دولتی پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس، سه پروندهٔ ایران شامل هنر تذهیب، افطار و سنت‌های فرهنگی اجتماعی آن و جشن سده به‌صورت بین‌المللی و مشترک با چند کشور در فهرست جهانی قرار گرفت. این درحالی‌است که فقط طی دو سال هفت پروندهٔ ایران در فهرست جهانی میراث فرهنگی ناملموس یونسکو ثبت شده و حالا با ۲۴ عنصر جایگاه کشور در رتبهٔ جهانی پنجم است؛ این دستاورد ارزشمندی است. البته ایران جایگاه رفیعی در میراث جهانی داشته و دارد، با اما ثبت جهانی میراث ملموس در یونسکو، امروزه به عرصهٔ رقابت‌های فرهنگی بین‌المللی تبدیل شده‌ و بر این اساس برای ثبت‌های جهانی جدید باید تلاش مضاعفی صورت بگیرد.»

او دربارهٔ سفر اخیر که به‌همراه هیئتی از سوی وزارت با حضور مدیرکل ثبت و حریم آثار، مشاوران امور ثبت جهانی وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در پنل بررسی پروندهٔ ثبت جهانی همدان در ایکوموس در فرانسه حضور داشتند هم توضیح می‌دهد: «در این سفر دربارهٔ پروندهٔ ماسوله هم مذاکراتی انجام شد. به‌هرحال امیدواریم که مسائل و ابهامات پروندهٔ ثبت جهانی ماسوله رفع شود.»

 

***

تقریباً از سال ۲۰۰۷ میلادی انتظارها برای ثبت جهانی ماسوله شکل گرفت و مردم این منطقه امید زیادی به جهانی شدن دارند. قدمت هزارسالهٔ این منطقه هم باعث شده است که امید به ثبت جهانی آن همواره وجود داشته باشد. شهریور امسال هم که پروندهٔ منظر فرهنگی ماسوله به‌دلیل برخی ابهامات برگشت خورد، این امید بیش از هر زمان دیگری تقویت شد. حالا همه دست‌به‌دست هم داده‌اند که ابهامات و مشکلات این پرونده پیش از سفر و بازدید مجدد ارزیابان یونسکو برطرف شود، هرچند که به گفتهٔ خودشان مشکلات جدی و کالبدی وجود ندارد و مسیر جهانی شدن ماسوله این‌بار فراهم‌تر است.