گویی قرار نیست زاینده‌رود روزی رنگ آرامش به خود ببیند. روزی نیست که تن زاینده‌رود را با اخبار نگران‌کننده نلرزانند. هفتم مهرماه ۱۴۰۲ و همزمان با بازدید رئیس‌جمهوری از خط انتقال آب از دریای عمان به اصفهان، با وجود تمامی انتقادات نخبگان دربارهٔ محتوای اجرای این پروژه، ولی آنچه که در فضای عمومی مردم اصفهان دهان‌به‌دهان می‌چرخید، ابراز خوشحالی از قطع تأمین آب صنایع بزرگ استان اصفهان از زاینده‌رود بود. آرزویی که لااقل در دو دههٔ اخیر همواره به‌عنوان یکی از موانع جریان دائمی رودخانه، نقل محافل خانوادگی مردم اصفهان بوده است. چرا که آنها به‌چشم خود دیده بودند که طول مدت زمان جریان رودخانهٔ زاینده‌رود به مرور با افتتاح طرح‌های صنعتی جدید کوتاه‌‌تر شده و اخیراً هم با وجود ترسالی‌های بالادست این رودخانه، به سمت کمتر از دوماه در سال پیش رفته است. 

 

 در سال آبی جاری با وجود بارش‌های مناسب، همچنان چشم مردم اصفهان به کمتر از یک‌ماه شادابی و سرزندگی این رودخانه -آن‌هم گویی تنها به‌عنوان یک کانال آبرسانی به اراضی کشاورزی- روشن شده بود. اما انتظارها برای اینکه با افتتاح طرح انتقال ۷۰ میلیون مترمکعب از دریای عمان به اصفهان از شهریور ۱۴۰۳، بساط سفرهٔ تأمین آب لااقل صنایع بزرگ استان همچون فولاد مبارکه، ذوب‌آهن، پالایشگاه و پتروشیمی برای همیشه از سر رودخانه زاینده‌رود برچیده شود، خیالی خام بود. چرا که همان‌طور که گفته شد محجور بودن این رودخانه تمامی ندارد. هنوز نه‌تنها خبری از تحقق تأمین آب صنایع استان اصفهان از دریای عمان نیست بلکه مصارف جدیدی به‌صورت دست‌به‌نقد به این جمع اضافه شدند. 

 

تجربه‌ای که لااقل یکبار پیش از این رودخانهٔ زاینده‌رود در سال ۱۳۷۸ با عدم رعایت تقدم و تأخر منابع تأمین و مصرف به چشم خود دیده بود. آن سال هم با وجود آنکه منبع آب پیش‌بینی‌شده برای تأمین آب، خط انتقال آب زاینده‌رود به یزد در پروژهٔ موسوم به «کوهرنگ ۳» به بهره‌برداری نرسیده بود، خط انتقال ۶۵ میلیون مترمکعبی زاینده‌رود به یزد بهره‌برداری شد. از بی‌اقبالی زاینده‌رود آنکه با وجود آنکه از آن سال تاکنون ۱۵۰۰ میلیون مترمکعب از آب این رودخانه به وسیله این خط به خارج از حوضه آبریز انتقال یافته، هنوز بعد از گذشت ۲۳ سال خبری از افتتاح و بهره‌برداری منبع آب پیش‌بینی شده جبران آن در کوهرنگ ۳ نیست و مشخص هم نیست آن نقد به این نسیه چه زمانی قرار است تسویه شود.

 

۲۵ آبان ۱۴۰۲ نیز تاریخ برای زاینده‌رود ایران مجدداً تکرار شد، درحالی‌که کمتر از چهار روز روشن‌شدن چشم خواجو و سی‌وسه پلِ ترک خورده از فرونشست به آب گل‌آلود زاینده‌رود روشن شده بود، دولت طرح انتقال از بِن به بروجن را به بهره‌برداری ‌رساند. طرحی با هدف انتقال ۴۲ میلیون مترمکعب از سد زاینده‌رود به حوضهٔ آبریز کارون.

اگر قرار باشد که تعهد و تضمین مصوبات شورای‌عالی آب به این راحتی از دولتی به دولت دیگر به محاق برود، تکلیف را از همان روز نخست مشخص کنند که بی‌جهت وقت مقامات ارشد و مسئولان و کارشناسان کشور برای ترتیبات و مستندات این شوراها هدر نرود. این طرح دست‌کم در چهار جلسهٔ شورای‌عالی آب طی‌ سال‌های ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۶ بررسی شده است. با وجود مصوبه برای توقف عملیات اجرایی این طرح، اجرای آن سرعت هم گرفته و این موضوع نشان میدهد که مصوبات قبلی ضمانت اجرایی نداشته‌اند.  

 

بر اساس اسناد تخصیص این خط، مشاهده می‌شود که تأمین آب صنایع در حال بهره‌برداری، در حال ساخت و از قضا کلنگ‌زنی شده در روز افتتاح این طرح در حوضهٔ مقصد نیز جزء مصرف‌کنندگان آب زاینده‌رود خواهند بود. پروژه‌هایی همچون پتروشیمی بروجن و پالایشگاه که معاون اجرایی رئیس‌جمهوری خبر کلنگ‌زنی آن را داد و فاز دوم طرح فولادسازی گالوانیزه بروجن توسط وزیر صمت از جمله طرح‌هایی بودند که احتمالاً بعد از اطمینان خاطر سرمایه‌گذار از رفع دغدغه تأمین آب پایدارشان از خط لولهٔ بهره‌برداری شده، شروع به ساخت کردند. 

بر این اساس قرار نیست حتی بعد از بهره‌برداری خط انتقال آب از دریای عمان که هنوز قطره‌ای آب از آن به صنایع موجود اصفهان نرسیده، سایهٔ صنایع پر‌آب‌‌بر فولاد و پتروشیمی از سر این رودخانه چه در داخل حوضهٔ آبریز و چه در خارج از حوضه آبریز از سرش برداشته شود. 

 

وجود و افزوده‌شدن کارخانجات فولاد در حال بهره‌برداری آهن اسفنجی سفیددشت، صبا فولاد زاگرس، ورق گالوانیزه بروجن، فولاد سپنتا و فولاد زرین و… در سال‌های اخیر نه تنها مرهمی بر زخم‌های خورده رودخانه زاینده‌رود از طرح‌های قرن گذشته شمسی نیست بلکه به نوعی محاکمه مجدد رودخانه زاینده‌رود توسط مسئولان کنونی به‌گناه ساخت کارخانجات فولاد قبلی در اطراف این رودخانه توسط گذشتگان است.

نگرانی از سکوت معنادار دیگر سوی این ماجرا هم آن است که افتتاح پروژه‌ بن-بروجن را گامی همسو در جهت قبولاندن شروع اجرا و اخذ بودجه برای اجرای طرح انتقال آب بهشت‌آباد و خرسان به دولت سردرگم پاندولی بین طرح‌های انتقال آب بدانند و از این آب گل‌آلود این روزهای زاینده‌رود، ماهی موردانتظار تعریف پروژهٔ جدید خود را بگیرند. 

  

انتظار بر این است افتتاح دفاتر موسوم به دفاتر منطقه‌ای مدیریت یکپارچه حوضهٔ آبریز زاینده‌رود به مرکزیت شهرهای اصفهان و شهرکرد در هفتهٔ گذشته که به گفتهٔ رئیس حوضهٔ آبریز زاینده‌رود در وزارت نیرو مجهز به بروزترین مدل‌های تصمیم‌گیری با همکاری وزارت علوم، دانشگاه صنعتی و انجمن آب آلمان هم هست، پاسخگوی باز کردن گره هر روز کورتر خواستهٔ عمومی جریان دائمی رودخانه زاینده‌رود باشد.