معاونت بین‌الملل اتاق بازرگانی ایران با انتشار گزارشی به بررسی تجارت خارجی زعفران اسپانیا پرداخته است. براساس این گزارش، حجم تجارت خارجی زعفران اسپانیا در سال گذشتهٔ میلادی، ۹۳ میلیون و ۹۳ هزار یورو بوده که از این مقدار، ۵۱ میلیون و ۲۶۷ هزار یورو صادرات و ۴۱ میلیون و ۸۲۶ هزار یورو واردات بوده است. این آمار با توجه به حجم صادرات ۵۰ میلیون و ۴۱۱ هزار یورویی و واردات ۴۴ میلیون و ۷۳۶ هزار یورویی زعفران این کشور در سال ۲۰۲۲، نشان‌دهندهٔ رشد ۱.۷ درصدی و کاهش ۶.۵ درصدی واردات این کشور است. در‌حالی‌که در همین سال ایران با صادرات ۴۵ تن ۴۴۰ گرم زعفران به اسپانیا به ارزش ۳۶ میلیون و ۵۶۵ هزار یورو بزرگترین تأمین‌کنندهٔ زعفران اسپانیا بوده و ۸۷.۴ درصد از کل واردات این کشور در زمینهٔ زعفران را به‌خود اختصاص داده است. بااین‌حال، اما این آمار نسبت به سال ۲۰۲۲ که اسپانیا بالغ‌بر ۴۱ میلیون و ۲۶۵ هزار یورو از ایران زعفران وارد کرده بود، ۱۱.۴ درصد کاهش نشان می‌دهد.

 

بیماری فرش و پسته

آن‌طورکه «فرشید منوچهری»، دبیر شورای ملی زعفران، به خبرگزاری ایلنا گفته است، ایران در سال ۱۴۰۲ حدود ۲۱۷ تن و ۴۰۶ کیلوگرم زعفران صادر کرده است، اما بیشترین سود از این صادرات نصیب کشورهایی شده که خودشان واردکنندهٔ زعفران بوده‌اند و این محصول را مجدداً به‌نام خود صادر کرده‌اند: «بیشترین بازار صادراتی ما امارات، چین، اسپانیا، افغانستان و قطر بوده است که این کشورها رقبای زعفران ایران هم هستند. درواقع، کشوری مثل افغانستان زعفران را خود به مصرف نمی‌رساند بلکه آن را به‌‌عنوان محصول تولیدی افغانستان به مقاصد صادراتی کشور ما و آن‌هم با قیمت بالاتر صادر می‌کند و این رویه در مورد دیگر کشورها از جمله امارات، اسپانیا و چین هم صادق است به این معنا که زعفران ایران را خریداری و با بسته‌بندی کشور خودشان به بازارهای جهانی عرضه می‌کنند.»

دبیر شورای ملی زعفران همچنین گفته است: «اگر فرضاً روزی افغانستان رقم قابل‌توجهی تولید زعفران داشته باشد، به‌راحتی می‌تواند به بازارهای ما وارد شود و جایگاه ما را محدود کند و نیازی هم به واردات از ایران نداشته باشد. کمااینکه سال گذشته ۴۰ تن زعفران از ایران خریداری کرده و در بازارهای خود ما به فروش رسانده است و یا اسپانیا با بسته‌بندی جدید زعفران ایران را در فروشگاه‌های زنجیره‌ای سراسر اروپا و حتی کشورهای عربی و آمریکا عرضه می‌کند، به‌طوری‌که اکنون بسیاری از مصرف‌کنندگان زعفران، ایران را به‌عنوان بزرگترین تولیدکننده نمی‌شناسند.»

 

نیازمند برندسازی هستیم

منوچهری گفته است: «اولین اقدام برای ساماندهی این بازار، ثبت برند ملی زعفران ایران است. همان‌گونه که چای سیلان، بنز آلمان، کوکاکولا، جنرال موتورز و مایکروسافت آمریکا، ال‌جی، سامسونگ کره و یا سونی ژاپن و… برندسازی کرده‌اند. به‌عبارت دیگر هر کشوری به برند ملی خاص همان کشور معروف و شناخته می‌شوند، بسیاری از کشورها روی برندها اعتبار ملی دارند.»

او می‌گوید برای برندسازی زعفران اعتبارات لازم هم دریافت شده است، اما این کار بدون حمایت دولت شدنی نیست: «در حال حاضر تنها محصولی که انحصار آن در دنیا در اختیار ماست، زعفران است. اما آیا همیشه به‌همین شکل باقی می‌ماند؟ اکنون کشورهای آسیای مثل ازبکستان تاجیکستان کشت می‌کنند و این احتمال وجود دارد که در آینده با توجه به دستمزد ارزان و امکانات کشاورزی و زمین و آب، بخشی از جایگاه ما را بگیرند. ما برای حفظ بازار جهانی کاری نکرده‌ایم، اگر تبلیغات و نوآوری نداشته باشیم، در بازار باقی نمی‌مانیم. به‌عبارت دیگر اگر این بازار راکد باشد، حذف می‌شویم.»

  

به‌گفتهٔ منوچهری، طی دو سال گذشته به‌دلیل خشکسالی میزان تولید کاهش پیدا کرده است، حال آنکه اگر به تولید قبل یعنی به بیش از ۵۰۰ تن تولید برسیم، اما با مدیریت و پیش‌بینی راهکارها نتوانیم هزینه‌های سنگین تولید را کاهش دهیم، کاری از پیش نبرده‌ایم.

او گفته است: «وزارت جهاد باید این موارد را به بخش خصوصی تفویض اختیار کند تا کار انجام شود. یکی از مشکلات دیگر اینکه اکنون کشت و برداشت زعفران در ایران به روش صد سال پیش انجام می‌شود و همین باعث می‌شود دستمزد و قیمت تمام‌شده بالا برود. نتیجه اینکه کشورهایی که کارگر ارزان در اختیار دارند، رقیب ما خواهند شد.»