«جولیان مدینا» عضو جامعهٔ ماهیگیرانی است که در شمال خلیج موروسکیلو کلمبیا به‌شیوهٔ سنتی گونه‌هایی مانند تن،‌‌ خالدار و… صید می‌کند. او ابتدا وارد تجارت شد، اما تصمیم گرفت به شغل اجدادی خود بازگردد و اکنون رهبری یک سازمان ماهیگیری‌ را برعهده دارد.

به‌گزارش گاردین، مدینا سال‌هاست که با شرکت‌های سوخت فسیلی درگیر است و فعالیت‌های متعددی را علیه آلودگی و صید بی‌رویه که باعث شده اکوسیستم حساس خلیج و معیشت مردم تحت‌تأثیر قرار گیرد، ساماندهی کرده است.

به‌گفتهٔ مدینا، ماهی‌‌هایی که او و دیگر ماهیگیران می‌توانند صید کنند به‌شدت کاهش داشته،‌ عددی که او در این باره عنوان می‌کند ۷۰ درصد است. همین موضوع سبب بروز گرسنگی در یک منطقهٔ فقیر شده است. ماهیگیران سراغ صید ماهی‌های بسیار کوچک و نابالغ رفته‌اند؛‌ همان ماهی‌هایی که می‌توانستند در آینده امنیت غذایی اهالی را فراهم کند.

«ما شاهدیم چطور فعالیت‌های صنعتی روی کل اکوسیستم تأثیر می‌گذارد. ما همچنین می‌دانیم تغییراقلیم روی محیط‌زیست ما اثرگذار است. ما تلاش می‌کنیم این اثرات را برای دیگران «قابل مشاهده» کنیم تا بالاخره صدای ما هم شنیده شود.»

این هفته مدینا داستان خود را برای هیئتی از قضات باربادوس تعریف می‌کند. این جلسه اولین بخش از یک جلسهٔ استماع تاریخی دربارهٔ تغییراقلیم است که از سوی دیوان آمریکایی حقوق بشر برگزار می‌شود. 

کلمبیا و شیلی از از دادگاه خواسته‌اند مشخص کند دولت‌ها چه مسئولیت‌های قانونی برای مقابله با تغییراقلیم و جلوگیری از نقض حقوق بشر دارند.

دولت‌های شیلی و کلمبیا عنوان می‌کنند گرچه تغییراقلیم تمام جهان را تحت‌تأثیر قرار می‌هد، اما اثرات آن یکسان نیست. همین موضوع سبب شده است مردم در این دو کشور در حال حاضر با عواقب روزانهٔ شرایط اضطراری آب‌وهوایی مانند خشکسالی،‌ سیل،‌ رانش زمین و آتش‌سوزی جنگل‌ها دست‌وپنجه نرم کنند. به‌گفتهٔ این دولت‌ها «این پدیده‌‌ها نیاز به یک واکنش سریع و فوری براساس اصول برابری،‌ عدالت،‌ همکاری و پایداری را با تمرکز بر حقوق بشر برجسته می‌کند.»

 

دادگاه‌های دیگری هم در جهان هستند که به مقولهٔ عدالت محیط زیستی و حقوق بشر می پردازند. به‌عنوان مثال دادگاه اروپایی حقوق بشر برای اولین‌بار حکمی صادر کرد که براساس آن سیاست‌های ضعیف دولت‌ها در زمینهٔ آب‌وهوا، حقوق اساسی بشر را نقض می‌کند.

دادگاه بین‌آمریکایی نیز حق برخورداری از محیط‌زیست سالم را به رسمیت می‌شناسد و تأکید دارد که دولت‌ها باید از حقوق بشری که تحت‌تأثیر آسیب‌های محیط‌زیستی حتی خارج از مرزهایشان رخ می‌دهد، حفاظت کنند. این دادگاه در ماه مارس حکم داد که «پرو» حق برخورداری از محیط‌زیست سالم مردمی را که در آلوده‌ترین شهر این کشور زندگی می‌کنند، نقض کرده است.

 

«سوفی مارجاناک» از سخنران‌های جلسهٔ استماع در باربادوس است،‌ او که در مؤسسهٔ خیریهٔ حقوق محیط‌زیست فعالیت می‌کند، می‌گوید: «دادگاه بین‌آمریکایی، دادگاهی است که تمایل به نوآوری در قانون و استفاده از منابع  در سراسر جهان دارد.» برخلاف سایر دادگاه‌ها، این دادگاه لوایح کتبی سازمان‌ها و افراد را می‌پذیرد و از آنها برای حضور در جلسات خود دعوت می‌کند.

 

این جلسهٔ دادگاه با بیانیه‌های دولت‌های شیلی،‌ کلمبیا، باربادوس و مکزیک آغاز می‌شود و در ادامه کارشناسان حقوق،‌ اتحادیه‌های کارگری و … سخنرانی می‌کنند.

«جوانا» ۱۸ساله، معلم و از فعالان مقابله با تغییراقلیم در گرانادا است. او تغییرات زیادی را در زادگاه خود دیده است؛‌ دریا در منطقهٔ او در حال بالا آمدن است و همین موضوع باعث شده گیاهان زیادی بمیرند،‌ ضمن آنکه آب سالم کمیاب‌تر شده است. «دیر یا زود آنچه من با آن بزرگ شده‌ام، از بین می‌رود و خواهران کوچکترم نمی‌توانند آنها را تجربه کنند.» او از جمله کسانی است که می‌خواهد تجربه‌هایش را در دادگاه مطرح کند. «می‌خواهم به آنها بگویم چقدر مهم است که حقوق نسل‌های آینده را ببینیم. کودکان نمی‌توانند از شرایط سخت جوی که در راه است جان سالم به در ببرند، مگر اینکه ما تغییری اساسی ایجاد کنیم.»

 

«ترینا»، بنیانگذار یک انجمن با موضوع  اقدام سریع دربارهٔ تغییراقلیم برای تضمین عدالت بین‌نسلی است. او به این دادگاه امیدوار است. «ما می‌توانیم صدای خودمان را مستقیماً به دولت‌ها برسانیم و آنها چهرهٔ کسانی را ببینند که تحت‌تأثیر تغییراقلیم قرار گرفته‌اند.»

جلسات بعدی این دادگاه که در برزیل برگزار می‌شود، به موارد دیگری می‌پردازد که نمونهٔ آنها زنان بولیوی هستند؛ زنانی که برای محافظت از منابع آب محلی خود تلاش می‌کنند.

 

«مارچلا ریبیرو» از وکلای ارشد حقوق بشر و محیط‌زیست است. به‌گفتهٔ او، بسیاری از مسائلی که در دادگاه مطرح می‌شوند، ممکن است به‌هم بی‌ارتباط به‌نظر برسند. بااین‌حال، این دادگاه فرصتی است تا گفته‌های مدافعان محیط‌زیست و جوامع محلی دربارهٔ ارتباط محیط‌زیست و تغییراقلیم بدون واسطه شنیده شود. آنها می‌توانند از تخریب محیط‌زیست و توانایی‌شان برای سازگاری بگویند.

آنچه در این دادگاه گفته می‌شود روی کشورهایی که صلاحیت دادگاه را پذیرفته‌اند، تأثیر دارد و باعث می‌شود آنها اقداماتی برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، و حمایت از برنامه‌های سازگاری با تغییراقلیم داشته باشند و مکانیسم‌هایی را برای مقابله با ضرر و زیان طراحی کنند.

مدینا می‌گوید: «ما می‌‌دانیم چه اتفاقی در حال رخ دادن است. بسیاری از دانشمندان روی آنچه اتفاق می‌افتد مطالعه و در این زمینه دیدگاه‌هایشان را بیان می‌کنند، اما ما تغییرات را تجربه کرده‌ایم و بسیار مهم است که صدای ما شنیده شود.»

 

صدای اراکی‌ها را بشنوید

در ایران سال‌هاست آلودگی هوا به چالشی جدی برای شهروندان بدل شده است. البته که آلودگی آب،‌ خاک و … نیز در کشورمان در ابعاد گسترده وجود دارد، اما چنانچه بخواهیم تنها به یک نمونهٔ موردی اشاره کنیم،‌ می‌توان اراک را برشمرد. مدیرکل محیط‌زیست استان مرکزی ۹ بهمن اعلام کرد اراک در سال جاری تنها سه روز پاک و ۱۲۳ روز هوای ناسالم و بسیار ناسالم و خطرناک را تجربه کرده است. از «مرتضی صدیقی»، متخصص آسیب‌شناسی (پاتولوژی) و رئیس بیمارستان سینا، نیز در این سال ویدئویی منتشر شد که در آن گفته بود: «به‌طور مشخص در استان مرکزی به‌ویژه در اراک در برخی حوزه‌ها میانگین سرطان از میانگین کشوری بالاتر است که دو مورد آنها به سرطان ریه و مثانه برمی‌گردد. من مدت‌ها مسئول ثبت سرطان (۵۰ درصد مورد انتظار ثبت می‌شود) استان مرکزی از طرف معاونت بهداشتی بودم، اما همین ۵۰ درصد ثبت‌شده نشان می‌‌دهد ما با افزایش عجیب سرطان مثانه روبه‌رو هستیم. اگر شما در گوگل جست‌وجو کنید در آلودگی SO2 چه اتفاقی می‌افتد، تنها یافته‌هایی که به شما می‌دهند به جزایر آتشفشانی برمی‌گردد. 

 

اگر جست‌وجویتان را تغییر دهید و بنویسید که در کنار SO2 اگر پالایشگاه و آلودگی‌های مرتبط با آن و همچنین فلوراید ناشی از آلومینیوم باشد، چه می‌شود؟ گوگل به شما پاسخ می‌دهد چنین مواردی در کنار هم وجود ندارد. همین موضوع سبب شده است ما نتوانیم از تحقیقات استفاده کنیم. ما در یک شرایط استثنایی زندگی و تنفس می‌کنیم. شاید بعدها آیندگان ژن‌های ما را بررسی کنند و بگویند جمعیتی بودند که خودشان چه بلاهایی به سر خودشان آوردند. داستان جدی است، مسئلهٔ سلامت ما فقط بحث سرطان نیست. SO2 ۲۰ درصد جمعیت جامعه را که حساسیت بالاتری دارند، تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و باعث می‌شود بخشی از کودکان به‌واسطهٔ تحریک تنفسی دچار آسم و به جمعیت بیمار کشور اضافه شوند.»

 

 اراکی‌ها در اعتراض به هوای ناسالم و خطرناک سه‌شنبه‌های اعتراضی مختلفی را برگزار و در چهارم اسفندماه نیز بیانیه‌ای خطاب به مقامات کشوری و لشکری منتشر کردند و خواستار توجه و اقدام مسئولان به آلودگی هوای این شهر شدند. در این بیانیه آمده بود: «اولین مسئولیت و تکلیف حاکمان تأمین حق حیات و سلامت شهروندان است. اینکه شورای‌عالی امنیت ملی با بهانه‌هایی همچون شرایط بحرانی و کمبود گاز و… تجویز به مصرف غیرقانونی مازوت و تهدید سلامت عمومی کند، دون شأن حکمرانی خوب و قانون‌مدار است.»

آنچه شهروندان اراکی در این بیانیه آورده‌اند همان حق هوای سالم و پاک است که در سایر کشورها نظیر پرو، مردم درخواست کرده‌اند. اراکی‌ها بارها خواسته‌اند صدایشان شنیده شود، همچنان که مدینا و دیگران در سایر نقاط جهان درخواست دارند دغدغه‌هایشان توسط دولت‌هایشان شنیده و براساس آنها عمل شود.