سال 99 کم بارش است. رییس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی هم این را تایید می‌کند. او می‌گوید ظن قوی این است که امسال را با کم‌بارشی در حد متوسط به پایان خواهیم برد. هشدارها درباره شروع دوباره خشکسالی، پررنگ‌تر شده است. در حال حاضر حدود نیمی از ظرفیت مخازن سدهای کشور پر و نیمی دیگر خالی است و آمارهای تازه وزارت نیرو نشان می‌دهد، ورودی آب به مخازن سدهای کشور در سی‌وسه روز ابتدای سال آبی جاری، کاهشی 19 درصدی داشته است.

میزان بارندگی در آخرین پاییز قرن، حتی کمتر از حد معمول خواهد بود. پیش‌بینی‌ها می‌گوید پاییز۹۹ خشک است و در محدوده خاورمیانه و به‌ویژه ایران، بارندگی‌ها در پاییز امسال، ضعیف و کمتر از حد نرمال خواهد بود. الگوهای هواشناسی حاکی از آن است که در زمستان وضعیت بارش‌ها کمی بهتر خواهد شد اما این بهبود وضعیت آنچنان نیست که کمبود‌های بارش پاییزی را جبران کند.

ایران در کمربند خشک و نیمه‌خشک جهان قرار گرفته و از منابع رطوبتی بسیار دور است. از این رو سامانه‌های باران‌آور زمانی به کشور می‌رسند که بخش بزرگی از رطوبت خود را از دست داده و توان کافی برای ایجاد بارش در بخش‌های مرکزی و شرقی ایران را ندارند.

بی‌نظمی و نوسان شدید بارش از سالی به سال دیگر سبب شده که وقوع بارش در ایران به ویژه در نیمه مرکزی و شرقی کشور کاملا تصادفی و بی‌نظم باشد. این بی‌نظمی‌ها عامل اصلی ایجاد خشکسالی‌های شدید و بلندمدت در کشور است و در اغلب موارد گستره بزرگی از کشور را در برگرفته و آسیب‌های جبران‌ناپذیری بر پیکره اقتصادی کشور به ویژه بر بخش کشاورزی وارد می‌کند.

جغرافیای خشکسالی در ایران نشان می‌دهد تا پایان مردادماه امسال ۵/ ۷۲ درصد از مساحت حوضه‌های آبریز اصلی، دچار درجات مختلفی از خشکسالی بلندمدت (۱۰ساله) شده‌اند. طبق ارزیابی‌ها ۱/ ۳۲ درصد از این مساحت شامل حوضه‌های آبریز «خلیج فارس و دریای عمان»

، «فلات مرکزی» و «مرزی شرق» با خشکسالی شدید و بسیار شدید مواجه هستند.

موج‌های بارش از ما دورند

پیش از این در تابستان، رئیس سازمان هواشناسی کشور گفته بود که بر اساس مدل‌های هواشناسی، ‌به دلیل نوسان اقیانوس آرام و اثرات موسمی هندوستان بارش‌های پاییزی دیرتر از زمان نرمال شروع می‌شود. این بارش‌ها علاوه بر اینکه دیرهنگام است، کمتر از حد نرمال هم خواهد بود.» این بار پیش‌بینی‌ها درست از آب درآمده است.  

رییس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی  به «پیام ما» می‌گوید: «در حال حاضر به غیر از سامانه‌ای که در اوایل مهر کشور را تحت تاثیر قرار داد و بارش‌هایی را در نوار شمالی و دامنه‌های جنوبی البرز از جمله استان تهران ایجاد کرد، تقریبا سامانه بارشی دیگری وارد کشور نشده است.» به گفته او از ابتدای سال زراعی جاری، بارش‌ها به طور نسبی کمتر از میزان بلند‌مدت بارش در غالب نقاط کشور بوده است.

وظیفه ادامه می‌دهد: «تعداد محدودی از استان‌ها همچون اردبیل و آذربایجان شرقی میزان بارندگی نرمالی خواهند داشت اما در غالب استان‌های کشور از جمله استان‌های ساحلی مقدار بارش دریافتی امسال نسبت به متوسط بلندمدت پایین‌تر است و به عبارتی کم‌بارشی در کشور حاکم است.»

به گفته او مجموعه بارش‌های کشور در سال آبی جاری کمتر از متوسط بلندمدت است: «متاسفانه در دو تا سه هفته دیگر هم بارش قابل ملاحظه‌ای در همین عرصه‌های شمالی نداریم و شاید در انتهای هفته دوم یک سامانه نسبتا ضعیف شمال غرب و  شمال کشور را تحت تاثیر قرار دهد.»

حتی زمستان هم خشک است

رییس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی از وضعیت ناموزون بارش حتی در زمستان می‌گوید: «چشم‌انداز چند ماهه آینده و حداقل تا ماه‌ها اول زمستان هم مناسب نیست. براساس خروجی مدل های عددی، کم بارشی تقریبا متوسط تا شدید در غالب حوزه های کشور حاکم خواهد بود. من جمله در غرب کشور و جنوب کشور و حتی انتظار می‌رود که امسال جزء سال‌های کم‌بارش کشور باشد.»

او که بعید می‌داند تا پایان سال تغییر خاصی در میزان بارندگی کشور رخ دهد، ادامه می‌دهد: «اگر شانس بیاوریم در ماه‌های نزدیک به بهمن و اسفند بارندگی‌ها به قدری جبران شود، ولی بعید میدانم که حتی آن ماه‌های پایانی امسال کم بارشی را جبران کند. ظن قوی این است که ما سال 99 را با کم‌بارشی حداقل در حد متوسط به پایان خواهیم برد.»

ورود کمتر سامانه‌های بارشی به کشور درنهایت پیش‌بینی‌های مربوط به افزایش دما را قوی‌تر کرده است: «انتظار داریم دما در حد نرمال تا بالای نرمال باشد؛ یعنی حداقل یک درجه گرم‌تر از نرمال خواهد بود.»

کم‌بارشی‌های امسال در شرایطی روی داده است که تا سال گذشته میزان بارش حتی در استان‌های خشک و کم‌آب کشور نیز رشد قابل توجهی داشت.

به گونه‌ای که براساس آمار سازمان هواشناسی کشور در سال گذشته غالب استان‌ها بارندگی‌ها بیش از متوسط بلندمدت داشتند. به گونه‌ای که استان‌های شرقی مثل سیستان‌وبلوچستان، کرمان، هرمزگان، فارس، خراسان شمالی و اصفهان بارندگی‌های بیش از نرمال داشتند.

رییس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی در این خصوص می‌گوید: «سال گذشته تهران 30 درصد بیش از نرمال یا حد متوسط بلندمدت خود بارندگی داشت. استان‌هایی همچون سیستان‌وبلوچستان و کرمان هم حدود 70 درصد بارندگی شان بالای نرمال بود.» به گفته وظیفه، هرمزگان هم در سال آبی گذشته بیش از دو برابر حد نرمال خود بارندگی داشت اما امسال نباید انتظار بارشی شبیه تجربه پارسال را داشت.

 در تازه‌ترین آمار ارائه شده از سوی رئیس موسسه تحقیقات آب وزارت نیرو موقعیت مکانی و حوضه‌ای خشکسالی ایران تا پایان ماه میانه تابستان مورد بررسی قرار گرفته و برآوردها حاکی از آن است که فلات مرکزی و مرزی شرق همچنان در لیست خشک‌ترین مناطق ایران جانمایی شده‌اند. تغییر اقلیم در ایران غیرقابل انکار است. اکنون تغییر اقلیم آثار خود را در میزان بارش در مناطق مختلف کشور نشان داده به گونه‌ای که در دو سال گذشته بیشترین بارش‌ها در مناطقی رخ داده که سال‌های قبل کم بارش‌ترین مناطق بوده‌اند.

قاسم تقی‌زاده خامسی، مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران نیز روز گذشته نسبت به کم بارشی امسال هشدار داد و گفت: «اگرچه در دو سال اخیر و بعد از سال‌ها خشکسالی پیاپی، وضعیت بارش‌های کشور کمی بهتر شده است، اما نمی‌توان مطمئن بود که این وضعیت دوام داشته باشد.» به گفته او مشکل دیگری که کشور و منابع آبی را تهدید می‌کند، بروز تغییر اقلیم است که اثرات خود را روی منابع آبی می‌گذارد. «اکنون تغییر اقلیم آثار خود را در میزان بارش در مناطق مختلف کشور نشان داده به گونه‌ای که در دو سال گذشته بیشترین بارش‌ها در مناطقی رخ داده که سال‌های قبل کم‌بارش‌ترین مناطق بوده‌اند.»

او به این موضوع اشاره کرد که تغییر اقلیم، خشکسالی‌ها و ترسالی‌های طولانی برای کشور به همراه دارد و گفت: «ورود به تغییر اقلیم روندهای متفاوتی از خشکسالی‌های طولانی تا ترسالی‌های با بروز سیلاب‌های مخرب برای کشور به همراه خواهد داشت.»

از سوی دیگر بر اساس گزارش سازمان هواشناسی کشور و همچنین سنجش میزان بارش سالانه بین سال‌های ۱۳۳۰ تا ۱۳۹۰، فقط در سه استان گیلان، چهارمحال و بختیاری و مازندران بارندگی سالیانه بالاتر از ۷۵۰ میلی‌متر در سال بوده است. در عوض در ۸ استان یزد، سمنان، قم، اصفهان، خراسان جنوبی،هرمزگان، کرمان و سیستان و بلوچستان بارش سالانه کمتر از ۲۰۰ میلیمتر در سال بوده و استان یزد با ۶۰ میلی‌متر در سال کمترین بارش سالیانه را تجربه کرده است.نگاهی به آمار متوسط بارش در ایران نشان می‌دهد اگرچه بارندگی متوسط سالیانه در این مدت ۶۰ ساله تغییر قابل ملاحظه‌ای در ایران نکرده، ولی میانگین بارش به هر حال کم شده است. در عوض ارزیابی میانگین متوسط دمای روزانه در سال‌های بین ۱۳۳۰ تا ۱۳۹۰ نشان می‌دهد که حدود ۲.۵ تا ۳ درجه افزایش دما در این مدت برای بیشتر ایستگاه‌های هواشناسی ایران مشاهده می‌شود.