| پیام ما | شنیدن اصطلاح انگلیسی «Good standing» این روزها لرزه بر اندام دست‌اندرکاران نظام سلامت می‌اندازد. همین چندی قبل بود که سخن از تقاضای مهاجرت ماهانه دست‌کم ۲۰۰ پرستار شد و موضوع گرفتن «گود استندینگ» یا عدم سوءپیشینه بر سر زبان‌ها افتاد. حالا وقتی خبر از آن می‌شود که صنعت داروسازی نقدینگی ندارد و از طرف دیگر می‌شنویم که تا ۵ سال دیگر جراح قلب نداریم این پرسش مطرح می‌شود که در نظام سلامت ایران دقیقا چه اتفاقی در حال وقوع است؟ به نظر می‌رسد موجی مخرب‌تر از شیوع ویروس ناشناخته کرونا به جان نظام سلامت افتاده است. گرچه وزیر بهداشت درمان و آموزش پزشکی، مهاجرت کادر درمان را فضاسازی رسانه‌ای خوانده است.

این روزها فصل چانه‌زنی برای بستن بودجه و ارائه طرح اولیه آن به مجلس است. دولت سیزدهم از چند ماه قبل با اجرای طرح دارویار و حذف ارز ترجیحی برای دارو دست به تغییراتی در این عرصه زد. حالا پس از ماجراهای نبود آنتی‌بیوتیک و سرم یا شربت سینه اطفال و تغییرات مدیریتی، صحبت از نبود نقدینگی در صنعت داروسازی شده است. این موضوع به همراه سایر اخباری که در این روزها درباره پزشکان و کادر درمان شنیده می‌شود بیش از هر زمان دیگری تصویری از نگرانی برای آینده این بخش در ایران ترسیم می‌کند. این در حالی است که در همین روزها علاوه بر خبر محکومیت سنگین برای پزشکان به اتهاماتی برخاسته از التهابات اجتماعی مربوط به ۳ ماهه گذشته، خبر مرگ عجیب پزشکانی که به معترضان کمک کرده‌اند نیز به مجموعه اخبار قبلی اضافه شده است. همین وضع سبب شده تا موضوع مهاجرت کادر درمان از کشور پررنگ‌تر شود. پیشتر و به‌ویژه در دولت‌های یازدهم و دوازدهم با تمرکز تزریق بودجه به نظام سلامت تلاش برای احیای زیرساخت‌های این بخش و اصلاح نظام پرداختی صورت گرفت تا دورنمای امیدوارکننده‌ای برای کادر درمان ترسیم شود. چیزی که با هجوم ویروس کرونا عقیم ماند اما پس از موج ویرانگر کرونا اینک موج مهاجرت از بخش سلامت به جان نظام درمان ایران افتاده است.

محمد پیکان‌پور، مدیرکل دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو: در صورتی که نقدینگی مورد نیاز صنعت دارو به سرعت تامین نشود، ممکن است در بهمن ماه با مشکل تامین دارو مواجه شویم

گرچه وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی موضوع مهاجرت جراحان و پزشکان را بیشتر فضاسازی رسانه‌ای می‌داند. بهرام عین‌االهی به ایرنا گفته است: موضوع مهاجرت جراحان و پزشکان ایرانی بیشتر فضاسازی رسانه‌ای بوده و آمارها نشان می‌دهد که وضعیت نیروهای ذخیره متخصص و تربیت شده خوب است و امسال چهار هزار دستیار به کار گرفته شده که رقم کمی نیست.
او همچنین تاکید کرده: درباره جراحان قلب هم ضوابطی ایجاد کردیم که حضور آنها را تسهیل می‌کند و در مورد سقف کارانه پزشکان هم خبر خوب این است که ۲ برابر شده و در مناطق محروم هم این سقف برداشته شده است و تلاش می‌کنیم شرایط بهتر و رسیدگی بیشتری برای پزشکان فراهم کنیم. اما به نظر می‌رسد بهتر است ابتدا نگاهی به تازه‌ترین اظهارنظر معاون وزیر بهداشت در زمینه وضعیت دارو بیندازیم و بعد سخنان عین‌اللهی را ارزیابی کنیم.

بنابر اعلام سازمان نظام پزشکی، سالانه حدود ۳ هزار درخواست برای مهاجرت داریم که البته شاید همه این تقاضاها منجر به مهاجرت نشود. اما، هر آنچه هست؛ درخواست برای مهاجرت پزشکان وجود دارد

مشکل تامین دارو خواهیم داشت
محمد پیکان‌پور مدیرکل دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو به خبرگزاری مهر گفت: در صورتی که نقدینگی مورد نیاز صنعت دارو به سرعت تامین نشود، ممکن است در بهمن‌ماه با مشکل تامین دارو مواجه شویم.
بر اساس این گزارش این مقام مسئول در سومین جلسه شورای منطقه هفت کشوری در اصفهان با اشاره به اقدامات صورت گرفته در زمینه جبران کمبودهای اخیر دارویی در کشور افزود: روند تولید شرکت‌ها به طور مستمر توسط سازمان غذا و دارو در جلسات بازخوانی برنامه‌های تولید، بررسی می‌شود. شرکت‌های تولیدکننده دارو نیز تمام توان خود را برای رفع کامل مشکلات به کار گرفته‌اند.
پیکان‌پور همچنین توضیح داد: در حال حاضر تولیدکنندگان دارو در کشور به صورت ۳ شیفت تولیدات خود را ادامه می‌دهند تا زمانی که بازار از دارو اشباع شود.
مدیرکل دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو بیان کرد: برای رفع سریع کمبودها، راهکارهای کوتاه‌مدت و میان‌مدت فعال شدند و نتیجه این راهکارها، ذخایر دارویی بالای ۶ ماه کشور را از ۳۳ درصد در ابتدای مهرماه به ۵۸ درصد تا امروز رساند.
او با اشاره به راهکارهای بلندمدت رفع مشکلات تأمین دارو عنوان کرد: از جمله اقدامات این حوزه درخواست ۵۰۰ میلیون دلار به منظور ایجاد زیرساخت ذخیره راهبردی دارو در سراسر کشور و بازسازی خطوط تولید فرسوده است که برای تداوم فعالیت‌های خود نیازمند تسهیلات هستند.
او در خصوص مطالبات شرکت‌های پخش دارو تصریح کرد: یکی از مشکلات شرکت‌های پخش دارو موضوع طلب آنها از بیمارستان‌ها و بیمه‌ها است که در جلسه اخیر ستاد تنظیم بازار درخواست پرداخت ۱۱ هزار میلیارد تومان به وزارت بهداشت داده شد که این مطالبات از سوی وزارتخانه تسویه شوند.
پیکان‌پور همچنین در بخش دیگری از توصیف وضعیت دارو در ایران گفت : به منظور تأمین داروهای بیماران خاص مانند برخی از داروهای تالاسمی به همکاری‌های برون مرزی نیاز است که بانک مرکزی جهت تأمین ارز این داروها قول ایجاد خط اعتباری ۱۵۰ میلیون دلاری ارز EIH را داده که این داروها با مشکلات کمتری وارد کشور شوند.
مدیرکل دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو بیان کرد: با توجه به مشکلات زیادی که به دلیل کمبود نقدینگی در صنعت دارو به وجود آمده و از وعده ۱۵ هزار میلیاردی تسهیلات بانکی کمتر از ۲ هزار میلیارد آن محقق شده، شاهد سبد فروشی کارخانه‌های تولیدی به شرکت‌های پخش و شرکت‌های پخش به داروخانه‌ها هستیم که نیازمند تسریع در افزایش نقدینگی همزمان با نظارت دقیق‌تر معاونت‌های غذا و دارو است.
سرنوشت کادر درمان به چه سویی می‌رود؟
در چنین وضعیتی با کاهش اقلام دارویی عملا فشار بیشتری بر کادر درمان تحمیل خواهد شد. از سوی دیگر این فشار رنگ دیگری هم به خود می‌گیرد زیرا ممکن است به دلیل نبود دارو از اقلام مشابه استفاده شود که منجر به آثارجانبی در بیمار شده و حاشیه‌های متعددی ایجاد می‌کند. نمونه‌هایی از این اتفاقات در گزارش‌های مختلف روزنامه «پیام ما» در ماه‌های گذشته منتشر شد. با این وضعیت در ماه‌‌های اخیر و درگیری‌هایی که در خیابان‌ها روی داد میزان مراجعه حادثه‌ای به بیمارستان‌ها بیشتر شده است. بنابراین بعد از فروکش کردن تب کرونا اینک تب دیگری شکل گرفته که فشار آن به کادر درمان تحمیل می‌شود. همین ماه قبل و در آستانه روز پرستار حمیدرضا عزیزی، معاون توسعه و مدیریت منابع سازمان نظام پرستاری ایران بیان کرد: آمار مهاجرت تقریبا مشابه سال گذشته و حدود ۲ هزار نفر سالانه و به طور میانگین ۲۰۰ پرستار در هر ماه است.
او درباره علت این اقدام به ایسنا گفت: همکاران توقع دارند به نسبت خدمات ارزنده و وزینی که به واسطه کسب دانش و مهارت ارائه می‌دهند به همان نسبت مورد لطف قرار گیرند؛ اما در این زمینه ضعف داریم.
عزیزی همچنین توضیح داد: همه ما به وضعیت اقتصادی و معیشتی کشور آگاه هستیم و معتقدیم سازمان برنامه و بودجه در زمینه پرداختی‌های قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری به پرستاران کم‌لطفی کرده‌است.
او درباره تاثیر منفی مهاجرت پرستاران نیز گفت: نسبت پرستار به تخت در ایران در مقایسه با جهان بسیار پایین است. حتی در تهران هم نسبت «یک پرستار به ازای یک تخت» را نداریم، در حالی‌که استاندارد ما 2.5 پرستار به ازای هر تخت بیمارستانی است. این موضوع سبب فرسودگی پرستاران می‌شود و مردم نیز نمی‌توانند خدمت مناسب دریافت کنند.
گفتنی است حسینعلی شهریاری، رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس ایران شش ماه پیش اعلام کرد که شش هزار پزشک و پرستار طی دو سال گذشته از این کشور مهاجرت کرده‌اند.
در همین حال خبرگزاری مهر نیز دیروز در گزارشی نوشت: بر اساس آمار رسمی وزارت بهداشت و سازمان نظام پرستاری، بیمارستان‌های کشور حداقل با کمبود ۱۰۰ هزار نیروی پرستاری مواجه هستند و این در حالی است که بعد از فروکش موج کرونا در کشور، شاهد اخراج حداقل ۱۷ هزار پرستار طرحی و قراردادی از بیمارستان‌های دولتی بوده‌ایم.
بر اساس این گزارش تناقض‌هایی که در اظهارات و رفتارهای مدیران نسبت به جایگاه پرستاری در نظام سلامت کشور وجود دارد، باعث شده تا برخی از پرستاران قید ماندن در این حرفه را بزنند و سراغ شغل و حرفه دیگری بروند و یا اینکه مهاجرت کنند.
در گزارش خبرگزاری مهر آمده محمد میرزابیگی، رئیس کل سازمان نظام پرستاری گفته است هر ماه بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ پرستار درخواست مهاجرت دارند.
اگر حداقل ۱۰۰ پرستار هر ماه مهاجرت کنند، سالانه بیش از ۱۲۰۰ پرستار از چرخه خدمت به بیماران خارج می‌شوند که این موضوع می‌تواند زنگ خطر جدی برای تشدید بحران کمبود پرستار در کشور باشد.
در همین حال، عباس عبادی معاون پرستاری وزارت بهداشت، گفته است که به صورت میانگین، کمتر از یک پرستار به ازای هر تخت بیمارستانی در کشور وجود دارد.
به نظر می‌رسد، فشار کاری و عدم توجه به خواسته‌های به حق پرستاران، مهم‌ترین عامل خروج کادر پرستاری از مراکز درمانی کشور باشد. اما اینکه چند نفر از نیروهای پرستاری بعد از خروج از مراکز درمانی، به آن سوی آب‌ها می‌روند و مشغول کار می‌شوند، سؤالی است که مدیران وزارت بهداشت باید پاسخگو باشند.
همچنین خبرگزاری مهر در گزارش خود نوشته است بنابر اعلام سازمان نظام پزشکی، سالانه حدود ۳ هزار درخواست برای مهاجرت داریم که البته شاید همه این تقاضاها منجر به مهاجرت نشود. اما هر آنچه هست؛ درخواست برای مهاجرت پزشکان وجود دارد.
این در حالی است که هنوز خیلی از مناطق محروم و کم‌برخوردار کشور، از وجود حتی یک پزشک عمومی هم محروم هستند و مردم این مناطق مجبورند در زمان بیماری، کیلومترها راه بیایند تا به پزشک برسند.
البته نبود پزشک در برخی از مناطق محروم و کم‌برخوردار کشور، به توزیع نامناسب و ناعادلانه پزشک باز می‌گردد که دلایل گوناگونی برای آن بر می‌شمارند.اما مهم‌ترین دلیل عدم ماندگاری پزشکان در مناطق محروم و کم‌برخوردار کشور، عدم پشتیبانی و حمایت لازم از پزشکان در این قبیل مناطق است.
ظرف یک سال گذشته ۱۶۰ متخصص قلب مهاجرت و ظرف چهار سال گذشته ۱۶ هزار پزشک عمومی از کشور مهاجرت کرده‌اند.
کوچ بی‌سر و صدای کادر درمان در این روزها، می‌تواند زنگ خطری برای خالی شدن مراکز درمانی از پرستار و پزشک باشد.
این در حالی است که محمد رئیس‌زاده، از جراحان جوان عروق و رئیس سازمان نظام‌پزشکی در گفت‌وگو با روزنامه هم‌میهن گفته است: در سال۱۴۰۰ بالغ بر چهار هزار و ۲۷نفر درخواست گود استندینگ یا عدم سوءپیشینه پزشکی کردند و امسال چیزی حدود پنج‌ هزار مورد ثبت شده است. البته به این معنا نیست که تمام این افراد از کشور خارج شدند، فقط درخواست داده‌اند. بالغ بر یک‌سوم این افراد، پزشک ‌عمومی هستند. اما نکته مهم و هشداردهنده این است که آمار مهاجرت در متخصصان و فوق ‌تخصص‌ها هم دارد بالا می‌رود. در هر حال این افزایش میل و تمایل، برای ما نگران‌کننده است و اینکه موج مهاجرت‌ها به‌سمت پزشکان‌ متخصص و فوق‌ تخصص رفته است، زنگ خطر جدی است.»
رئیس‌زاده با اشاره به افت استقبال از برخی رشته‌ها هم می‌گوید: «خالی ماندن ظرفیت‌ها چند سالی است در رشته‌هایی مانند جراحی قلب، بیهوشی و اطفال وجود داشته، دامنگیر رشته‌های دیگری هم شده، امسال در جراحی عروق هم داوطلبی نداشتیم و بعد وزارت بهداشت به‌جای ریشه‌یابی و حل اساسی مشکل و با خروج از استاندار‌های لازم در طرح‌های تکمیل ظرفیت، شروع به جذب دستیار بدون آزمون و تایید صلاحت‌های علمی کرد که این خودش در آینده به‌شدت مشکل‌ساز خواهد شد.»
اظهارات این مقام مسئول بیم آن را افزایش می‌دهد با چنین وضعیتی به موقعیت نظام سلامت در ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی و دوره جنگ تحمیلی بازگردیم. ایران طی ۴ دهه گذشته جهش بزرگی در تربیت کادر درمان داشته است. از یک سو تقاضا برای ورود به کادر درمان اعم از پزشک، پرستار و دیگر کادر فعال افزایش یافته و در عین حال با افزایش جمعیت دانشگاه‌های علوم پزشکی نیز بیشتر شد. چنانکه در اوایل انقلاب، ۱۸ هزار پزشک در ایران فعال بودند اما در‌ حال‌حاضر بیش از ۱۶۰ هزار پزشک در کشور طبابت می‌کنند. آنچه باید توجه داشت اینکه به جز تعداد پزشکان در کشور مسئله مهم این است که عمده وزن نظام سلامت بر کمر پرستاران سنگینی می‌کند و اگر این دسته از شاغلان نظام سلامت را درنیابیم فشار قابل‌توجهی در بخش نیروی انسانی متخصص متحمل خواهیم شد.